Katalog

Türkiye bilimsel araştırmalarda duraklama devrine girdi Uluslararası bilimsel yaymlarda son yıllarda kaydedilen büyük artışlarm bittiği görülüyor. Türkiye rakamlara göre gerçi 25. sırada, ancak nüfusa göre makale sıralamasma göre Yunanistan'm çok gerisindeyiz. Metin Bala (*) ır ulkeran bilimsel açıdan gelısmıslıgını gosteren bazı krıterler vardır Bunlarm en onemhlennden bınsı bır yü ıçınde o ulke tarafindan uluslararası duzeyde kabul goren bilimsel dergüerdekı yayınlann sayısıdır Bu verıler, her yü muntazam bır şekılde WEB of Science verıtabanı aracüıgı üe yayımlanır 1980yülanndanberıTurkıye adreslı bilimsel makalelen ınceledıgımız zaman, ozellıkle 8O'lı yülann sonlarında başlayan cıddı bır artışın oldugu gorulmektedır Turkıye, 1980'de yüda yayınladıgı 250 cıvarında makale ıle Dunya sıralamasında 45 ıken 1999 yılında yayınlamış oldugu 6206 bilimsel makale ıle dunyada 25 sıraya ürmanmıstır Ozellıkle son yıllarda bilimsel makalelerdekı yıllık artif oranı ıle ulkemız, dunyada ılk sıralarda yer almıstır Ancak, 2000 yılı verüerı, yayımlanan 6226 makale ıle bu artışın arük durdugunu ve kanımca bu rakamın doygunluga ulaştığını gostermektedır (Tablo 1) gulamayan bır sıstem vardır' Neler yapılmalı? Ogrenm uyelıgının cazıp bır meslek grubu halıne genrümesı ıçın cıddı onlemlerın alınması gerekır Tbplumun en yeteneklı ve uretken hşüerınm karıyer yapması ıçın ozendına cazıp koşullann olusturulması şarttir Bugun yeteneklı gençlenmız arnk kanyerden kaçmaktadırlar Bu kez, karıyer, çogunlukla vasat ka^üerın elıne geçmekte ve hatta unrversıtelenmız çogu ınsan ıçın ekmek kapısı olmaktadır Ogreüm uyelıgını cazıp hale geurmek, gençlerı ozendırmek ıçın ogretım uyelennın hayat standartlannın oncelıkle duzeltümesı gerekır Son haftalarda, bazı rektorlenmız tarafindan gırısımler yapümaktadır Her şeyden once bu ulkede gelır dagılımınm oncelıkle duzeltümesı gerekır Bugun bır uzman cerrahm 400 müyon haftada 30 saat ders veren hse hocasının 250 müyon maas aldıgı bır ulkede, büımsel faalıyetlen açısından hıç bır kuruma hesap verme mecburıyeü olmayan, çogunlukla ders veren bır profesorun maasının 700 müyon olması da bır çarpıklıktır Eğer, unıversıtelerde büımsel çalısmalan arurmak, ulkemızı daha üerüere taşımak ısüyorsak, ogretım uyelennın hayat standartlannın muhakkak çok ıyı bır duzeye geünlmesı şarttir Ancak, bunu yapınca herkese aynı maaş sıstemı uygulanırsa, bu ulkede büımın gelısmesıne yardım etmek yenne, tam aksıne yatanlar cenneü yaıatmıs oluruz Unıversıte ogreüm uyelennın maaşlannın tarüşüdıgı bugunlerde bu konu dıkkatlı bır şeküde ele alınmalıdır ve uretkenlıge gore bır maas sıstemının gelışnrümesı ıçın çalısmalar yapümaüdır Bugun ozel unıversıtelerde, ogreüm uyelennın maaşlan 2000 üe 5000 dolar arasında degısmektedır Ozel unıversıtelenn yapabüdıgını, devlet unıversıtelen neden yapamasın'' Belkı de ogreüm uyelennı sozleşmeh statulerde çalısürmak en akücı ıs olacakür Yalnız maaşlann arüşı problemlerı çozmeyecekür Bunun yanı sıra arasürmaya aynlan fonlann arünlması ve guçlu bır rekabet ortamının yaratüması, uretken olmayanın dıslanabüecegı bır mekanızmanın da berabennde gekşü? nlmesı şartür Bunun ıçın kaynak mı yok Buna arnk bu ulkede ınanan ınsanın olacagını duşunemıyorum Sokaktakı sıradan bır vatandaş dahı bu ulkenın kaynaklannın nasü sorumsuzca kullanüdıgını, kurüere ve ne şeküde aktanldıguu çok ıyı bümektedır. B Çunku bugun venlen destekler, teşvık edıcı olmak ıçın yeterlı degüdır Çogu zaman makaleyı hazırlamak ıçın gereklı masraflan ancak karşılamaktadır Gece egınmlennde bır saatlık derse yaklaşık 10 mılyon hra ucret odenırken, B veya C grubunda yayınlanan 3 4 ısımlı bır makalede, yazarlara odenen 1015 mılyon lıralık teşvıgın, makale yayınlamada ozendıncı olmasını duşunmek hayalden baska bır şey degüdır Ülkemizde kolay meslek Unıversıte ogıetım uyehgı, ulkemızde bır butun olarak ele ahndıgında "kolay meslek" grubuna rahatlüda sokulabüır Bugun Amenka Bırleşık Devletlennde en streslı mes Sayılar aldatıcı Makale sayılannı analız ederken, gerçeklen daha ıyı gormek ıçın bazı noktalan gozden kaçırmamamız gerekır Son yıllarda Turkaye, bilimsel makale sayısı açısından bır çok ulkeyı gende bırakmıstır Ornegın, Portekiz, Yunanlstan, Yngoılavya gıbı ulkelenn onune geçmışür Ancak Turkıye nufusu gende bırakmıs oldugumuz ulkelerın nufusu ıle kıyaslandıgı zaman bu sayüann ve sıralamanın aldatıcı oldugunu gormekteyız Ornegın, Amerika ıle JUmanya'nın veya Japonya'nın yayuı sayılannı kıyasladıgımız zaman, karşımıza çıkan 4:1 oranı, aynı zamanda bu ulkelenn nufus oranını da ortaya koymaktadır Bu da Almanya, Japonya ve Amerıka Bırleşık Devletlennın bilimsel makale sayısı açısından baf abaf yanştığı anlamına gelmektedır Sayısal olarak Yunanıstan'ı geçügımız gorulmektedır Ancak, gerçek anlamda Yunanıstan'ı geçmıs olabılmemız ıçm Turkıyenın yayın sayısının 2530 000 cıvarmda olması gerehr Bu da şu anda hayal gıbı gorunmektedır Çevremızdekı ulkelerle kendımızı kıyasladıgımız zaman belb ılk aşamada moral vencı rakamlarla karşüasmaktayız Bu makale sayıları ulkelenn nufus sayısına gore normalıze edüırse, Turkıye ıçın hıç te ıç açıa bır sıralamanın olmadıgı hemen gorulur. lek gruplannın başında ogretım uyehgı gelmektedır Çunku varolmak ıçın kısüer buyuk mucadele vermek zorundadırlar ve acımasız bır rekabet ortamında çalışmaktadırlar Bızde boyle bır durum soz konusu degüdır Ogretım uyelennı arastırma yapmaya zorlayan veya sorgulayan bır kuruluşyoktur Boyle bır ortamda bazı ogreüm uyelennın bu ulkede finivursite özcrkliğini tarüşmalan çok komık bır ortam yaratmıyor mu? Dunyanın neresuıde boyle ozgur, kısıyı sorTabh I. foıı «flMcrfn yaytn layıhm Genışletdmış Bilimsel Atıi Endeksı tarahndm taranan Yayın Sayısı (ESC1) Artışın nedenleri Son yıllarda gozlenen makale sayısındata artışın nedenlenne gelınce Çeşıtlı kuruluşlar bu artstan kendılenne pay çıkarma çabasındadırlar YOK tarafindan unıversıteler bunyesınde kurulan Araftuma Fonlan, makale artısı ıçın onemlı bır kaynak teşkıl etmektedır Son yıllarda çogu unıversıtelenmızde uygulanan "bir ttat kadıoya atama kriterleri" bu artışın en onemlı nedenlennden bırı oldugu kanısındayım Çogu unıversıtelenmızde addı atama knterlen uygulanırken, bugun, yukseltılmede hıçbır knten olmayan, kışılen bekleme surelen dolduktan sonra "terfi" etüren unıversıtelerımız de mevcuttur Bilimsel makalelere gerek TUBITAK gerekse unıversıteler tarafindan venlen tesvıklenn, bu sayının arüşında onemlı bır rol oynadıgı kanısını çok fazla tasımamaktayım Amerıka Japonya Almanya Fransa Italya Rusya Ispanya Hındıstan Kore TOlKİTE Yunanıstan lsıaıl 1999 1074344 358 596 80 409 78 459 56041 36 944 28 761 25 422 19056 13.581 12 846 2000 1058922 352 188 79831 78 712 Doygunluk noktası mı? 2000 yüı ıçınde Turkıye adreslı makale sayısında bır arnşın olmaması, makale sayısının doygunluk noktasına geldıgını, mevcut kapasıtenın kullanüdıgını ve bundan sonra da Turlaye'nin daha fazla sıçrama yapabılecegının çok zor olacagını gostermektedır Bugune kadar çızüen pembe tablo, yerını arnk gerçeklere bırakmışür Çogu unrversıtelenmızde büımsel uretkenhkte onemlı bır duraklama, bazüarmda addı bır genleme gorulurken, ODTU gıbı bazı unıversitelenmızde dmamızm hâlen gorulmektedır Bazı unıversıtelenmızm stahılennde degısüdüc yapümaya gıdümesı, «.tN 5308 4 641 3 474 2482 1709 1669 1205 656 145 128 56 54981 37 112 29 648 25322 17 848 14811 13 026 6.Z26 S680 4 497 Ilkrayna Portelaz Mısır araştmna ttnhrenltesi fcklinda özal ftatt verilmeai çozum noktalanndan bır dıgen olacakür. T i r U y a BUlnüer Akademisi (TUBA), ulkemızde büımı gelısürmek ve büım adamlannı desteklemek uzere, bır ılke ımza aünaktadır TUBA, 2001 yıhnda devreye soktugu "Genç BillmcUeri Desteklema Programı" üe 37 yas altinda olan umut vaadeden büımcüere, hem maddı açıdan destek, hem de büımsel çabşmalanna destek olmayı Bulganstan Suudı Arabıstan lran Pakstan Azerbaycan Sunye Irak 3 567 2469 1655 1611 1393 667 183 120 57 725/4