Katalog

Cönülden Bilime Ahmet Inam Duygu geriliği 'Gerı zekalı" dıyoruz, duşunce guçlerını, sorun çozme yeteneklennı beğenmedığımız ınsanlara Anlayısı kıt, uyum sorunları olan, kavrama ozurlu ınsanlann "gerılığı" yalnızca "ze7 7 kö"dan mı gelır Gerı ınsan, gerı zekâlı ınsan mıdır yalnızca Ze7 kâ mı belırlıyor çağımız ınsanının "karakterını" tumuyle Zekı ınsan, çağımızın gozde ınsanı "Cın gıbı", "uyanık", "açık goz", "gırışıma ', "pırıl pırıl bır çocuk" sozunde de "zekâ pırıltısı" sezmıyor değılız Zekı ınsanın egemen olduğu bır uygarlıktayız, teknolojının yoğun kullanımı da bunu gosterıyor Sorun çozen ınsandır, zekı ınsan Fırsatları kullanabılen, atılımlar yapabılen, kurnaz, "bırıktıren", çoğaltan, genısleyen, guç arayan bır varlıktır Zekı ınsan, mutlu ınsandır, zekâsı ona mutlu olmayı oğretebılır çunku Zekasıyla mutluluğu, zekasıyla yaratıalığı oğre nır Zekânın onculuğu, onu fırsatların ardında koşan, fırsatlar arayan bır varlık durumuna getınr Zeka onu daraltır Iç dunyasına donmesını onler Gozlerı sureklı olarak, korsan gemılen gozculerının gozlerı gıbı, ganımet arar "Denetlemek", "egemen olmak", "el altında tutmak", "yonlendırmek" ıster Zaman zaman zekâsının bu atılımlarını, bu "zekâ tutkularını", dızgınleyebılmek ıçın, ruhunu genısletmek, derınleştırmek gereksınımını duyar Bu gereksınım, zorlamadır, varlığının butunluğu ıçınde "yama" gıbı durmaktadır Sanatla, edebıyatla, felsefeyle uğraşıyor gıbı yapması, ıçıne duştuğu ruh darlığını aşmasına yardıma olamaz Çevresını derın kulturu ve bılgısıyle aldatabılır belkı ama, kendını aldatamaz Zekasıyla, yalnızca zekasıyla sıkıştığı yaşama cenderesınden kurtulmaya çalıştıkça, daha da yoğun bıçımde sıkışır kalır, zekâsının orduğu dehlızlere Burada, son yıllarda, zekâ duygu butunluğunu vurgulamaya çabalayan E Q 'cuları savunacağım sanılmasın Bana gore, onlann I Q 'su ıle E Q 'su sandıkları kadar farklı değıl "Akıs dıyagramları", "dusunme, duyma kuralları", "yaşama şemaları" bakıslarından eksık olmuyor "Duygularını yonlendırmeyı", duyguları çıkarlar doğrultusunda, uyum ıçınde çalıstırarak, yaşam sorunlarıyla "başa çıkabılmeyı" anlatmak, oğretmek ıstıyorlar Kımı arkadaşlanm, çağımın ınsanlarını eleştırırken, çok abartıya kaçtığımı, gerçek yasamda orneğıne rastlanmayacak ozellıklere sahıp, "yuce" bır ınsanı aradığımı ılerı suruyorlar Elbette, ortalama, sığ, kurnaz, duzmece ınsandan yana değılım lleri zekalı, gerı duygulu ınsanlara yureğım yanıyor Insanı anyorum, doğrudur, yucesını elbette, cucesını değıl, gerçekçılık adı na basmakalıp, orta karar ınsanı, insan orneği olarak gormek ıstemıyorum Duygu gerılığı, gelışmemış, kendısıyle, çevresıyle butunleşmemış ınsanlann bır ozellığı Duygusuyla bedenı, duygusuyla aklı sağlıklı bır ıletışım ıçınde olamayan ınsandır gerı duygulu ınsan Zekâya odaklanmış bır dunyada, duygular zekâ ıle yonetılmek ıstenıyor, zeka yoğun ınsan, duygularını tanımıyor, onlann kendısıne ne anlaüığını kavrayamıyor, zekı olmasına kar şın duygu ozürlu bır varlık durumuna duşuyor Ne soyler duygular bıze7 Çevremızle olan ılışkımızı, kendımızle olan bağlantılarımızı soyler Sık ve çabuk ofkelenıyorsak orneğın? Belkı otke sırasında değılse bıle, ofke sonrasında okuyabılırız ofkemızı Duygularımızı okuyabılırız Sahıplenerek onlara "Bu benım kıskançlığım, çunku, kendımı, bu ılıskıde, boyle goruyorum" dıyebılmz orneğın Oysa, duygu korluğu daha çekıcı gelıyor bıze Ofkemızı okumak yerıne, kafamızda, haklılığımızı oluşturmaya çalışıyor, ofkemızı gıderek artınyoruz ya da "keşke ofke lenmeseydım' pışmanlığını yaşıyoruz Neden ofkelendım7 Ne oluyor bana7 Bıraz once şıddetlı bır ofke, sonra kıskançlık7 ardından, bır huzursuzluk, bır yurek daralması, nedenını bılemedığım urpertıler Duygularımızın bır dunyası var Bıze aıt, dunyamıza aıt, geleneklerımıze, değerlerımıze aıt, ne denlı onemlı şeyler soyluyorlar Yuksek zekâlı olmam, duygularımı gormezlıkten gelme me, onları boyunduruk altına almama yol açmamalı Fırsatçı zekânın tanıyamayacağı ozellıklerı var duygular dunyasının Kendı mızı bırakıp, zekâ zıncırlerınden arınarak, gırebıleceğımız bır dunya Ayrı bır tavır gerekıyor, dolaşabılmek ıçın, ıçınde Duygularla yuzlesebılmek, barışık olabılmek, onlar arasında bır harmonı kurabılmek Kendımı tanıma yolunda, butun insana ulasma çabasında, duygusal olgunluğa erışerek, ozerk, bağımsız, ozgur gıderek ozgun ınsanın yaşadığı, yaşanası bır dunyayı yaratabılmek ıçın, duygu gerılığınden nasıl kurtulabıleceğını sormalı ınsan kendıne Gerı yaşamlı ınsan, ne kadar gerı zekâlı, ne kadar gerı duyguludur7 Beyni formda tutmanın yolları Özel beyin cimnastikleriyle belleği guçlendirmek, zihinsel yetenekleri geliştirmek olası. Son araştırmalar çeşitlilik ve yeniliğin beynin gelişmesinde kritik bir rol oynadığmı gosterıyor. ugun dunyanın dort bır ydiıındakı çağdaş tıcan ku ıuluşlarda yenı bır moda soz konusu Şırketler be yın cımnastıgı konusundakı uzman kuruluşlar yardımıyla çalışanlarının zıhınsel yetenekleı ını gelıştumeye çalı şıyor Meıkezı Londrada bulunan "Mind Gym" ibirrüı şıı ket beyın cımnastıgı konusunda oldukça ıddıalı buro per sonelının zıhmsel faalıyetlerını formda lutmak ıçın semıner leı ve kuıslaı duzenlıyor Bu arada "Pumping lons" gıbı kıtap ve bılgısayar yazılımları bellegı ve uzamsal bılıncı qe lıştırmenın yollannı qosterıyor Massachusetts Cambrıdge merkezlı Braınergy ısımlı kuruluş Grı rnaddenızı gplıştır rnek bızım ışımız gıbı sloganlarla yola çıkarak bcynı çalış tırmaya yonelık çe şıtlı yontemler sunu yoı Zihinsel egzer sızlerın beyın anatu mısınde ve kımya sında değışıklıklcıe yol açtıgı bılımsü ulatak kanıthnmıştır Bu degışıklıkleı id man ıçınde zıhnırı daha yuksek bır peıfoımano üetgıle mesıne yol açıyoı dıye konuşan şırket yetkılısı Bu alanda bıze yol gosteren en onemlı bılım dalı sınırbılım dıyor ln gılteıe nın onde gelen sınırbıhmcılennden Susan Greengield ın bu konudakı qoruslen şoyle Bu sankı nmnastık bdlonuna devam Ptmek gıbı bır şey Beynıruzı çalıştırın kı gelışsın B teknolojı urunu degıl "Keep Your Brain AliveBeyninizi Canlı Tntun" ısımlı kıtabın ıkı yazaı mdan bu ı olan Katz yeterlı mıktarda spor yapmadıgımız gıbı beynımızı de formda tutacak zihinsel uyarılaıdan da uzak bır yaşam sur durdugumuze dıkkat çekıyor Nortlı Caıolmada Duke Unı versıtesı nde noıobıyolog olarak gorev yapan Katz ınsanla rın aılelen ışlerı ve evdekı ugıaşlaıı nedenıyle spora yete rınce zaman ayırmadıklarıru kabul edıyoı ancak butun bu ugraşların kendını tekrarlayan rutın faalıyetler olduğunu ışaret ederek beyınsel gelışıme hıçbıı katkısı olmadıqmı soyluyor Katz bu durumda bu kısır donguyu kırmak ıçın bat>ıt ancak sıra dışı egzersızler onerı yoı Kitapları bafaşağı tutarak okumak, sol elle yazı yazmak ve diç fırçalamak, evın ıçınde gozleri kapah dolaşmak, müzik dınleıken vanılya koklamak qıbı ey ltrnleıle normal zı hınsel rutının dışına çıkmanızı onerıyor Çunku bu eylemler beynınızı canlandıra cak beyın hucrelerı nın yenı baglantılar kurmasını ve norotrofın (beyın devrelerını besleyen ve de vamülıgını sağlayan maddeler) uretmesını tetıkleyerek Katz a gore Butun bu onerıler 10 yu gehbtıımeyı degıl beyni korumayı hedeflıyor Oysa norobiks beynin ponnîi yel gucune erışmesını amaçlıyor Pekı beyın potansıyel gucune erışebılır mı 7 Kesırı olan şu kı beyın talebe kolayca uyum saglayabılen bır or gan Orneğın denek hayvanlarının beyın dokusu uzeı ınde yapüan araştırmalarda sınır hucrelerını bırleştıren sınaps lar elektrıksel olarak uyarüdıgı zaman daha guçlu tepkıler verıyor Beyın taramalan da benzer şekılde rutın ışleıe oranla yenı ve sıradışı ışlerın beynin grı tabakasını daha fazla uyardığmı gosterıyoı Içınde ıenklı ve çeşıtlı oyuncak lann oldugu kafeslerde yetışen sıçanların ıçı boş kafesler de buyuyen sıçanlara oranla daha fazla noral baglantı kur dugu da gozlendı Butun bu bulgulaı çeşitlilik ve yenüığın beynin gelişmesinde krıtık bır rol oynadıgını gostetıyor Aynı şekılde norologlar felç geçıren hastalardah beyın hucresı kayıplarını yenı baglantüarı kuraıak telafı etmeye çabalıyor Butun bu gozlemleı norobıksın dayandığı temel ılke yı somut bır şekılde gozler onune serıyor Beynm fonksı yonları her turlu degışıklığe açıktır veya esnektır Bu bag lamda sorun ınsan ıle sıçan arasındakı farklılıkta yatıyor Or negın ınsanlarda sıçanların tersme luks ve zengın ortam larda buyuyen bebeklerın daha mutevazı ortamlara buyu yenlere oranla daha zekı oldugu soylenemez Daha da onemlısı Katz ın onerılerını uygulayan kışıleıın boyınİPiın de daha fazla noron bağlantısı kuruldugu yolunda bıluribel bır gozlem henuz soz konusu degıl Ayrıca monoton VP deöjışıklıkten uzak bıı yaşam sur duren kışılerın 10 larının azaldığı veya beyın hucrelerı ara sındakı bağlantıların sararıp solduguııa üışkın de herhangı bır kanıt henuz elde edılmedı Orne^ın Clevelanddakı Ca Mınd Gym ılk gunleıde yerel cımnastık salonlarına yonelık olarak hızmet sunuyordu Ancak bır sure sonra esas karlı alanı keşfeftüer Modeı n şırketlerın esnek ve sıradışı fıkırleıe sahıp personele gereksınım duydugunu fark eden Mmd Gym spesıfık beyın devıelonnı hucrelerını ve norot lansmıterlerını çalıştırmak yeııne uygulanması kolay varo lan koşullara goro şekıllendırılebılen zihinsel egzersızlere agırlık verdıleı Oysa başka bır goruşe gore de beynin do nanımı yazılımından ayıı t etmek mumkım degıl Dolayısıy la "Norobiks" adı verılen beyın sporu beyın hucıelerı araüindakı bagkıntıları esnek ve guçlu tutmaya çalısuken yenı beyın hurıelerı arasında yenı baglantılar oluşturmayı hedef ılmalı Bu elde edılmesı çok zoı bıı hedef Ancak heı ıkı yaklaşırrıdd da onemlı olan beynin perfoımansını korukleyerek uygun eqzeioizı bulmak lşte bu noktada devıeyc norobiks gıı lyot Beyni beslemek Braınergy ^,ıt l etmın yttkılıleı uıden Gessner Geyer, şıı ket çalışanlaıına serebral uyum eqıtımı aduu veıdığı bır program dahılınde bol uyku ve duzenlı egzersız onerı yoı Bu şekılde kışıler mutluluğu yakalarken kan dolaşımı duzene gırdıgı ıçın beyınlerıne daha fazla kan gıdıyor Me dıtasyon dengelı beslenme vc stresten kaçınma yolları btıeo hoımonhrı bellekJe ılgılı beyın devıeleııne zarar ver dıgı ıçın bu baglamda çok yararlı Ancak bunlar sagduyu sahıbı herhangı bır uzmanın kolaylılda one surebılecegı turden bılımsel ıçeı ıgı zayıf sıradan tavsıyeler Aynı şekılde Lawrence Katz ın onerılerı de yııksek 765/2