Katalog

Peyzajlar için doğal yetişen bitkilerimiz Kentleri ve parklan süslemeye uygun, doğadan SOO'ü aşkın bitki önerisi... Metin Sarıbaş (*) ızlı ve çarpık kentleşme nufusun hızla artması tarım alanları başta olmdk uzere orrridnlann meidlorm paıklaıın ve mevcut yeşıl alanlarm azaimasına neden oluyor Nıtelık ve nıcelık olarak yeşü ortunurı dzaluidbi ııısan ve çevre ılışkılerını zayıflatıyor sonuçta yeşıl alan ve bıtkılere duyulan ozlemı artırıyor Gımumuzun ın&aın bu ozlemı ancdk kundı yaşadıgı oı tam ıçınde yetıştırebılereğı ağaç çalı çıçek gıbı sus bıtkıierı ıle qıdeımeye çalışmdktadıı (Kotkut A 1 B Inan 1995) l'eyza] planlama çdlışrridldi mda doğal bıtka oı tusu kulla rumı zaman zaman yapay yoldan yetıştırılen bıtkılerle oluştu rulan duzenle melerdekı lek duzelığı kır makta oluştu rulacak kompo zısyonlard çeşıt lıhk katmakta dır Aynca o yo reye aıt bıtkı ortusundekı doğal turlerle çalış mak başat ı şdn sını artırmakta ve çoğu kez da ha ekonomık olmaktadır (Altınçekıç, 1998) Aynca bulunulan yoredekı doğal bıtkaler doğarun butun guçluklerıru aşarak gu numuze değrn sağhklı olarak ulaşabume şansına erışmışler o yoreye adapte olabümışlerdır Yıllarddrı ben beledıyeleı ımız yurt dışından trüyonlarca hra para odeyerek bırçok bıtkı getı ııyor ve bunları kpntlerımızın yeşıl alanlarında değerlendıı ıneye çalışıyoılaı Bu uyyulamalarda bılımspllıktpn uzaklaşıldrak daha çok go? boyanmak ıstenıyor yanlış bıtkı scçımlerı yapıldrak çoğu kez bıtkaloı ın pek çoğunun kurumasınd dolayısıyla da ınanümdyacak ekonomık kayıpldra neden oluyoılaı Bu duşuııcclcrden haıeketle Batı Karadenız bolgesmde kı Zonguldak, Bartın ve Karabük ılleıı aıaştırma alanı ola idk ele alıııdı bu ılleı ımızdekı doğal vejetasyon ıçınde yeı H alan gerek odunsu çok yıllık bıtkı ler ( Pereımıal) ve gerekse yıllık (= annual) bıiküer araştırıldı Batı Kaıadenız bolgesı bıtkı tuıleıı açı sından zengın bolgplprımızden bırıdıı yapifai bozulmamış en veıımh ormanları bunyesınde bulundurur (700 000 ha) Ayııca bu bolgeran doğal bıtkı ortusu peyzd) uyguld malaıında kullanılabılecpk ende mık ve endemık olmayan bırçok bıtkı turlenne sahıptır OzellıkİP ÇankmIlgaz dağlan ve uzdntı laıı Karabük Keltepe gıbı (SdnbaşveArk 1999) Solda, Spartlum junceum Doğal bıtkıler araştırılırken doğal yetışme ortarnları hdkkında (habıtat) bügüer verıldı Bu bılgüer bıtkılerın toplanmdsı sıra sında elde edıldı benzeı turleılekdrşılastırıldı araştırılan turlerın doğal yetışme ortamları olan ormdnldr makıleı meıalar stepleı çayırlar kultur dldnlan kumullar subasar ormanlar dere ve gol kenarları bataklıklar ve sazlıklar gıbı habıtatlar ele alındı Ozellıkle peyzaj değerı yaratabılecek yaprak çıçek kabuk surgun tohum gıbı temel bıtkı organları verıldı olanaklı olduğu olçude bu bıtkıleı toplanmaya ve saklanmaya çalışüdı Tanısı yapılan bıtkılerden peyzaj uygulamalarında na&ıl yaıarldnıldcdğıııı Sdptamak ıçın peyzaj değerlerı ortaya konuldu ArdşUrmamıza konu olan peyzaj kullanımlan Yer ortucu Doğala yakın duzenleme Parterlerde Kaya bahçelerınde Lrozyon kontrolu Topıarıum Duşey yuzeylerde Su duzenlemelerındp Grup kompozısyonldrında Yamaç stabılızasyonla rında Kumul stabılızasyonlaı mda Ruzgâr perdelerınde Yol kenarlarında Refujlerde Kırsal peyzaj duzenlemelerınde Ar ka bahçelerınde vs L. Sağda he Cercls slllquastrum L. subsp. slllquaitrum nnde bıtkılerın kullanüdıkldn alanlar ay11 ayı ı belıı tıldı Bu bıl kılerın 92 adedı ılk kez toplanmış olup projede yenı kayıt olarak yerını aldı Araştırılan bıtkılenn 104 adedı LuroSıbenan 61 adedi Medıt element 34 ddedı Euxıne 96 adedj genış yayılış 7 adedı Hyrcano Euxıne 8 adpdı Ir Tur 110 adedı bılmmeyen olarak farklı flora bolgelerıne dağılım yapmaktadırlar En fazla cıns ve tur ıçeren famılyaların başmda 41 cıns ve 66 tutle Composıtae famüyası başta gelmektedır Araştırma alanımızda ıvedılıkle peyzaj uygulamalarında kullanüması qereken endemık bıtkıler aşağıya çıkanlmıştu • Centaurea ınexpectatd VVagenıtz (Otsu) • Centaurea küaea Boıss (otsu) • Centauera cadmea Boıss • Dıanthus setısquamosus Hausskn ex Bornm (Otsu) • Dıanthus kastambeluensıs fVeyn and Sınt (Otbu) • Calanthus plıcatus Bıeb subsp byzantmus (Bdker) DA Webb (otsu) • Crataegus dıkmensi5; Pojark (Odunsu) • Crdtdequs tanacetıfolıa (Lam) Pers (Odunsu) • Rhamnus thymıfohus Bornm (Odunsu) • Euonımus latıfolıus (L) Mılleı subsp cauconıs Ooode and Cullen (Odunsu) • Abıes bommulleıidna Martf (Odunsu) Bu endemık turlerden başka ozellıkle Avrupadd peyzaj duzenlemelerınde şehırlerın her tarafında sıkça kullanılan Orman gullerı Uvezler Yabanı kırazlar Erguvanldr Peı ukd çalıları Ugınlar gıbı odunsu bıtkıleı ıthal edılmemelı doğal kaynaklarımızdan uretılerek peyzaj uygulamalarında kulldmlmalıdır Bu araştınna ıle goruluyor kı Turkıye nın sadece uç ılındekı çalışma ıle 500'den fazla bitki turunun peyzaj uygula malarrnda kullanıldbılecekleıı oıtaya çıktı Benzer bıçımde Turkıye nın tum yorelerme yapılacdk draştırmalaıld darid pek çok bıtkı ortaya çıkabılecektır Belkı bu bıtkılerden bazılan dunya sus bıtkıierı pıyasasında yer alabılecek ve lekabet ede bılecek duzeydedır Yeteı kı bız kıymetleı ını bılelım ve endustrıyel anlamda uretebılelım Bu bıtkıleıden bazıldimın resımlerı ve Latınce bıtkı adları bıtışıkie sunulmuştur Yararlarulan Kaynaklar 1 Altınçekıç H 19I99B Çıllmgo/ kııyu Bıtkı Oılu.ımrlp Bulurvın Bazı Bıtkılpnn Ppyza] Planlamasında Değerlendırme Oldricikldt ı Uzrnnde Aıaijtırma 1II Orman Fak Kasnak Meşesı ve Turkıye Horası Sempoz yunıu 'Itblııjı 10 s Istanbul 2 Korkut A IVakyd Bokjubi Duflal Bıtkı Ortusunun Peyza] Plan lama Çalışmaları Yonunden DeQpı lendıı üpbıleu>k Bazı Bıtkıler Mater yalın Saptanması Doqa Tr J of Agncultuıe and Foıe.tıy (17) 31rı 117 Ankara 3 SarıhHjj M Z Kaya S Başaran B Yaman 1999 Batı Kaıadenız Bolgesınde Dogal olarak Yplı^t>bılpn Bıtkıleıden Pey7aj Uygulamalarında Kullanılabılecek 'Iurlerın Saptanması Tuhıtık 16fiS Nolu pıoje (Yayım Idiiıimadı) Sonuç Araştııma dlanımızdan 101 adedı odun.su 417 adedı otsu olmak uzere 518 bıtkı turu topldiııp peyzaj değerlerı sap tdndı Aynca yukarıda değınıldığı gıbı peyzaj duzenlemeleMelilotus offidnalh (L.) Desr. Crocus satlvus L. 765/16 Pyracantha cocdnea Roemer (*) Prol ür Zonguldak Kdraehndt, Umversıtesı Bdrhn Oınum Fakııltev Oğrehm Uyesı