Katalog

3 KAFMarmara Denizi ; depremselliği ve karmaşık öngörüler: Tkrıhsel kayıtlara gore dogrudan KAFMARMARA DENİZİ, merkezlı oldugu varsayılan buyuk depremlere ılışkın verıler şunlardır 7.326 WZ y. J7.427 43B y. >16.06 965 121 y .26.10.086 JSB y Zümrütten akisler Bu OLASILIK SENARYOSU'na ğöre, •fcOCAELl DEPREMSELLİĞİ BAĞLANTILI MARMARA DENIZI MERKEZLI DEPREM, BEKLENTILER1N AKSÛNE, ANCAK YAKLAŞIK 150 YIL SONRA MEYDANA GELEBİLE1 CEKTTR Marmara Denızınin bu tahmını yanılünaması ve bır HUSNU KURUNTU'ya donuşturmemesı dileX£3.09.134 giyle.. A. M. C. Şengör "GÜNEYBATI RÜZGARI" ESİNTİLERİ... '. 116 <U 09 1344 y. 197 y 107 y. >? 1482>O« 02 1058 'I'Z 7 v. 05 1766/ EN KÖTÜMSER SENAKYO'ya gore Marmdra Denızı korkutucu ,bır suskunlugu 234 yüdır surdurmekte ve "KAF KONDANSATORU" olarak Kaf1 ın dogubaü genel hareketinde fazla enerjılen sureklı depolamakta olup, KAF KOCAELİ ve Guney Marmara (ÇanakkaleBıga, Ezıne, BursaKemalpaşa, BalıkesırGonen) depremsellıklennden BAGlMSIZ ve GERISAYMDAK1 BIR SAATLIBOMBA olabüır Kondansator ne zaman doyma noktasma enşecekta' veya bombanın gerı sayımı ne zaman bıtecektır'1 Eğer gerçekten OLASILK SENARYOSU bu ıse, her AN1 0 takdude, depremsız geçen her gun dogaran bır lutfu, çok degerlı bu avansıdu ve bu dvantaj acıl durum konumlu onlemsel yaklasımld çok ıyı kullanılmalıdır1 YAYGIN KOTUMSER SENARYO uyarınca, azalan bakıyeler dogrultusunda 1766dan sonrakı depremın 1900'ler cıvannda yaşanrruş olması olasıdır Oysa o tarıhlerde, 1984 Kocaelı Depremı meydana geldıgı kaydedılmışur Bir olasüıkla, Marmara Denızındekı faylann da kınlmasıyla, 1984 Kocaek Deprernıyle eşzamanlı bır deprem ortusmus olabilir Bunu dogrulayan bır ven de, 1894 depremının koordınaüan 4060/2870 Kocaelı olarak belırtüirken, deprem merkezının tslanbulAdalar ola rak belırtılmesıdır Bu varsayımı depremsellık dızımıze dahıl etugımız zaman, şoylesıne bır gelecege yansıtma yapılabılır 4 Sonuç: Bugunden başlayarak 150 yılhk genıs bır perspeknf içınde, EN KÖTÜMSERl'nden (HER AN) EN iYlMSERl'ne (150 SENE SONRA) dort OLASILIK SENARYOSU'ndan oluşan bır kördugumden, Marmara Denizi En iyimser senaryoya göre 2150 yılında İSTANBUL DEPREMİ olacak. 4 olasılıktan oluşan bu kördüğümü bakalım doğa, nasıl ve hangi olasılığa göre çözecek? Merkezlı buyuk bır KAF Depremı çıkacaktır Buyuk Iskender Gordıyon'dakı kordugumu bır kılıç darbesıyle 356 y. 116 y. 1B7 y. 102 y 438 y S ,1344 >1482 >16S8 yok etmış, ama çozeme32S >427 107 y. 128 y. 106121 y. mıst 1SS9 ır>l7S6 >IBB4 >2OO02015 Eylul 2000'den başlayarak, En kotumser senaryoya kryasla olasılık yapılması merakla beklenen Marmara Dedaha genıs bır zaman dilimini ongormekteyse nizıdıbı batımetnk, sısmık ve saır araşurde benzen stralejık yaklaşımın kısa/orta/uzun malan KAFMARMARA DENIZI DEPREMvadelı onlemlerle benimsenmesı gerekır. Ya SELLJGl'run geçmısıne ve gelecegme ıkşda, 1912 TekirdagMurefte Deprernıyle ılişldkin belırsızlıklerı taroşmasız çok degerlı ve lendirildiginde, DAHA AZ KOTUMSER SEonemlı bılımsel verüerle çozumleyebıleNARYO uyannca. cek, ancak deprem gerçegmı yok etmeyecektır. Ama en a2andan, stratejıs107 y. 146 y. 102121 y. un anüan 4 senaryodan hangısı1659 >1766 >1912 >20142033 ne gore Deprem kaynakh Krız Yonetimıne ne rur onlem ve eyöngorulebüir Bilim çevrelerinin çogulem onerılerıyle geçerlı anlamlı katküarda nun beklentılenran kokenınde sankı benzen bulunmasına olanak verecek ve yardımcı bır senaryo yatmaktadır olacakur Bu durumda onumuzdekı yaklaşık 15 yıl Aynca jeolojık, sısmık, baumetnk ve beklenen depreme karşı gereklı hazırlıklann saır bilımteknıksel araşürmalann KAFKOyapüması ve onlemlerin ahnması ıçin oldukça CAELJ DEPREMSELLlGrnın ıstansukı deyeterlı bu zaman dılımi saglamakta olabüır termınızmını kanıtlamalan halınde geleceEN IYIMSER SENARYO ıse, tanhsel koge çok daha iyimser ve guvenlı bakmak caeli Depremleriyle Marmara Denızı Depmumkun olabüecek ve başta Kocaelı ve lsremlen arasında, yun orgusundeki gıbi " M tanbul ülen olmak uzere bolgedekı yenıTERS, BIR YUZ" mısali anlamlı bir baglann den yapüanma ıçın, ıyı kullanılmak kaydıykurmayı denemektedir: la, yeterlı zaman kazanılmış olacaknr 14 09 İKOO (K> 25.08 1T19 <t) 10 07 iaS4 I I ) 17.00 1999 ( D >21 06 1040 (K) >O2 08.1704 ( I ) >1B 08 1803 I I I xx 2139 II) 12 v 11 Y >O6 02 1009 110) »22.OS.17O6 (HD) .03.1*76 »u.u <M*0S) (*) Öğretim Görevlisi, Marmara Üniversitasi. Mühendislik Fakültesi, Endüstri Müh. Böl. GÖMtmpeKadjköyİstanbul. 2160 Ifffi) Bir sala binip beş arkadaşı ve papağanıyla birlikte Pasifik'i geçen Thor Heyerdahl salın (ve tarihinin peşinde koştuğu gizemli tann KonTiki'nin) adını taşıyan kitabına, insanın bazan kendini pek garip bir çevrede bulabileceği, bura~ ya fevkalâde doğal yollardan da gelmiş olabileceği, fakat bir kez geldikten sonra oraya nasıl geldiği hakkında hayrete düşmekten de kendini alamayacağı düşüncesiyle başlar. Işte ben de 12 Eylül sabahı kendimi adı "Güneybatı Ruzgân" anlamına gelen Fransız araştırma gemisi Le Suroît'nın yemek salonunda yirmi küsur yılhk dostlarım Naci Cörür ve Xavier Le Plchon'la diğer araştırmacılar ve yüksek rutbeli gemi personelıyle kahvaltı ederken bulunca bırdenbire Marmara Denizi'nin ortasında bulunduğum bu yere nasıl geldiğimi düşündüm. Hersey bir facia ıle başlamıştı. Fethiye'de tatildeyken Oya "Istanbul'da büyük deprem almus" dedi sabah kalkınca. Apar topar döndüm Istanbul'a. llk bilgi. leri, hattâ giyinmeyi unutarak araziye koşan Aykut Barka'dan aldım. Birkaç gun sonra Xavier Le Pichon Paris'ten aradı: Ne haber? Bildiklerimi soyledim, sonra "Celip kendin görmek istemez misin?" diye sordum. Biriki saniyelik bir tereddütten sonra "Peki" dedi "geliyorum". Xavier geldi, geldiği aksam Nlck Ambraseys ile Caroline Flnkel'in yazdığı Türkiye tanhsel depremleri kitabını istedi yatmaya giderken. Ertesi gün de kalkınca armara Denizi'nin altında havzayı bir uçtan diğerine kesen koca bir fay olması gerektiğini soyledi. "Öyle bir şey bilmiyoruz" dedim. "Havza içinde üç tane köşeli daha küçük havza var. Bunlar gerilme kökenli gibi görülüyor. Marmara Denizinin altındaki faylar bunları sınırlayan faylar olarak düsünülüyor." Sonra Xaveir'ye bu konuda yapılmış bazı yayınlan ve çizilen haritalan gösterdim. "Olamaz" dedi. "Belli ki birşeyier atlanmış. Uzun tek bir fay olmalı." "Niçin?" "Tarihte çok büyük depremler var da ondan. Meselâ 1S09 depremı: Bolu'dan Celibolu'ya tüm fay hattını kırmış. Sonra 1766. Bunlar uzun ve tek bir fay olmadan olmaz." Xavier haklıydı. Deprem jeolojisinde alıskanlık kesbetmiş bir kafam olmadığı için bunu daha once düşünememiştim. Tuncay Taymaz ile daha sonra konuşunca Tuncay da Xavier'nin düşünce tarzının doğnj olduğunu, araştırmayı o yönde ilerletmekte fayda bulunduğunu soyleyerek depremselliğin de aynı şeyi söylediğinı anlattı. Iş tamamen varsayımsal olarak tasarianmış olan fayı aramaya kalıyordu. Tesadüfe bakın ki Naci Görür 9O'lı yıllann basmda Türkiye'deki deniz arastırmalarının disiplinsizliğınden ve verimsizliğinden bıktığı için, işleri bir duzene sokma karan almıştı. Namık Pak'ın yardımıyla TÜBİTAK desteği sağlandı ve Naci'ye Türk deniz araştırmalannı koordine etmegörevi verildi. Bu hertıalde ülkemizde deniz arastırmalannın basına gelen en iyi şey olmuştur. Naci buyuk bir enerji ile MTA ile işbirl'ığine girerek Sismik1 'in belinin doğrultulmasını sağladı, sonra İTÜ'deki Nezlhl Canıtez Sismik Veri Islem Laboratuannı kurdu ve önce Ege'de sonra da Marmara'da sismik yansıma çalışmalanna basladt. Bir yandan da ben Dan McKenzie ve Deniz Kuvvetleri Seyir, Hidrografi ve Osinograü Dairesi ile işbihiği halinde Marmara'ra bir batimetri projesi başlatmıştım (burada o zamanki komutan Albay Hüseyln Yüce'nin katkılannı anmadan geçmek olanaksızdır). Sonra bunlann hepsi Naci'nin genel koordinasyonunda toplandı, Marmara'dan ilk defa jakademik camiamız (tabiî ki buna MTA ve SHOD dahildir) tarafından kaliteli yapı verisi toplanmaya başladı. Ben diğer araştırmalanm nedeniyle (ve Naci'nin dehsetli kızmasını göze alarak) bu faaliyetin dışında kaldım. Tâ ki deprem olana kadar. Xavier ve Tuncay ile geliştirdiğimiz varsayım önce İTÜMTATÜBİTAK isbiriiği ile toplanan verilerie kontrol edildi. Epey tatmin edici otduklan halde Aykut Barka, Naci Cörür, Aral Okay, Rolando Armijo ve benzeri ciddî şüphecileri tatmin etmedi. Bu yüzden çok detaylı derinlik (batimetri) haritalan yapan, yüzey yansıması tekniği ile yer şekillerindeki en ufak nuansı yakalayabılen, çözunürtüğü metre mertebesinin altına inebilen sismik yansıma kesitleri üretebilen bir yüzer laboratuar ile denize açıldık. Sonuçlann nicel ve nitel özellikleri her turiü iyi ümitlerimizin ötesine geçti. Bunları burada anlatmağa mezun değilim. Birkaç ay içinde sonuçlanmızın bir deriemesini içeren bir veya iki makale bilimsel dergilerde yayımlanacak, kamuoyu onlan bu "bilim filtrelemesinden" sonra öğrenecektir. Ama "niçin buradayım'ın cevabını vereyim: Doğanın sırlannı tahmin etmek cür'etinl gösterdiğimiz ve bu cür'eti sorgulamağa hazır meslekdaşlanmıza onlann sorulannı cevaplayacak verikri vermtk arzusu ik yanıp tutuştuğumuz için. Le Suroît'nın yokulan, aynı zamanda doğanın sırlanna yapılan zevkine doyulmaz bir yokulukta da yoldastılar. 706/5