Katalog

türünü engelleyen ögeler nasıl aşılır? Türkiye, ileri endüstri toplumlarmın yüzyıllar süren kanlı ve zorlu savaşlarla gerçekleştirdikleri devrimleri hâlâ yaşama geçirmeye çalışmaktadır. Bu yazıda, Kongar, araştırma kültürünün önündeki temel engelleri araştırıyor ve bunların nasıl aşılacağı konusunda önerilerde bulunuyor. maat kültürü" aşamasında kaldığı için, her ttirlü yenilikçilik ve farklılık bastmlmakta, böylece kültürel anlamda yenilikçilik engellenmefctedir. Tbplumsdl baskı, sadece kulturel dlanddkı yenıüklen degü, büımsel ve sıyasal alandakı yenüüderı de engellemek tedır 3) Üeri ülkelerde hukuk, geleneklerin yerini almıştır. Türkiye ıse hâlâ hukuğu bireye göre uygulama aşamasında, geleneklerin egemenliğindeyaşamaktadır. + Boylece yaşlılann erkeklenn, îanm kulturunu temsü edenlerın ve sıyasal dnldmdd kudretlılenn egemen oldugu hı yerarşı kanallan her turlu degışme ve gelışmeyı onlemekte dır 4) İleri endüstri ülkeleri geçirdikleri evrimleşme süreci sonunda teknoloji üretir hâle gelmif lerdir. Türkiye bugun sadece kötü bir teknoloji ithalatçuıdır. Ulkemız bugun bırakuıız teknolojı uıetmeyı uretümıs tekrıojılen büe aüp, dogru durust kullanamamaktadır Trafik kazalannın yogunlugu bu konudakı en ıyı ornektır Sonuç olarak genel anlamda ulkemızde draştırma kulturunu engelleyen ogelenn' endustnleşme surecının" ve bu surece koşut olarak gerçekleşen otekı kulturel, toplumsal, ekonomık ve sıyasal sureçlenn Turkrye'de "hazmedüerek" yaşanmamış olmasmdan kaynaklandıgım soylevebüırız II. TÜRKÎYE'DE ARAŞTERMA KÜLTÜRÜNÜ ENGELLEYEN ÖGE GRUPLARI 1. Tarihsel, DinselGelenekıel Ögeler: Bu grup ıçınde yer alan ogelenn başında geleneklere de kaynakhk eden' dınsel dogmatızm" ve "dınsel yapınm kemıkleşmesınden çıkarlan olan gruplann dırençlen" g e k Bu konuda klasık olarak kullanılan ornek, Osmanlı ya matbaarun dınselgeleneksel ogelenn dırençlennden dolayı üayuzyü geç gırmesıdır Burada bıraz daha az bıhnen ama çok daha dramatık olan ıka başka ornek vererek, tarıhsel, dınselgeleneksel ogelenn ettasını vurgulamak ıstıyorum Blrinci örnek: tstanbnl Rasathaneti'nin topa tntularak yıkümaaı. Istanbul rasathanesı unlu rnatematıkçı ve âJım Takiyaddin taraundan, Sultan III Murad zamanında, Tophane'de, bugunku Pransız Konsoloslugu'nun bulundugu arsada 1575'de ınşa edılmıştir Takıyuddın, rasathanede kullanılmak uzere çeşıtlı goz lem gereçlerı de ıcad etmışür Takryuddın, rasathanede pek çok yenı gerecmyamnda onemlı de bır kutuphane oluşturmuş tur Işte bu rasathane, Şeyhulıslam Ahmed Şemsettın Efendı ve saray ımamı Kurdızade'nın kışkırtmalan üe Kaptanı Derya Kılıç Alı Paşa'ya venlen bır Padışah emn üe gemılerden top ateşıne tutularak 1580 yılında yerle bır edılmışür Dancıomek DeneyyapüanTıpFakultesınınkapatürüması Yanyah Hoca Tahsın Efendı'nın Rektor oldugu Darulfunun'da, seçılmış 450 ogrencı egıtım goruyordu Cemaleddın Afganı gıbı bılgınlenn de ders verdığı Darulfunun derhal dıncıgelenekçı çevrelenn tepkısını çekmışü Yanyalı Hoca Tahsm Efendı'nın oksıjenm canlüar ıçın onemını anlatmak ıçm bır guvercının havasız bır fanus ıçınde olduğunu gosteren deneyı ve Cemaleddın Afganı nrn dersle nnde' 'Peygamberlık bır sanatür'' demış olması Darulfunun un kapatılma nedenlen arasındaydı Iste bu ıh ornegın de çok net olarak ortaya taydugu dınsel geleneksel dogmatızm", toplumun kendı ıç dınamıgı üe aşüamamıs Mustafa Kemal Ataturk ve arkdddşlarının kazandıgı Bagımsızlık Savaşı ndan sonra kuı ulan Cumhunyet ın devır aldıgı toplumsal ve sıyasal kultur üe bırbkte gunumuze dek çeşıtlı açımleıde ve çeşıtlı alanlarda varhgını ve etbsını surdurmuştui' Tam bu noktada, artık' 'Turtaye'de araşürma kulturunu engelleyen sıyasal ve kulturel ögeler" grubuna gelrruş bulu nuyoruz { 2. Siyasal ve Kültürel Ögeler. Turkıye d e ' rirastırma kıüturunu engelleyen ögeler'' sıyasal ve kulturel alanda şoyle ozetlenebılır 1) Turkıye'de tek parü donemmde, toplumsal bır modernızasyon projesı yukardan aşagı uygulamaya konuldugundan bagımsız ve büımsel arasürfnacıhk çokdesteklenmemısür 2)Çokpartüıduzenegeçıs SogukSavaşdonemıüeçakışügından, "komunızmle savaş" ıdeolojıa, 1960'hyülarakadar her turlu büımsel ve bagımsız araştırma çabasını engellemıştır Bunun en guzel omeklen 1947 Dü ve TarıhÇografya Fakultesındekı tasfiye ve Menderes'ın "kara cuppebler" yakısnrması üe sımgelenen pohtıkadır 9) Turkıye'de tek cıddı arastırmd kurumu olarak TUBI TAK vardır Sadece bu kurum 'araştırma kulturunun" gehşmesı ıçın TUBA üe bırbkte anlamü bır etkmlık ıçınde gomlmektedır 10) Kamuoyu araştırmalan konusundatayozlasma, ozelhkle de medyanın bu konudakı ıstısmar edıa yaklaşımı, halkm da ' araştırma kulturu açısından olumsuz koşullanmasına yol açmıştır 11) 1990'b yülarda srvıl toplum orgutlennın gelışmesı, ornegın Prof. Tılmaz Eamer ve arkadaşlannın 1991 'de T JT SIAD'ın destegıyle yaptıklan ve 1997'de TESEV'uı destegıyle tekrarladıklan' "Turk Halkınm Değerlen'' araşürması gıbı çalışmalan ortaya koyarak "araşürma kulturunun gelışmesine" onemlı katküar saglamıştır 12) Bu arada Devlet Istaüsük Enstıtusu'nun, zaman ıçınde ven derleme ve yayımlama açısından onemlı bır ışlevı sureklı olarak yenne getırdıgını ve ışlevmı onemlı olçude yıtırmış olsa da, Devlet Planlama Teşküatı üe bırhkte bu "araştırma kurumu" kımlıgını surdurdugunu belırtmek gerekır BuozettendeanlaşüacagıgÜDi, bugun Turkıye'de 'araştırma kulturu hem kurumlar, hem fonlar açısından son derece gen bır noktadadır Budurumbızı araşürma kultururunonundekıengeller açısından ekonomık ve teknık engeller grubuna goturur. 3. Ekonomik ve Teknik Ögeler Turkıye bugun, yüda 200 müyaı dolar dolayında bır ulusal gelıre ve 3 000 dolar duzeyınde bırey başına yülık ortalama gelıre sahıp gelışmekte olan'' bır ulkedır Yukdrda aktanlan tanhsel ve sıyasalkulturel ogelerden dolayı bu gelırden araşürmaya aynlan fonlar süira yakmdır Hedef olarak hem ulusal gehnn artınlması, hem bırey başına duşen geünn yukselülmesı, hem de artan bu gelırden araştırmaya yeterlı fonlann aynlması gerekmektedır m . TÜRKtYE'DE ARAŞTIRMA KÜLTÜRÜNÜ ENGELLEYEN ÖGELER NASIL niWiinKWiriiT.nTBn.itPt. LtR? Yırmına yuzyüa damgasını vuran sureçler, endüttrileşroe, kentlefme ve demokratikleymedir. Turkıye bu her uç sureçte de gen kalmışlıgını telâfi etmek zorundadır Bu çerçevede buraya dek ozetlenen duşuncelenn ışıgında şu rvedı onlemlenn alınması gerekmektedır 1) Unıversıtelenmız araştırma eksenınde yenıden orgutlenmelı, ıdeolojık kaygüardan anndınlmalıdır 2) Gerek devletın gerekse vakıflann "gecekondu unıversıte" kurmalan onlenmelıdır 3) Gerek devletın, gerekse vakıflann sahıp oldugu cıddı unrversıtelere yeterlı araştırma fonlan saglanmalıdır 4) TUBITAK'ın fonlan artınlmalıdır 5) TUBlTAK'a koşut bır TESAK mutlaka kurulmalıdır 6) TUBA, fonlar açısından desteklenmehdır 7) DİE ve DPT, yenıden araşürma atüımına sahıp kurumlar halıne getınlmehdır 8) Işçı sendıkalan ve konfederasyonlan üe TUSIAD, 1TO, ATO, ISO, ASO gıbı kuruluşlar araşürma fonlan ve projelen açısından ozendınlmeh ve desteklenmehdır 9) Ozel teşebbus, aynen yatınm teşvüden gıbı, araşürma teşvıklennden yararlandınlmalıdır 10) Butun buhedefler ıçın sıyasal kararmekanızmalannı etküeyecek her rurlu kanal kullanümalı, ozellüde medyadan yararlanümaüdır 11) Butun bu hedeflenn altında ük ve orta ogretım üe yuksek ogrenım programlannın yattıgı hıç bır zaman unuftılmamalı, Turkıye'dekı Milli Eğitim faciası, arasürmd kulturunu gehştırecek bır modele gore" duzeltilmelıdır (*)Pro(. Dr.; Yüda Tbknik Uruversitesı Kongar'ınbuyansı TUBİTAKTTGVTUSÎAD1999 TEKNOLOJİKDNGRESt'ne sunduğu budmmn CBTıçın yenıden yazılmış bıçınudır. 706/17 3) Ne yazak kı, 1960 mudahalesı dahü, her asken mudahale bagımsız ve büımsel araştırmaçabalannıengellemış, unıversıtelerde buyuk olçude basb ve tasfiye uygulamıstır 4) Sonuç olarak gerek asker gerekse sml butun yoneücüerde ve polıükacüardd' ardştırma kulturune karşı olumsuz bır tavır gozlenmektedır" 5) 1961 Anayasası üe geunlen yenı bır atmosferde Mfib«cc«l Kıray, N u r e t Fifak, Şerif M u d i n , Necat Erder gıbı kısılenn çabalanyla gelışmekte olan yenı bır 'arasürmd ortamı" 1971 ve 1980darbelenyletumuylesıfirlanmıstır 6)' 'Arastrrma kulturunun gelışmesmde bınna derecede sorumlu olan unıversıteler'' hemen hemen her on yüda bır srvü ve asker ıkndarlar tarafından adeta tokatlanarak ve ezüerek yerle bır edümıslerdır 7) Ne yazık kı bugun de unıversıtelenmız hâlâ 12 Eylul 1980 yoneümınm olumcul darbesınden sıyrüabümış degülerdır 8) 1961 Anayasası üe cıddı bır araştırma kurumu ola rak orgutlenmış bulunan Devlet Planlama Teşküatı da 1970'lerden ıübaren bu ıslevmden uzaklaştırümıstır