Katalog

Yanıltıcı reklâmlara önlem Insan yaşammı "bir şeylere sahip olma" çerçevesinde oluşturan reklamlar ve yanıltıcı özelHkleri üzerine... R eklamlar oncelerı ılan tahtalanndaydı, sonralan gaze teler, dergüer derken radyo, televızyon sınema ve hatta hekım muayenehanelerınde her gun yuzlerce rek lam goruyor ve ışıtıyoruz Bızı kuşatan ve surekh bagıran bu mesajlara tumden sırümızı donmemız olanaksız gorunuyor Çogu reklam, gerçege dayah karar verme yenne, man tıksız ve büınçsız marka seçme duşuncesıne dayanmaktadır Reklamlar duşsel ve slogancıdır Tukeücı, satın alma karan verırken algüadıgı marka ımajı onemlıdır Insan ozelhklen mar kaya taşınmakta ve marka laşüıgı oluşturulmaktadır Omegın dostluk, ınanüırlık, kıbırlüık gıbı kışüık ozelüklerı markalar arasında az farklann olduğu bıra, meşrubat, sıgara gıbı urunlerde yaygın olarak kullanılmaktadır Insanlann her şeye sahıp olabüecegı ve olması da ge rektigı şeklındekı toplumsal telkın gıderek temel yaşam amacı olmakta Yaşamımızı şeylere sahıp olma çevresınde oluşturarak, yurttaş degıl, tukeücı olarak kendımızı bıçımlendırıyor Reklamlann toplum uzerındekı etkısı, yenı bır ınsan tıpını ortaya çıkanyor Vatandaş olma kavramı, rukefıcı olma ıle eş anlamlı oluyor Bu dunım, reklamın ekonomık toplumsal etküerı ve saglıklı olup olmadıgı tarüşmalannı da berabennde geürmıştır Aslında reklamlar urunlerden daha fazlasını satıyorlaı Imajlaıı, degerlerı, amaçlan, olduğumuz ve olmamız gereken kavramlan saüyorlar Tukeüm ıdealı, sosyal, çevresel ve kulturel değerlerımızın onunu uhyor Ve gunumuz pazarlamasının ıhtıyaç oluşturdugu yem ınsanın altta yatan sloganı, "saün alıyorum, oyleyse vanm" nm tukeücı saghgı açısından yen nedır Bu urunlenn büeşımındekı aküf maddelerın etkuüıgı, guvenlıgı saghk açısından tarüşüması gereken konulardır Ulkemızde ılaç reklamı yasal olmadıgı halde Tanm ve Koyışlen Bakarüıg'ndan büımsel olarak kolayca gıda ruhsaü alınan urunler übbı endıkasyon atfedüerek, halka üaç olarak reklamlan yapüabümekte ve pazarlanmaktadır Hatta bu konuda Tbprak Ilaç, Refa üaç ve Taymed firmalanna Tanm ve Koyış len Bakardıgı'ndan ek gıda urunlen adı alünda ruhsat almasına kaışüık kanser dahü bırçok'hastalıgı tedavı etügıne ıhşkın rek lam yapüdıgı gerekçesıyle para cezalan venlmışür Vitunin ve mineralleı üaçlar ıçensınde en çok kullanılan ve en fazla suıısnmal edüen üaç grubudur Vıtamın ve mınerallenn tukeümı konusunda toplumu bügüendınp, yanlış ve gereksız kullanımı engellenmelıdır Zayıflama amacıyla kullanılan yontemler veya besınler de degerlendınlmesı gereken dıger bır konudur 9 Ihtiyaç geri planda Reklam yoluyla ınsanlann doğal arzulannın tahrıp edüdıgı, gereksınım duymadıklan şeylen almaya yonlendırıldıklerı, gereksınım duyduklann urunler hakkında ıse vankş bılgüendırıldıklerı çocuklan olumsuz yonde etküenerek gerçekte gereksınımlerı olmayan urunlere yoneldıgı, anne ve babalan zor durumda bırakügı, kotu beslen me ahşkanhklan oluşturarak saglıklarını bozdugu, reklamda kadının ya sadece cınsel obje, ya da ev hanımı şeklmde kullanüdıgı, çevre kırlılıgıne yol açügı reklamlara karşı ılerı surulen eleşurılerden bırkaçıdır Reklamlar dognıdan ve dolayh yoldan, kışısel ve toplumsal saglık sorunlanna yol açmaktaReklam yoluyla insuüann doğal dır Tıbbı yaran oldugu ıddıası bulunan saç ve cılt arzulannın tahrip edildiği, urunlen, vıtamın, mıneraller ve bıtkısel ılaçlann gerekslnim duymadıklan şeylere saglık açısından yasal konumu, kozmetıklerle almaya yönlendirüdikleri, üaçlar ve gıdalarla üaçlar arasındakı hukukı ayreklamlara karşı ileri nm, zayıflama amacıyla kullanılan besınler ve sürülen eleşürüerden birkaçı. yontemler, gıda boyalannm tukeücı sağhgı açısından yen, çocuklann reklam objesı olarak şırketlerın yaranna kullanılması ve aılelerıne saün alma yonunde Çocuklar ve reklam baskı yapılması, fastfood yıyecekler ve geneük modıfiye tanm Çocuklann televızyon reklamlanna karşı davranışırun alurunlerının saglıklı beslenmedeb yen, çevre hrldığı yaratan güama yetenegınm gelışmesı üe üışküı oldugu çalışmalarda urunlenn dolaylı yoldan saglık uzerıne olan etkılennı ıçeren gosterümışür 5 üe 8 yaş arası çocuklann hayal, gerçek, yalan konular saglık alanında çalışan bız hekımler, dışhekımlen ve ve taklıt arasında aynm yapmada zorluk çeknklen ve program eczacüar taranndan tarüşüması gereken konulardır ve reklamlar arasındakı farklüıgı, reklamlar kısa, programlar 801 oyuncak şırketlerınce finanse edüıyordu Ancak Kongre, Ekım 1990'da çocuklara yonehk televızyon programlarmda reklamlara kısıtlama getırdı ve egıtım programlannı teşvüc eden bır kanun çücardı tıveç'te Çocuk Oyunlan Konseyı ve Oyuncak Tıcaretçılerı Bırlıgı, reklamlan kaldıran ve savaş oyuncaklanru yasaklayan, gonullu bır anlaşma yapülar Fınlandıya ve Norveç'teh durum da buna benzemektedır Reklamlann çocuklar uzenne etkısı, konu üe ügüı uzmanlar taranndan degerlendırümelı ve çocuklar uzenne olumsuz etkısı olacagı duşunulen reklamlann yapümasma ızm venlmemelıdır ABD'de FDA (Food and Drug Admınısrraüon), 1992'de geneük modıfiye büeşımlenn bakkallarda enketsız saülması yonunde karar aldı Bazı şuketler kendı ınseküsıdını gelışüren, herbısıte dırençL soya fasulyesı ve mısır gelıştırdüer 1998'de ABD'de mısır mahsulunun % 40 ve soya fasulyesının % 45'ı geneük modıfiye ıdı F t u n ve tngiltere' de genetık modıfiye tanm urunlenne karşı toplumsal muhalefet saflanndadır ABD'de Cornell Unıversıtesı'nde yapüan ve Mayıs aymda Narure dergısınde yayımlanan bır çakşmada ınseküsıd ureten mısırla beslenen kelebek larvalannm 4 gun sonra oldugu büdırüdı Bebek mamalannda geneük modıfiye büeşımlerın bulundugu büınmektedır Greenpeace gıbı gruplar üım dunyada "Fiankeştayn yıyeceklen" denüen bıyoteknolojı urunlerme karşı savaş açülar "Globalızasyona karşı çıkmak, halkm uygun gordugunu yeme hakkıdır" dıyen ftansız çıftçısı, genetık modıfiye tanm urunlenrun enketsız saüşına karşı çücülar ve protesto etüler (3) 1996'da Ingütere'de delı dana hastalıgı, 1999 ükbahannda Bslpika'da dıoksınle kontamıne püıçler, Fıanıa'da kusurlu kola olaylarmdan sonra, ABD, hormonla beslenen Amenkan sıgırlannı almadığı ıçm Avrupa'ya karşı cezalı gumruk tarıfe len koydu Dunyada onemsenen ve toplum sağlığı açısından cıddıye alman bu tarüşmalar ulkemızde de ele alınmalı ve degerlendırümekdır Reklamlan denetlemek Reklamlar gundelüc yaşanümızın adeta bır parçası durumuna gelmışlerdır Ulkemızde bu etküı rukeüm kulturune karşı ne yapabüırız Reklamlara tamamen karşı olmak duşunulemez, rukeücı ıçm yararlı ışlevlen vardır Reklamlann denetlenmesı, sınırlandırüması ve gerektgı durumlarda yasaklanması toplumsal yarara yonelık olacaktır Yasalanmızda denetleme, sınırlandırma ve yasaklama konusunda hukumler bulunmaktadır TOT Kanunu'nun 26 maddesmde "Reklam yayınlannda, haüa aldaücı, yanüücı, haksız rekabete veya karşüüdı cevaplaşmaya yol açıcı, dıger urun veya nıtelüden koruleyıa, herhangı bır urunun ısraunı telkm veya ıma edıcı ve genel olarak mem lekeün ekonomık durumuna zarar vencı hususlara yer verümez, sıyası propaganda yapüamaz" denmektedır (4) Ulkemızde reklam uygulamalannı yasal açıdan yonlendıren ve deneümme esas olan en son duzenleme 23 Şubat 1995 tanhınde kabul edılen 4077 sayüı Tukeücının Korunması Hakkındakı Kanun'dur Bu kanunun 16 maddesmde "Tıcan reklam ve ılanlann yasalara ve genel atüâka uygun, durust ve doğru olmalan esastır Tukeücıyı aldaücı, yanıltıcı veya onun tecrube ve bugı noksanhklannı ıstısmaı edıcı, tuketıanın can ve mal guvenlığını tehhkeye duşunıcu, şıddet hareketlennı ve suç ışlemeyı ozendıncı, kamu sağhğını bozucu, hastalan, yaşhlan çocuklan ve ozurlulerı ıstısmar edıcı reklam ve üanlar yapılamaz " denümektedır 17 maddede "tıcan reklam ve üanlara uyulma sı gereken ılkelen behrlemek, bu ılkeler çerçevesinde tıcan reklam ve uanlan ıncelemek ve mceleme sonucuna gore 16 madde hukumlerme aykm hareket edenlen cezalandımıak, soz konusu reklam ve ılanîan durdurmak velveya ayru yontemle duzeltmek hususlannda Bakanlığa onende bulunmakla gorevh bır KozmetUder, güneşten kornyncn urunler, kepek şampuanlan, antitartar veya anttplak ozellıgı oldugu soylenen dış macunlan, terlemeyi azalUn urun reklamlan ıle sık sık karşılaşmaktayız Kozmeüklerle üaçlar ve besınlerle üaçlar arasındakı hukub aynmın knterlerı, açık olarak ortaya konulnıası gereken onemlı bu konudur Kozmeük guneş preparatlan gerçekfen koruyucu mudur? Saghk açısından güneşten korunmak ıçın hangı faktor uygundur' Kozmeük şampüanlar kepegı onleyebüır mı v Nemlemdıncüık ıddıalan tedavı edıcı mıdır9 Dış macunlanndakı antıplak veya anütartaı ıddıaları kozmeük olarak mı degerlendırümelı, yoksa üaç olarak kabul edüebüır rru' Gıda boyalan uzun şeklınde algüadüdan 912 yaş arası çocuklann mesajlarm anlamldnnı "programlar hıkâye ıçenr, reklamlar urunlen ıçenr" şeklmde algüadüdan büdırümıştır (1) Nıtekım 1998 yı lmda Adana'da 4 yaşındakı erkek çocuk, muzüc klıbınde gordugu pop sanatçısına oykunerek balkondan aşagıya atladı Tesadufen yaralanmayan çocuk çocuk psüayatnsı taranndan ta kıp alüna alınmışür (2) 1984 yılmda ABD'de Reagan yoneümı sırasında daha once yasak olan televızyon programlannda oyuncak reklamı yapmak ve pazarlamak yasal kabul edüdı ve saat başına reklam suresı kısıtlaması kaldırüdı Oyuncak saücüannm kârı olaganusruydu 1987'de çocuklar ıçın yapüan programlarm % 694/17