Katalog

|in önünde yeni hedefler açıldı leri, hormonlan veya enzimleri tek tek ele alarak ancak dogal bütunlugün yuzeyinde kurcalayabilmişlerdi. Oysa şimdi neredeyse yaşamın tüm kitabı veri agında açık bir biçimde onlerinde durmakta. Bundan sonraki gorevleri, sadece bu bilgileri okuyabümeyı ögrenmek. Nevarkibüdiklaboratuvardaki el maharetleriyle sonuca ulaşmak olası degü. Çünku evrim, müyarlarca yıl sonra her bakterinin ve kurdun içinde binlerce, ınsanda ıse yuz binden fazla geni, karmaşık bır ag içine örmüş. Bazı hucrelerde 40 000 'den fazla aktıf gen bulunmakta ve bunların her bııi diğerini etkileyebıliyor Karşıhklı etkileşim dokusunu çözebilmek içın araştırmacüarın bırbirıne baglı iki gucc ihtıyaçları var: Robot ve bilgisayar. Gen dokumunu anında kodlayabilen sekans otomatian, gelecekte biyoloji enstitulerinın kullanacağı aıaçlann yalnızca bir protoüpidir, Tteknoloji öylesıne gelışecektir kı, hangı biyomolekullerin diğerleriyle nasü reaksiyona girdıklerıni olçebılen aletler de kullanüacaktır. Diger aletlerse binlerce protein kristalleri üretecek ve bunlar daha sonra nötron ışınlanyla ışınlanarak uç boyutlu yapılara donuştürulecek. Hedeftekı genleri izole edebilen "Knockout" farelerinin dahi, robotlar tarafindan kullanüabüecegi düşunuluyor, Gelecegin tumuyle otomatikleşmiş laboratuvarlanndaki makineler, 24 saat aralıksız olarak olçüm verilerini üretecekler. Veriler daha sonra aktanldıklan işlemcüerde, karşılaştınlıp çozülebildikleri gibi, belirgin baglantüara göre de taranabilecekler. Günün birmde tum bu bilgüer bilgisayarda tasarlanmış bir hücreyle birleştirildikten sonra, metabolİ2ma süreçleri aynnnlanyla tasarlanmış bir insan modeline da aktarüabilecek. Araştırmacılar meraklannı giderdikçe veri havuzundan git gide daha fazla bilgi ayıklamaya başlayacaklar. Bugünkü bakterüerin kalıümlannda büyuk bır olasılıkla, organizmalann ne zaman ve nasü harekete geçtikleri, nitrojeni havadan nasü aynştırdüdan, fotosentez sayesinde ışıktan ne biçimde biyokimyasal enerji kazandıklan veyahut da oksijenı nasü soluduklarıyla ilgili soruların cevapları gizlidir ki, yaşamın dö Laboratuvarlarda otomatikleşme dönemi başlıyor nüm noktası sayüabilecek bu süreçler sayesinde gezegenimız "dünyaya" dönüşmüştür. Bugünkü turlerin kalıtımında, hayvan ve bitküerın birbirlerinden ne zaman ayıjldüdarı ve tekhücreli canlüardan çokhücreli canlüara geçis aşamasının nasıl gerçekleştigi sorusu da saklıdır. Arastırmacüar, genetık venler sayesinde primatlann, memelilerin ve omurgalüann soy tablolanndaki silsilenın köklerine kadar inebilecekler. "Science" dergisi, maymun genomunda daha henuz dokunulmamıs bir hazinenin bulundugunu ve bunun insan oluşumunda önemli bir anahtar görevi gördügü gonışünde Çünku insan ve fempanze genomu arasmdaki %1,5'luk fark, insanın dik durabüme yetisi ve tüysüz bedeniyle ilgili sırn degü, dil, müak ve şiirin sırlannı da içinde banndınr. Insanlığa yararlar Çiplerın yardımıyla sadece birkaç dakika içinde hazırlanacak bireysel bir gen profiliyle bir insanda hangi üacm daha etkilı oldugu veyahut ne tür yan etküerin oluşabüecegi önceden tespit edüebüecek. BerUnli genetikçi Lehrlach bireysel terapi yönteminden yola çücarak ornegın kanser tedavısinde büyük bir devrimin yaşanabilecegi görüşünde. Böylece gelecekte tümör dokusundan küçuk bir parça, gen analızatorune verüdiginde, kanser türünün belli başlı özellikleri saptanabüir ve bügısayar ortamında tasarlanan tümör hucreleri üzerinde de ilaç kombinasyonlan test edüebüir. Ancak gelecegin üp dünyası bugünkü tahminlere göre gelişecek olursa bu işleme gerek büe kalmayabüir, çünkü o zamana kadar kanser rıskı, gen çıpleri sayesinde önceden teşhis edüebüir hale gelmiş olacak. Uzmanların tahmınlerı arasında, hucre suiarının çozulmeye başlamasıyla, araştırmacüann birbirinden farklı risklere ulaşabüecekleri de yer almakta. Ve bunlardan her bıri çipler yardımıyla binlerce örnek arasından seçüebüecek Ancak tum bu heyecanh gelışmelere ragmen, yeni tekniklerin tıp açısından ne gıbı yararlar saglayacaj gı da tartışüıyor Bır insan sadece %2 oranmda dıyabet riski taşıdıgını, ama buna karşın yaşlüıgında Alzheimer hastalıgına yakalanma olasılıgının %30 olduğunu ogrendığmde sevınmelı mi, uzulmelı mi? Veya enfdiktus geçırme olasüığı olmayan bır ınsana, bagırsak kanserinden olecegi açüdandıgında, bunun ona ne gibi faydası olabüır? Belki de yeni devrin hastalan, olasüıklan hesaplamayı ögrenmek zorunda kalacaklardır. Bugünun saglıkh ınsanlanysa yarının hastahk hastası olmaya aday kişüer olarak, zamanlannın buyuk bır kısmını doktorlanndan, kalıümlanndaki olası tehükelerle ügüi tavsıyelerı dınlemekle geçırebüirler. Gelecekteki ubbi bügüerden doğacak olan kaygının yanında ondan daha buyük korku yaratabüecek bir tabu da söz konusu: Genetüc açıdan mampulasyondan ge Tıpta 3 hedef Çok yakında, gelifim ve evrim biyologlannın dışında, hayvanat bahçeİeri, sigorta kuruluşlan, türleri koruma dernekleri, kozmetik fırmalan ve polisler de bıyolojik verüerden yararlanmaya başlayacaklar. Ancak en büyük degişüdigin tıpta yaşanması bekleniyor Şimdüik en az uç farklı egüimden soz edilmekte: 1Terapinin bireysellestirilıneBİ: Genetıkçüerın tecrubeleri sayesinde, doktorlar tedavüerını hastalann bireysel kalıtım alanlarına gore yurutebüecekler. 2Koruma yöntemlerine yönelim: Gen analızleriyle hastanın hangi hastalık nsklerini taşıdıgı saptanabüecek. Doktorlar bu hastahklan önlemeye veyahut da tamamen ortadan kaldırmaya çalışacaklar. 3Döl yatagında mttdahale: Gen lerın etküeşım dokulan ne kadar ıyı anlaşümaya başlanırsa, gen manipülasyonuyla ilgili denemeler de o derüı yaygınlaşacak. Ilk yontem için kullanüan "Snips" terimiyle kalıtımdaki 3 müyon bölge ifade edümeye çahşüır kı, bireyler bu kalıtım özellücleriyle birbirinden ayrüır. Bunlar bireylerin vücut yapüannı, kisilik veya hastalık risklerini belirleyen kalıtım ozellüdendir. bilgisayar uretecek, Blue Gene olarak addınlan işlemcinin görevı, kalıtım dızilııden üçboyutlu bır yapı oluşturarak proılerle ilgili baglantüarını bulmak. Ancak tahminlere gore en büyük piıa gücü, gen çipleriyle oluşturulacak. ıkı bir zamanlar karmaşık transıstorlann, ne mekanızmasrada toplandıklan gibi, ıdı bınlerce veya on binlerce laboratuvar ieyi, duğme büyüklügünde dıskler uzes yüklenmeye çalışüacak. Sayüan 30 000'i geçen genlerin hareleri, Incyte testlerıyle kanıtlanabilirken, ip firma Affymetrix aynı konuda 40 000'e şraış. Affymetrıx şırketı ayrıca 1700 kangeninden hangisinin dokuda aküf olduIU saptayan çipler de gelistirmiş. Diğer çip ise, karacigerdeki ilaçlann çözümmesinden sorumlu oldugu için farmakok açıdan son derece büyük bir önem taan "Cytochrom P4S0" geninı aynşürabi>r. Büındigi kadanyla, genom araştırmaınnın dijitaüeşmis birikimleri sayesinde an vücuduyla ilgili tablo, dunya uzerinkı yaşamdan temelinde degişiklige ugra:aktır. Bilim adamlan şimdıye kadar gen 694/13