Katalog

Bilinmeze doğru ileıiiyoruz Kendini yaratan insanın kaygıları ve genetik etik vrım konusunda oyle bır yol aynmına ulaşuk h ınsanlık tarı hınde boyle bır ornek gostermek büe olası değü Çevıemızı tumuyle değıştıren olağanustu teknolojıler şımdı bızı sahneye taşıyoılar Kendı bı yolojımızı çozmeyı ve değış,tırmeyı oğrendığınuz bu donemde ken± evnmımız uzerınde de soz sahıbı olmaya başladık ve büınmezlere doğru üerlıyoruz Molekuler genetik ve benzer ddlldrdd yasanan hızlı gelısmeler ınsan olmanın gerçekte ne oldugu sorusu uzerınde yenıden duşunmemızı zorlamakta Dol yatağında raudahale ve gelecek kuşaklara aktardıgımız genlerın değıştırümesı en buyuk korkulan da berabermde getırıyoı Insanoğlu, tasanmlarına gore kendısını yenıden yaratmaya başlıyor Fakat bızler mılyarlarca dolarlık yatınm kaynaklarını bıyolojımızı çozerek raerakımızı gıdermek ıçın değü, daha ıyı yaşam şartlanna ulaşabılme umuduyla harcadık IUBS (Uluslararası Bıyolojı Büımlerı Bırlıgı) adına 1993 yıünda gerçekleştırılen kamu araştirma sonuçlarına gore, Japonlann %26'sı Amerikalılann "43 u Hintlilerin "î,601 ve Taylandlüann %80'ı gelecek kuşaklann sağlıklan ıçın gen teknığının uygulanmasından yanaydı Tabıı teknığın uygulanabılır olması mutlaka kullanılması gerektiğı anlamına da gelmıyor Fakat gunun bırınde, dunyadakı bınlerce laboraruvarda hazır hâlp gelecek olan teknıklerm bırçok ınsan tarafin dan talep edılmesı halmde durdurulmasının mumkun olmayacağı da ayrı bır gerçek So run, ınsanlann gehşkın ureme tekraklerını İnsan: Üzerinde kıyamet kopanlıyor. kullanıp kullanmayacaklan değü, ne zaman, nerede ve ne sıklıkta uygulayacaklandır E çocuğu dunyaya getırdığınde hukumetın tav9 rı ne olabüır Çıftı gen testıne zorlayabüır mı? Ve çocukta gen manıpulasyonu tespıt edüdı gınde aüe tutuklanabüır mı? Veyahut hukumet çocuğu ellerınden alır mı? * • "* **• î J gruplannın aynı anda ne zaman ışlenebılır hâle geleceğını kestirmek ıse daha zor Ustun ınsan uretimı, kuşkusuz ınsan bıyolojısının manıpulasyon etiğı uzenne yenı tartişmalan da başlatacaktır Duzenlı kontrol altında tutulabüecek Tek yumurta üazının gecücurümış dokesımın yalnızca ust sınıfla sınıriı kalacağını ğumu olarak açüdanabüen "klonloma" son savunan Stock bu tur urenm teknıklenyle üderece ügınç bır gehsme olabüır ama ınsan güı yasaklar uzerıne sağhk sı olmanın ne anlama geldıgortası belgelerınde gen tekruğı sorusuna açüdık getirgıne karşı uygulanması talep mıyor Oysa büınçh olaedüenlere gore daha az basta rak çocuklanmız ıçın gen yapüacağını duşunuyor seçmeye başladığımızda Teknığın yururluğe gırveya degışurmeye çalıştımesı tahmınlerımızden çok on ğımızda kendımızı tamace gerçekleşecektır Bazı fırmamen yabancı bır dunyada lar ınsan hucrelerıne yapay bulacağız kıomozonüaı aktarmaya başDol yatağı manıpulasyonladüar büe Onlann ügı alanlan ldiı yalnızca yeni astttn şımdÜLk gen terapısı ve üaçlarla uklar yaratmak ısteyen sınıriı Fakat teknolojı gelıştigınbüım adamlannm ellerınde ınsan embrıyosunun genetik de de füızlenmeyecek manıpulasyonu da kolaylaşacakDaha çok genel bıyotıp ür Ebeveyn uzerınde deneneStock: Insanlığı zor blr dönem araşnrmalannın arti urubüecek yapay genler henuz ürebekllyor. nu halıne gelecektır Getümedı ama ınsan genom hantasının tamamlışkın uretım teknüdenne engel olabümek ıçın lanması bu çabalann başlangıcıdır Genom araşnrmalara bellı bır sınınn getırümesı gereteknığı, bıyobılışım ve genetik çıp teknolojısıkıyor nın buyuk bır hızla üerlemesıyle çok yatanda lsvıçre geçtığımız yüda gen araştırmagenlerımız, vucut fonksıyonlan ve davranışlalanna onemlı kısıtlamalar genrmeyı duşunnmız arasmdakı bağlantüar açıklığa kavuşamuştu, ama farmakolojı firmalannın ulkeyı caktır Bağlantüar mutasyondan geçırılmek terk edeceğı korkusu yuzunden bu karannıçın genelde fazla karmaşık olabüırler ama dan vazgeçt Bu tur sınırlamalar yuzunden bazüan surprız bır bıçımde kendüığmden araştnnalar etik sorunlann daha az yaşandıçozuleceknr ğı ulkelerde devam edebüır Yaşlanma ve zekâ Genetıkçüer yaşlanmayı durdurabılecek veya zek&nuzı guçlendırecek formullerı gelıştırebüecekler mı 9 Bırkaç on yü oncesıne kadar hıç kımse tek bır gen mutasyonu sayesınde ıplıksüerın üa mıslı daha uzun yaşayabüeceklerını tahmın edemezdı Ve gen Döl yatağına müdahale Ve daha sonrakı gelısmelenn neler getireceğmı tahmın etmek hıç de zor değü Rekabetlerle yogrulmuş bır dunya uzerınde yaşıyoruz, yontemlerın yetennce emruyetlı ve değerh olduklan kanıtlandığmda zaten yasaklar da yavaş yavaş ortadan kalkacaktır Herşey çok hızlı gelişecek Berhn lı bır çıft Kanbık'de geçırdığı ro manük bır balayının ardından sıradışı bır kız ... Baştarafı orta sayfada. çırümış insanın uretımı Bundan yaklaşık 25 yü once kalıtımın molekuler araçlarla kesüıp bıçüebüır hale gelebüeceğı ortaya atüdıgında, genetıkçüer kadar doktorlar da insanın dol yoluna asla dokunmayacaklanna soz vermışlerdı Ancak, oybırlıgiyle venlen bu yerrun, asbnda ozel bır engel nedenıyle ortaya atümışn Yapmamak uzere verüen ışlem sozu, zaten o zamanlar henuz büınmeyen bır gehşme ıçındı Klonlanmış koyundan, yapay kromozomlu fareye... Doktorlar on yüdan bu yana laboratuvar genlerıyle kan, karacıger veya akcığer hucrelerı uretmeye çahşıyorlarsa da gen terapısıyle ügüı uygulamalar henuz başanya ulaşmış değü Ve bu şartlar alnnda hıçbır araştırmacı eşeysel hucrelere dokunmaya cesaret edemıyor tabıı Fakat Amerıka'dakı araştırmacüar genetüc olarak degıştırümış ınsan modelıne eshsıne gore daha cesurca yaklaşıyor ve verırrüı olalar Çunku yenı mebüecegını gostotlar bu nskb ışletermekte Yamın teknık açıdan bancı bır kalıtıgerçekleşebüecegıma ayrı ayrı nı gostermış Hatta genler aktarüLucy adındakı bır dıgında, hayatı farenm doğumu, onem taşıyan klonlanmış koyun genlerın bozulDolly'den daha çok ma olasüıgı şey ıfade edebüır vardır Oysa Dunya onun varlıgını tum bır kromogeçtığımız Ekım zom aktarüdıayında ogrendıyse gında kesınkkde hıç kımse bu kole boyle bır nu uzerınde fazla Insan genetlğlyle arasında %1.5 fark var. tehlıke oluşdurmadı Oysa Lucy maz Ustelık genlerın tek tek yerleşnrümeyapay kromozom taşıyan memelı 20 dosı ancak yuzlerce deneyın ardından başagal kromozom yanında Chromos Molecunlı olabümekte Kromozom kurundekı balar Systems (Brıüsh Columbıa) firması taşan oranı ıse çok daha yuksektır Ozellıkrafindan gelıştırüen bır de laboratuvar krole de butun gen paketlerının aktanlması mozomuna sahıp daha elvenşlı, çunku daha saghklı ve zeh Bu gehşme kalıüm manıpulasyonubır ınsanın uretümesı ıçın zaten tek bır gen nun şımdıye dek denenenlerden daha şık yeterh olmamakta Bu arada araştırmacüann eskısı kadar çekımser davranmadüdarı ve verüen sozlerın yavaş yavaş unutulmaya başlandıgı, Amerıkada yapüan kongrelerde de açıkça gorulmekte Çunku bu kongrelerde ınsan modelıyle ügüı tarüşmalar gıt gıde yogunluk kazanmakta 'Buyuk bır üıumalle şu anda Aıds veya bellı başla kanser turlerme karşı dırençlı bır ınsan uretebüırız' dıyor Lerroy Hood "Hatta ınsanlann bugunkunden daha uzun yaşamalannı da saglayabüırız Veya ınsan zekâsını onemlı olçude gelışürebüırız Bunlar yetennce cazıp degü mP ' Gen terapısının onculerınden French Andenon'un yapmış oldugu uyan ıse oldukça duşundurucu ' Genetik araştırmalar konusunda bıran once saghklı bır aydırüanma projesı yaratümazsa, toplum, 'değerlı' ve "degersız" olmak uzere üaye bolunebüır' Yazılar: Nılgun Ozbaşaran Dede Kaynak Spıegel, Newsweek, Tıme 694/14