Katalog

Biyoteknoloj iden "Biyobilişime" * doğru Biyobilişim, yazılım alanında yeni bir ~ . sektör. Genetik ve biyoloji için bilgisayar programı üreten şirketler üç yıl içinde dünya şirketi oluyorlar. farmakoloji devleri genom software programı için sıraya girdiier. iyoteknoloji alanında kurulan şirketlerin sayısı hızla artarken, en iyi gelecek vaat eden branş biyobilişim. Biyobilişim, genetik düzeyde olaylann anlaşüması için bilgisayar yazılımlan üreumini konu alıyor. Öraegin Almanya'da Lion Biosciencefirmasmdabugün 15 farklı ulkeden 201 kişi çalışmakta. Çakşanlann gorevi biyomoleküllerin davranışlannı ve özelliklerini içeren, tahmin ve karşılasurma yapabilen programlar hazırlamak. Araştrmacüar şu sıralar insan kalıumını "dile getirebilecek" bir program uzerinde çabşıyorlar. Bilgisayarla çalışan otomatlar yardımıyla, hangi genlerin hangi hucrelerde ve doku türlerinde işlevselliklerini yitirdikleri veya yitirmedikleri izlenebilmekte. Aynca bakten hucresinde, biyokimyasal özelliklerin nasü oluştugu ve ne biçimde tehlikeli virüslere dönuştukleri de ögrenilebiliyor. Laboratuvar şefi Abdellah Harim'in verdigi bilgilere göre bugün toplam 12 000 gen aynı anda işlenebilmekte. Bu alandaki gelişmeler farmakolojifirmalannımemnun ediyor. Bu tekniklerin yardımıyla, üaç uretiminde onemli ipuçlan elde ediliyor. Farmakoloji uzmanlan benzer teknıklerle, gelecekte ilaçlann yan etküerinı veya toksık özelliklerini onceden saptamak isüyorlar. Lionda bilim adamlannın gehştırdıkleri ve SRS6 veya Bioscout olarak adlandınlan yazüım programı, dünya üzeHeUdberghboratuanHdaUgt obotuvebügb4iyanlotmariannHfDNA<tmeği:Ceıı ı btsknen ıbtem bHgl tunma çkıyor B rindeki 350 büyük moleküler genetik veri bankası tarafndan kullanüıyor. Yazılım hakkmda şöyle diyorlar: "SRS6 ashnda biraz CocaCola formülüne benziyor. Sımnı az sayıda insan biliyor, ama onlar her zaman bizimle". Pirmanın ikinci yazıhm ürünü, geniş kapsamlı bir araştana sisteminin ılk örnegi. Otomatik olarak dünya üzerindeki tum veri bankalannı tarayarak, ulaşabüdigi tüm genetik mesajlan toplayabiliyor. Sonuçta ekranda, genlerin olası islevselliklerini, çeşitli dokulardakı işlem motiflerini, diğer organizmadakı benzer genleri ve gen komutuna göre üretüen protein molekülunün niteliklennı gösteren bir "gen portresi" yansımakta. Buyük şirketler bu alana girmeye başladüar. Örnegin Bay«rfirmasıgenom araşurmalannı elektronikleştınne konusunda ilk adımı atu. lion uzmanlan şu sıralar 100 milyon dolar değerindeki biyobilişim teknolojilerinın tumunu, Boston'dakiBayerfirmasına kuruyorlar. Bilişimvebiyolojinin bir leşmesinden dogan uibiology" teknigi biyoloji alanında yeni bir branş olarak ilan edildı. Alman ve Amerikan ekipleri arasında korkunç bir rekabet var. Silisyum teknolojısinın gen araşürmalanyia harmanlanması ile yalnızca farmakoloji dalında degıl, kısa sure sonra bi yomedıkal alanda da buyuk gelirlerin elde edilecegı hesaplanmakta. Uzmanlann duşuncelerine göre "ibiology" formülü gelecekte borsada önemli nrmanışlara neden olabilecek nitelikte. Bu alan geniş kapsamlı biyomedikal bir uzmanlık sistemine de oturtuluyor. Bu, şu anlama geliyor. Doktorlann birkaç yıl sonra bir parça kan, tükürük salgısı veya idrar örnegini gen çipine damlatarak okuma aracına yerleştirmeleri yeterli olacakür. Gelişürilmiş bir Bioscout versiyonu otomatik olarak hastalık tanısını yaparak terapi turunu belirleyecektir. Sistem bu durumda doktora yalnızca reçete ve sevk kagıdı yazma işlerini bırakıyor. Tum bu gelişmeler her ne kadar kulagımıza bilım kurgu gibi gelse de, en son geliştirilen gen çıpleriyle lösemi turlsrl otomatik olarak seçilebilmekte. Oldukça masraflı laboratuar araşhrmalanna dayansa da, birkaç dakika içinde kesin tanı elde edilebiliyor. Ve lion yöneticisinin bu konuda söyledikleri, gelecegin üp teknolojisini çok güzel tanımlamakta: ' 'Bu alanda iki şirket tuni tanıyorum, biri yeterince süratli gelişirken diğeri coktan öldü bile". Nilgün Özbaşaran Dede , ','. " •', " K a y n a k : D e r S p i e g e l 15/22 Herkese özgü ilaç üretimine doğru G enetikçilerin ve ilaç üreticilerinin tahminlerine gore, en geç on yü içinde her hasta bir gen kartına sahip olacak. Kredi kartı büyüklügündeki gen kartı bir okuma aracına sürüldugünde doktorlar örnegin kalp krizi geçlren bir hastaya üacın hangi dozda verilmesi gerektigini oğrenebilecekler. Bu sistemle, genetikçilerin vaat ettikleri bir gelişme de hayata geçirilmis olacak: Bireysel rahatsızlıklara göre bireysel tedavi yöntemleri. "Her kalp krizinin farklı bir kategoriye girdigıni öğrenecegiz" diyor genetikçi Clans Bartram (Heidelberg Üniversitesi). Her insanın aynı ilaca neden farklı reaksiyon gösterdigi uzun süredir çözülememisti. îlaçlann çogu istenilen etkinin %3040'ını yerine getirebiliyorlar. Bu DNA'daki kalıtım maddesindeki periyodik degişimle ügilidir. SNPs ("Snips") olarak adlandınlan kalıtoıdaki bu küçük farklılıklar nedeniyle, her yıl binlerce insan ilaçlann yaratmış olduğu yan etkiler yüzünden hayaunı kaybetmekte. Enfarktüs geçiren hastalara, kalp anşlannı duzenlemek için verilen Procainamid maddesi örnegin, bir çok hastanın karacığennde önemli hasarlar oluşturmuştur. Eğer bir diyor Bayer sözcüsü GUela Lenz. Firmalar bu çalışmalar sonunda uzerinde tum duzensizliklerin işaretli oldugu bir genom haritası elde edecekler. Hastalıklar belli türlere aynldıktan sonra her alt tür için özel ilaçlar duzenlenebilecek. Hastalıklara neden olan genetik bozukluklar ne kadar iyi saptanabilirse, bozukluklan giderebilecek maddelerin üretümesi de kolaylaşacak. Her ne kadar çevre tarafından belirlense de her hastalıgın genetik bir bileşimi var. Bu yüzden çevreye yayüan zehirü gazlar yalnızca toplumun küçük bir kısmını etkiledigi gibi günde onlarca sigara için aşırı kilolu insanlar 100 yaşına kadar yaşayabiliyorlar. Hnmaıı Genoma Sciancea firması yöneticısı WUliamHaseltine, kişıye özgü ilaçlann üretilmesini dogru bulmadıgmdan, "Pharmakogenomik" çakşmalanna katümıyor. Çünkü diyor Haseltine, insanlar ilaçlara uyumlu olmak zorunda kaldıgmda, hiçbir bir şeye uyum saglamayan insanlar da ortaya çıkabilir. Daha şimdiden belli hastabklann tedavisinde kuUarulması gereken ilaçlarfirmalarakar getirmeyecegı duşuncesiyle üretilmemekte. Bu yüzden aynı anda birçok insana yararh olabilecek ilaçlann geüştirilmesini daha dogru buluyor. 695/19 insanın genetik donanımı farmakologlann belirlemiş olduklan normlardan farklıysa bu kadar kötü sonuçlar ortaya çıkmıyor, ama bu sefer de ilaçlar hiçbir şekilde tesır etmiyor. Bırçok yeni üaç üreticisı gibi Oxford GlycoScienceBfirmasıda her hastanın genetik donanımına uyumlu bireysel ilaçlar gelistirmeye çahşıyor. Rochefirrnasiyöneticilerinden Jonathan Kaovrleı'e göre ilaç üreticilen arasında yaşanan düssel devrim "Pharmakogenomik" alanda yapılan araştırmalar eşligin de gelişti. Novartts, Bayar v ftventiı firmalan da bu devrimi yakından izliyorlar. Bir yü önce yedi diger büyük kuruluşla birlikte genom araştirmalannı destekleyen bir konsorsıyum kurdular. Homo sapiens'in kahümını SPNs'e göre tarayabilmek içinfirmalartoplam 45 milyon dolarlık bir fon oluşturmuşlar, "Kalıtım sekansının bir bütün halınde çozumlenmesini hedefleyen insan genom projesinden farklı olarak, her insanın kalıtim sekansındaki tipik farklılıklan saptamaya çalısıyoruz"