Katalog

Cenom araştırmasında bugün ve gelecekte yaşanabilecek olasılıklar nelerdir? f\.: Hücre Laboratuvarda yaratım Her bedensel hücre çekirdegınde biyokimyasal bir şifre bulunur: DNA, nükleik asıt. Genetik mesajlan taşıyan ve proteinlerle kaplı olan DNA'lar müyonlarca x veya y bıçiminde yapüara yani kromozomlara dönüşürler. Her beden hücresinde yer alan 23 kromozom çifti insanın yapı ve işletme planı olarak açıklanabüen çekirdek genomu oluştururlar. Genler Kalıton maddesinin yalnızca %35'lik bölümü genlerden oluşur. Kromozomlardaki DNA moleküllerindekı bölümlerde hücre proteinlerinin "yapım kılavuzlan" bannmakta. Insandaki gen sayısının 80 000 140 000 oldugu tahmin edüıyor. Genlerin arasmda körelmiş DNA alanlan yer alır. Bazı genler göz ve saç rengini belirlerken diğerleri de bagışüdık reaksiyonlan ve metabolizma süreçlerinden sonımludur. Çifte Sarmal Kromozomdaki kalıtım molekülü sarmal biçiminde, birbirine dolanüc iki molekul iplikçiginden oluşur.Bu iplikçüder arasmda DNA yapıtaşlan sıralanmıştır. Dizüimin en başmda bulunanAdenin (A), Thymin (T), Guanin (G) ve Cytosin (C) bazlannda genetik mesajlar saklıdır. Bu baz çiftleri (AT ve GC) iki DNA iplikçigi arasındaki köprüleri oluştururlar, Insan kahtonında yaklaşık olarak üç müyar yapıtaşı vardır, Bunlann 23 kromozom çiftine nasü dönüştükleri bugün çozülmüş durumdadır. 1 Hastalıkların tanısında gen çiplerinin kullanımı Deney camlan üzerinde, gen sondası olarak adlandınlan ve birbirinden farklı uzunlukta on binlerce gen parçası birbirine zincirlenmektedir Bunlar virüs, bakteri veyahut da mantarlann kalıton maddeleriyle kanştınlarak otomatik olarak enfeksiyonlann tanısını da mümkun küar. Diger çipler ise kalıumsal hastalıklan ve genlerin işlevselliklerini yitirmelerine neden olan etkenleri saptayabüirler (ömegin kanser türlerinde). bolünmeleri sırasında çogalarak kardeş hücrelere iletilebilirler. Ve böylece gelecek kusakların kalıtımlanna da geçebüirler. 6 Tasarlanmış hucreler ve biyokimya Tüm genlerin ve proteinlerin ozellikleri ve karşı etkileşimleri muazzam veri bankalarında tek bir ag icinde birbirine baglanabüir. Programlar her hücredekı biyokimyasal ve genetik oluşumları simule edebüdıklen zaman doktorlar da yeni ilaçlann etkilerini ve yan etkilerini önceden teşhis edebilirler. Gelecekteki diger programlar hangi hastalıkların hangi ilaçlar karşısında dirençsiz kalacaklannı siber hücrelerden okuduktan sonra otomatik olarak etkdi ilaçlan tasarlayabilecekler. 5 Yapay yaşam o • ^ rtor 2 Genetik ilaçlar Üaç endüstrileri tarafindan üretüen protein faktörleri, dogrudan dogruya hücre çekirdegini etküeyerek genleri harekete geçirebüecegi veya durdurabüecegi gibi, genlerin işlevselliklerini de degistirebüirler. Araşnrmacılar 4 dogal gen yapıtaşına ilâve olarak iki yapay gen şifresi gelistinyorlar. Bu gelisim, yeni yapıtaslan bulunan yapay hücre proteinin üretilmesine olanak sağlayacak. Bu tür hucreler şimdiye dek sahip olmadıklan islevsellıklerle de donaulabilir. 3 Gen terapisi Tedavi edici genler, gen üeticüeri tarafindan (bunlar genelde degiştirilrruşvirüslerdir) hücrelere aktarüdıktan sonra, bozuk genin fonksiyonunu üstlenirler. Gelecekte eşeysel hücrelerdeki veya gelişmekte olan embriyolardaki bozuk genler, saglıklı (düzeltümiş) kopyalanyla degiştirilebüecek. Böylece saglıklı genler diger kuşaklara da geçebüecek. Bu yöntemle insanlara aynca ek genler de aktanlabüecek. . . . Aids ve Ebola tehlikesi bitiyor mu? obel ödüllü doktor George Hitchings bir zamanlar virüslere karşı üaç üretmenin hiçbir zaman mümkun olmayacagını öne sürmustü. Gerçekten de, kurbanlann bedenleriyle sinsi bir biçimde kaynaşan virüslere karşı bugün bile çok az sa N 4 Yapay kromozomlar Yapay ınsan kromozomlannın uçlannda telomer olarak adlandınlan kapakçıklar, üzerlerinde ise santromer denüen bogum noktalanrun bulunması gerekir. Bu yapılann arasına, gelecekte binlerce gen yüklenebilir. Bu tür yapay kromozomlar hücrelere aktanldıktan sonra hücre 69S/1S yıda ilaç bulunmakta. Fakat Hitchings prognozunu açıklarken, şu sıralar üaç araştırmalan arasında yeni bir dal gibi yeşeren gen teknigini hesaba katmamıştı. "Şimdi antivirüs zamanıdır" diyor Bayer fîrmasındaki virüs araşürmalannı yöneten Helga Rübsamen. Virüslerin çogalmalannı sağlayan ve ilaçlann etküemesi gereken proteinler artık laboratuvarlaıda üretilebümekte. Bu gelişrneyle birlikte üd kapı biıden aralanıyor: Birincisi, virüs proteinleri bügisayarda 3 boyutlu olarak tasarlanabüdigi gibi, aşü kirişleri de ortaya çıkmakta. Aynca araştırmacüar aynı anda müyonlarca maddeyi tek bir virüs proteini üzerinde deneyerek, virüsü en kısa sürede zararsız hâle getirecek maddeyi bulabüecekler. Kim bilir, belki de gelecek kuşaklarda Aids ve Ebola tedavi edüebüir hâle gelecektir.