Katalog

Eski Marmara'dan Yeni Maı Öyle bir deniz düşünün ki, son 2 milyon yıl içinde gölden denize, denizden göle ve tekrar göiden denize dönüşsün. jeoloji tarihi içinde ortamsal koşulları bu kadar kısa bir zaman içinde bu kadar sık değişen bir başka deniz yoktur herhalde. Mehmet Sakınç* Çanakkale Deniz Savaşlan 'nda, '' Aksarayh (Istanbul) MehmetNun, BoyabaÜıHasan Teğmenlenn veşehıtlenn azız hatırasma mace, kıyüannda falezlenn uzenndekı kumlann içinde Ostrea edulis, Mytilus eduhsveM. galloprovincıalis kabuklan oldukça yaygındı Ancak betonlaşma bunlardan tek bır ız dahı bırakmadı Şehırden uzaklaştıkça, Silivri ve Marmara Ereğlisi nde fazla tahrıp olmamış bu ızlere falezlenn ust kesımlennde eski denızın kalıntüan olarak rastlanz Bunlann çogu tarıh oncesı yaşamla ıç ıçedır Tbkırdag'dan Şarkoy e dag yolundan (Ganot ya da Işıklar Dağı) gıdelım 900 m yuksekten Marmara'yı seyrederken baktıgınız yerde denızm de 1200 m derınlücte oldugunu duşunursenız burada, 1200 den + 900 m ye, doganın bu ınanümaz gucunun ne denlı muhteşem oldugunu anlayabüırsınız Sessız, sakın, gurul gurul akan sulan, eski evlen tarüıı uzum baglanyla Uçmakdere; Ganos'dan Gazücoy ye ınışe geçtıgınızde vahşı doganın ortasında anıden kar şınıza çıkar Sonra, yol daha alçaktan deniz kenanndan, yer yer dalgalann alıp goturdugu hşın ıse hemen hemen hıç geçıt vermeyen falezlenn eteklennden bır sure devam eder Gaziköy e yaklaştıgınızda bır derenın denize dokuldugu yerden geçmek zorundasınız Işte burada durun Dogayı bır gozleyın Bır tarafta 50 müyon yülüc kayalardan oluşan 900 m yukseklıgınde Ganos Dağı. Dıger tarafta 20 müyon yü oncesının kayalan F'arklı ıkı zamanı yarı yana getıren Ganos layı nın goruldugu ılk yer burası 1912 de cıvan yerle bır eden, bınlerce kışının olumunun nedenı depremı yapan bu fayı geçtücten sonra, evlenn yamacına yaslandıgı Gazıtepe'de fosüleşmış deniz kabuklannın envaı çeşıdı Eski Marmara'nın jeolojı tanhıne ışık tutan kayıtlar olarak karşımıza çıkar Tepeyegıdenpatıkada, 200bınyüoncekı Eski Marmara üe bırlıkte zırveye kadar yurudugunuzde (feldl:4). Yukanda sızı, çok M armara'nın tarıhsel kokenı 8 müyon yıl oncesıne kadar ıner Ortamsal koşullann degıskerüıgı o zamanlarda başlamıştır Bu degıskenlığın ana sebeplenmn başında da bu bolgedeh fayların evrırru gelır Bız bu tarıhın 2 milyon yıl oncesınden başlayacagız Marmara'nın hıkâyesıne 21 8 müyon yıl oncesınden ıtıbaren dunya buzulbuzularası perıyodık donemlerınegırdı Iklımıbozuldu Ozamandanbuzamana dort kez hem ısındı hem de sogudu Soguk donemlerde kutup buzlan kıta ıçlerıne kadaı ılerledı Okyanuslann, denızlenn su sevıyesı duştu Marmara' da bu arada gol oldu Dunya ısındıgında yukselen sularla bırlücte Akdenız 1 2 müyon yıl sonra (600 000 yıl once) burayı ıstilâ ettı ve Marmara, yarı tropıkal deniz koşullanrun uzun sure etkın olacagı pırü pırıl bır deniz halıne geldı Bu arada erıyen buzlarla yukselen Karadenız de Marmara üe kanştı Bu koşullar 25 bın yıl oncesıne kadar surdu Son buzul donemınde bır kez tekrarlandı Su sevıyesı 115 m kadar ınen Marmara, 12 500 yıl oncesıne kadar devam edecek oksıjensız koşullann hukumsurdugu bır gol halıne geldı tklım ılımanlaşınca yukselen sular KAF ın da etkısıyle suratie < Son Deniz ^olarak 5 600 yıl once Marmara'yı ışgal etü Boylece oluşumu yenı, ancak kırlı ve gıtukçe kırlenen bugunku Marmara, dıger bır deyışle "Kırlı Marmara "• meydana geldı Sonra ne oldu? Kuzey Anadolu Fayı'nın (KAF) da yardımıyla 4 bın yıl once sular Okuz Geçıdı' nı (Bosphorus / Istanbul Bogaa) aşarak daha duşuk sevıyedekı Karadenız'e bır şelale gıbı dokuldu Her ıkı deniz şundılık bır kez daha bırleşü Kıyüardakıyaşamınbuyuk bır kısmı yok oldu Gerıye kalanlar, Nuh'un gemısıne bınıp canlannı kurtardı1 (tek hucrelı kabuklu) üe su yosunlan bu denızın onemlı canlüanydı (şekikl) Ostrea Pınna Mytılus gıbı ın kabuklulaı dıkkatı çeker çokluktaydı Bunlann uzeıındeyaşayan Balanus'lar Ostrea' larla bırlıkte guzel bır or tak yaşam oluştuı uyordu Tek hucrelı kabuk lular bambaşka bır dunyanın bırbırınden guzel canlüanydı (çekil:2). Hele deniz yosunlan fosüleşmış hâllerıyle bırer ıncı yıgını gıbıydı Bırbırınden guzel renklerı ve şekülen üe bırçok deniz kabuklusu da (şekil:3) bın lerce yü oncesınden sanh bugunku kıyüan çagnştınyordu •f Kumlubent te 200 bln yıi onceslnln fcıj Mytllus edulis, Cardium edule, Lo daha genç bır tanhın kalıntüan kaı şüayac tır Şarköy'e dogru bağlann arasım kıvrüa kıvrüa gıden yolun üa yanı yer yeı tu yapüaşmanın orneklerı üe doluduı Ya evler o kadar çoktur kı bu an duşunursuı bıraz once geçtıgınız Ganos Fayı depı urettigındenıceolurburalannhalıdıye i koy'den Saroz Korfezı'ne, Ganos Fayı sı lebırhkteyolculukeder Inışhçüaşh yolun gmda hep sızle bırbktedır Korfeze geld nızde de denızın ıçıne gırıp kaybolup gıc Marmara Denızı üe Saroz Korfezı arasındt yın olusturdugu olugun ıçmdekı Eski h mara'run kalıntüan (deniz kabuklulan), B < yır üe Şarkoy (Saroz üe Eski Marmara) < sında, sızlere bır zamanlar bır bogazın \ lıgını çağnstıracaktır Gehbolu'dan Eceabat'a sahüler hep eski denızın yaşam ızlen üe doludur Kı lubent'te Ostrea eduhs ve Lorıpes lacteu yahtaşlan (fekJl:S) 200 bın yü oncesının r garlaraaçückıyüannıanımsaür Gehbolu 10 km geçtücten sonra daglara dogru VÎ lenn ıçerlenne kadar yayüan oldugunca > nış duzlukler demz sevıyesınden 25 m ka yukseldıktedır lyısu'daarabayıdurduruF tarlalann arasından falezın kenanna geld nızde, asagıda Yenı Marmara, bulundU' nuz yerde de fosıllenyle bırlıkte Eski Marr ra'yı görursunuz (f*kll: 6 ve 7). Eceabat'a kadar bırçok ınlı ufaklı lo lıte sahü kenarlannda goze çarpar Bur dıger yerlerde oldugu güoı hep aynı fosü buklannı ıçenr Yer yer Ostrea ecMs'ler yer de Mytılus galloprovmaahs ve M e is'ler çogunluktadır Küıtbahır'den Çanakkale'ye geçeri Eski Marmara nerede? Eski Marmara nın ızlerını aramak ıçın Yenı Marmara'nın sahülennı Istanbuldan batıya dogru dolaşahm 195O'lı yülarda bırer şırın barüıyo olan Florya, Yeşüyurt, Yeş ilköy, Küçükçek Eski Marmara'nın izlerİ Marmara Golu 600 000 yıl once Akdenızel koşullann (Tırhemyen deniz üerlemesı) etkısı altına gırdı ve berrak, bol oksıjenlı sular 40 000 yıl oncesıne kadar 560.000 yıl sureyle Marmara Denızı'nde egemen oldu Daha sonra bu kıyılann ekolojık ozelkklennı temsü eden deniz kabuklusu üe dolu çokel depolan tektonık aktıvıte üe yukselerek, bu surecın kayıtian olarak bugunku Marmara Denızı'hın sahülennde genıs duzlukler (taraçalar) şekbnde bırbırınden farkh yukseltüerde yer aldı Çeşıtlı deniz kabuklulan, foramınıfera 695/12