Katalog

Erkekliği yok eden bakteri Bir parazit bakteri türü, insanları değil, ama erkek böcekieri ve solucanları dişiye çeviriyor. ır tur parazit bakten bazılannın femınıst süahı olarak adlandırabılecegı bır mekanızmayla erkeklere bıtmez tukenmez bır savaş açu Parazit bazı turlerde erkeklen dışıye çevırırken bazı turlerde ıse erkeklerın dogmasını engellıyor ya da onlan olduruyor Bu mıkroskopık terorıst evsahıbırun genetık yapısına ve ekolojının gereklenne uyarak saldın stratejısını de degıştırebılıyoı Bahsettıgımız bu bakterının Wolbachia hedefinın ınsanlar degıl bocek ve solucanlar oldugunu duymak bıraz rahatlatıcı Yıne de bu bakten cınsıyet degış tırme ve cınsı yetme gore yok etme aktıvıtesı nı aslında gozumuzun onunde yapıyor Bu parkta gorebılecegınız ugur boceklerı ya da solucanlar buyuk bır ıhtımal le bu bakterının kontrolu altındadır VVolbac hıa dunyanın en sık rastianan mıkrop parazıtlennden bırı Araştırmacılar onu nerede ara dılarsa hepsınde vardı Panama da bır ormanda Moskova'da bır caddede ya da Amerıkada bır evın bahçesınde Dunyanın bocek turlennın beştebuınde(5 mılyontur)yaşı yor Ancak bu sadece şımdılık araşhrmalardan çıkan sonuç ve tur sayısının artacagı tahmın edılıyor Umver sıty of Rochester'dan Jack Werren, dunyanın her yerınden topladıgı bocek orneklennı ınceleyerek B Bir nematod solucanının vücut duvannda yaşayan yüzlene Wolbachla san renkte boyalı olarak görülüyor (solda). Bir hüc renln Içlne yerieşen Ikl VVolbachla (sağda). , degışık genetık vaı yasyonldra rastladı VVolbachıa nın dunya çapuıda nasıl bu kadar başanlı yayılabüdıgı araşurmalann şu ankı ana konusu Bu garıp bakten turu sadece bıze bocek turlen uzerınde etkılı olabılmenın genetık anahtannı ogretmekle kalma yacak aynı zamanda ınsanda kısırlıgı onlememızı saglayabılecek ıpuçları da verecek Yale Unıversıty den genetıkçı Scott O'Neill bu alandakı çalısmalann onumuzdekı bırkaç yıl ıçınde patlama yapacagını tahmın edıyor VVolbachıa evsahıbı bocegın hucrelennın ıçınde yaşıyor ve gelecek jenerasyonunu yaratabılmek ıçın bo cegın yumurta hucresının sıtoplazmasına ıhtıyaç duyuyor Wolbachıa'ya gore erkekler ozellıkle spermlerınde sıtoplazma bulunmadığı ıçm gereksız varlıklar ve bır erkegın ıçınde yaşayan bakten gelecek jenerasyonunu ya ratamadıgı ıçm yayüamadan olup gıdıyor Sonuçta bu bakten hayatta kalabılmek ve çogalabılmek ıçın eünden gelenı yapıyor ve dışüenn guçlenmesını sağlarken erkeklerın uyumunu duşuruyor Bazenıse tespıhbocegın de oldugu gıbı ışı hsa yoldan halledıp erkeklen d^ıye çevınyor Bakte rı bocegın embrıyo gekşımı done mınde normalde erkeklık hormonu salgılayan androjenık bezı kontrol ederek gonadlann tesns yerme yumurtalık olmasını saglıyor Ancak araştırmalar bakten taraundan enfek te olan yeüşkın erkeklerde bıle dışı seks organlan gelışebıldıgını gosterıyor Fransa Poıtıers Unıversıtesınden Thierry Rigaad, androjen hormonunu kontrol eden genı bulduklannı ve bakterının bu genı nasıl kullandıgını bulmaya çalıstıklannı açıküyor VVolbachıa dışıleşürme stratejısını tespıhbocegı gıbı tek bır hormonun cınsıyet tayın etügı turlere uyguluyor Bunun sebebı buyuk bır ıhumalle tek hormon sayesmde bu hayvanlann kolay hedefler olması Eğer dısıleştırme mumkun degılse, bakten erkek yavrulan oldurerek ya da onlan dunyaya gelmeden once yok ederek erkeklerden kurtuluyor Araştırmacılar, uzun zamandır bazı bocek turlennın aseksuel olarak çogalabüdıgını ve sadece kız yavrular yapüklannı bılıyorlar Ancak, 1990 yüında Richard Stonthamer aseksuel ureme teknıgını alışkanlık haüne getırmış olan Kalıfornıya eşekansını anübıyonk tedavısıyle (aseksuel uremeyı saglayan baktenyı oldurerek) normal hale çevırdı Şu an Wagenıngen Agncultural Unıversıty'de olan Stouthamer VVolbachıa'nın ozellıkle aseksuel dışılenn yumurtalannı tercıh etügını buldu Stouthamer bakterının yumurta kromozomlannı eüaleyerek aseksuel çogalma sagladıgını duşunuyor VVolbachıa dışılenn çevreye uyumunu saglayabı lecek yenı yollar bulamadıgmda erkeklerın çıftleşmesını engellıyor ve boylece dışılenn aseksuel çoğalmaya yonelmesını saglıyor Bır teonye gore VVolbachıa spermın kromozomuna baglanan bır engelleyıcı proteın ureuyor ve bu sayede spermlerı etküeyebüıyor VVolbachıa stratejı seçımı soz konusu oldugunda oldukça esnek Yakın turlen bıle evsahıplenne karşı tamamen farklı stratejıler gelıştırebüıyor Unıversıty of Cambndgeden genetıkçı Michael Majerus VVolbachıa'nın evsahıbının genetık ozellıklerıne ve ekolojık den gelere gore yenı bır saldın moduna çok hızlı adapte olabıldıgını soyluyor Vvblbachıa sadece boceklerle orumceklerle ve kabuklularla sınırlı kalan bır bakten degıl Dort yü once Mılan Uraversıtesı nden Claudio Bandi bakterıyı toprak solucanında buldugunda bılımsel çevrelerı oldukça şaşırtmıştı Içınde yaşadıklan solucanlar ıse omurgalıla nn parazıü Sonuçta ınsanlar bıle dolaylı yollarla bu baktenyı vucutlannda taşıyabüıyor Lıverpool School of Tropıcal Medıcıne'den ımmunolog Mark Taylor bu mıkrobun parazit ya şadıgı evsahıbınden aynlarak dırekt olarak ınsan dokulannı enfekte etme nskının varoldugunu açıkhyor Araştırmacılar VVolbachıa nm evsahıbıra etküemek ıçın kullandıgı molekuler numaralan anlamaya çalışıyorlar Yenı alınan kararlar ıkı yü ıçınde uç VVolbac hıa turunun genom harıtasını çozmeyı amaçhyor Dk hedefler evsahıbı olarak srvnsınek ve sırke sınegını seçen turler VVolbachıa nın genom hantasını çozmedekı amaçlardan bın bu bakterının bencü karaktennı kullanarak ıstenen bocek populasyonlanna yararlı genler transfer etmeyı ıçenyor Ornegm bu teknıkle sıvnsınegın malarya taşımasını engelleyecek genı, sıvnsınegı bu baktenyle enfekte ederek sıvrısınege eklemek mumkun Bu baktenyı orumceklerde ınceleyen Braıg, VVolbachıa araşürmalannın hız kazandıgını soyluyor Her ay yenı bır ruru ortaya çıkan bu bakterıden oyle gorunuyor kı daha çok şey ogrenebılınz Araştırmacılar, VVolbachıa'nın daha keşfedılmemış pek çok ozellıgı oldugunu duşunuyor Dışanda bır yerlerde henuz farkedemedıgımız en az VVolbachıa kadar ılgınç pekçok mıkrobun varoldugunu tahmın etmek çok da zor degıl Unıversıty College London'dan Gregory Hunt sadece ugurbocegınde bıle VVolbachıa üe hıçbır ügısı olmayan 4 erkek oldurucu bakten turu buldu Bu jnanümaz mıkroorganızma çeşıtlıbgı hâlâ keşfedılmeyı beklıyor Sevil Duvartı New Scıenüst 16 Ekım 1999 Erkek öldüren bakteri bazı uğurboceğl ve kelebek türierinde etkeklert popülasyondan stttyor. 683/8 bu m ool ıe ek K m ee r r u l m bakterının 3]be 9" 1 6 s u u Çozrneye çalıştı ve çok