Katalog

Soru ve cevaplarla çocuklarda raşitizm Kemik zayıflığı hastalığı hakkmda bilmek istedikleriniz.... Şükrü Hatun*, Ali Süha Çalıkoğlu** Raşitizm (Rikets/kemik zayıfhgı) nedir? Raşitizm kemiklerde kalaiyum depolanmasımn yetersiz olmasına baglı olarak ortaya çıkan şekil bozukluklanna verilen genel addır. Nedenleri çeşitlidir. Her yaşta görülebilir. En sık olarak görülen, dolayısıyla raşitizm denilince ilk akla gelen D vitamini eksüdigine baglı olarak süt çocuklugu döneminde gelişen raşinzmdir. meyen ve hastalıkla ilişkisı kesin olarak gösterilmemiş ama anneler tarafından sıkça soylenen bir belirti de baş terlemesıdir. Raşitizmin diger belirtüeri ise kemiklerde kasiyum birikiminin yetersizligine baglıdrr. Bıngıldak yaşa göre büyüktür ve kapanması gecüar. El ve ayak bilekleri geniştir. Kaburgalann üzerinde tesbıh tanesi gibı şişkinlikler fark edilebilir. Gogus kafesinin alt kısmında oluk benzeri bir çokme oluşabilir. Diş çıkması gecıkır. Raşıtizmli çocuklann alınlan geniş ve belirgm, kannlari ise şiş gözükür. Eger hastalık tedavi edilmezse büyume yavaşlar ve bir süre sonra çocuk boyca yaşıtlarına göre geri kalır. Çocuk yürümeye başladıktan sonrah en önemli bulgu bacaklardaki egrüiktir ( O ya da V bacak). Bu belirtüerin önemli bir kısmı raşitizme özgü degildir. Bununla beraber bu belirtüerin bir kaçı bir araya gelirse raşitizm bulunup bulunmadıgına ilişkin tetküderin yapüması gereklidir. tajlan olup, hangi tedavinin seçılecegi kararı hekim tarafindan verilmelidir. Eger kalsiyum eksikligine baglı belirtiler agırsa ve kasiyum düzeyleri düşükse tedaviye agız yolu üe kalsiyum verilmesi de eklenir. Rasitizm tedavisinin r}skli yanlan varnudır? D vitamini eğer gereginden uzun veya fazla dozda kullanüdığı takdirde D vitamini zehirlenmesi denüen, böbrek yetmezligi ve ölüme kadar gidebüecek bir hastalıga yol açabüir. Bu nedenle D vitamini tedavisinin hekim kontrolünde uygulanması gereklidir. Raşitizmden korunulabilir mi? Evet. Raşitizmden korunmanın temel koşulu gebe ve emzM annelerle çocuklann yeterince güneş ışıgına maruz kalmalannın saglanmasıdır. D vitamini yapımını saglayan ultraviyole ışını pencere camından geçmez. Bu nedenle arzu edüen yarann saglanabilmesi için güneş ışıgına direkt olarak maruz kalınması gereklidir. Amerika Birleşik Devletleri'nde yapüan bir çalışmada sadece bez baglı olarak haftada 10 dakika, baş, yuz, el ve ayaklar açık olarak haftada 2 saat guneş ışıgında bulunmanın korunmak için yeterli oldugu gosterümiştir. Bununla beraber, biz bu sürenin yan çıplak olarak günde 10 daldkadan, giysüi olarak günde 30 dakikadan daha fazla olması gerektigine inanmaktayız. Annelerin bebeklerin en önemli D vitamini kaynagı oldugu aküda tutulmalı ve gebe ya da emzikli kadınlar da benzer şeküde güneş ışıgına maruz kalmaya çalışmalıdırlar. Bu durum dinı ınanışlar nedeni üe kadınlann örtündügü ülkemizde çok daha önemlidir. Yükandaki korunma tedbirlerine ek olarak, agız yolu üe D vitamini verilmesi üe de korunma mümkündür. Annelerde D vitamin eksikligi riski de göz onunde rutularak, anne sutu alan tüm çocuklara günde 400 IU D vitamini verilmelidir. Hazır mama üe beslenen çocuklarda bu mamalar yeterince D vitamini içerdigi için böyle bir uygulamaya gerek yoktur. D vitamini verilmesi anne sutu kesüdıkten sonra da devam etmeli ve en az 1 yü sure üe uygulanmalıdır. Bu noktada, anne sutunun ük dort üe alü ay içerisinde D vitamin içerigi dışında çocugun büyume ve gelişmesi için tek başına yeterli oldugunu hatırlamak, diger yararlan gözönünde tutuldugunda anne sütünün bebek için en iyı besin oldugunu bir kez daha vurgulamak yararh olacaktir. Diger bir önemli korunma yolu da, en sık tüketüen besinlerin, daha hazırlanma aşamasındayken D vitamini yonunden zengınleştirümesidir. Baü ülkelerinde 19301u yülardan beri sürdürülen bu uygulama bir miktar başlangıç yatırımı gerekhrse de kolay ve ucuz bir yöntemdir. Sadece sut ve ekmegin D vitamini yonunden zengınleştirümesi yalnız raşitizmin degü, üeri yaşlarda D vitamini eksikligi sonucu artan kerruk erimesi (osteoporoz) ve buna baglı krrık riskinin de azalmasına hizmet edecektü. D vitamini eksikligi neden olur? D vitamini diger vitaminlerin çogundan farklı olarak besinlerle alınmasmın yanında güneş ışıgının yardımı ile dltte yapüır. Ciltte yapılan bu D vitamini vücudun gereksinimini karşılayan temel kaynakür. Besinlerle aünan yada ciltte yapılan vitamin D karacigerde ve bobreklerde bir dizi işlemden geçerek etki gücü en yüksek olan D vitamini şekline dönuşur. D vitamini eksüdigi de bu aşamalardan herhangi birindeki bir soruna baglı olarak gelişebilir; Güneş ışıgına yeterince maruz kalmamak, D vitamini ve kalsiyumdan zengin besinler almamak, bagırsaklardan emilim bozuklugu, karaciger ya da böbrek yetersizligi gibi. Bunlara ek olarak, uzun süreli olarak kullanılan bazı ilaçlar da D vitamini metabolizmasını etkileyerek raşitizme yol açabüir. Epilepsi (sara hastalığı) tedavisinde kullanılan Difenilhıdantoin (epdantoin) ve fenobarbital (hıminal) bu ilaçlar arasında yer alır. Rasitizmin vitamin D eksikligi dışında ortaya çıkmasi mümkün müdür? Vitamin D hangi besinlerde bulunur.? Eger besinler ozel olarak D vitaminınden zengınleştirilmemişse, genellikle sıradan bir beslenme gurüük gereksinimi karşılamaya yetmez. Bunun istisnası balık urunleri, özellikle balık yağıdır. Anne sutünde yeterinca D vitamini varnudır? Anne sütündeki D vitamini miktan 1260IU cıvarındadir. Bu miktar günluk D vitamini ihtiyacı olarak saptanan 400 IU'e kıyasla azdır. Anne sütündeki D vitamininin daha kolay emildigi, dolayısı ile daha etkin olduğu ileri sürulse de, bugün anne sütünün tek başına süt çocuğunun D vitamini gereksinimini karşüamayacagına inanılmaktadır. Bu durum özellikle annede D vitamini eksikligi varsa daha buyuk onem taşır. Ana rahminde ferusun D vitamini ihtiyacı annenin depolarından karşılanır. Fetus dogumdan sonra kendini bir süre idare edebilecek kadar D vitaminini de çeşitli dokulannda depolar. Eğer annede D vitamini depoian yeterli degüse bebek ya D vitamini eksik olarak, ya da yetersiz D vitamini depolamış olarak dogar. Bu durum da dogumdan sonra yeterli D vitamini alınmaz ya da yeterince güneş ışıgına maruz kalınmazsa D vitamini eksikligine baglı raşitizmin oluşmasını kolaylaştınr, Evet. Raşitizm nadır de olsa başka durumlarda da ortaya çıkabüır. Bu durumlar ya bobrek hastalüdanna, yada doguştan beri bulunup belirtüerini daha geç dönemde veren genetik/aüevı bozukluklara bağlıdırlar. Bu hastalıkların sonuçları ve tedavısi her bırine ozgu oldugu için, vitamin D eksikligine baglı raşitızmden ayırt edilmesi önemlidir. . ^ Raşitizm nasü teşhis edilir? Çogunlukla kliruk bulgular teşhıs ıçın yeterli olmakla beraber kesin teşhıs içın ya kemik fümi çekümesi ve/veya kan tahlüi üe kalsiyum, fosfor ve alkalen fosfataz düzeylerinin ölçülmesi gereklı olacaktir. . ,. D vitamini ile ilgili yanlıs inanif lar var mıdır? Başlangıçta da söz edüdigi güaı D vitamini eksikliginde diş çüonası gecücebüir. Bu nedenle dişlerini çrkarmakta geciken tüm çocuklarda D vitamini verümesinin yaran oldugu inanışı yaygındır. "Diş ignesi" adı üe hekim önerisi dışında kullanüan yüksek doz D vitamini enjeksiyonlan yukanda belirtüdigi güoi D vitamini zehirlenmesinin ciddı sonuçlanna neden olabüir. Diş çıkmasında gecüanenin çok degişüc nedenlen olabüir. D vitamini eksikligi bunlardan sadece biridir. Altta yatan esas neden büinmeden diş çıkması gecücen her çocuga yüksek doz D vitamin verilmesi yanlışur. * Prof. Dr., Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi «^ Çocuk Sağlgı ve Hastalıklan Anabüim Dab ** Doç. Dr. North Carolina Tıp Fakültesi Pedıatri Raşitizmin belirtüeri nelerdir? Raşitizmin belirtüeri yaşa göre degişir. En sık görüldügü dönem olan ilk yaş içerisindeki belirtiler kandaki kalsiyum ve fosfor düzeylerinin düşüklügüne baglıdrr. Bu belirtiler; sebebi izah edüemeyen huzursuzluk gibi müphem belirtilerden havale geçirmeye kadar degişir. Raşitizmli bebeklerin kaslan gevşek ve guçsuzdür. Bu nedenle geç oturur, geç emekler ve geç yurürler. Buna karşın zekâ gelışimleri bu durumdan etkilenmez. Nedeni bilin Raşitizmin tedavisi zor mudor? .. Raşitizmin tedavisi oldukça kolaydır. Tedavinin esası eksıkligın gıdenlıp, depolan doldurmaya yetecek D vitamınının verümesınden ıbarettir Tedavi çok nadir durumlar dışmda agız yolu üe verilir. D vitamini hergün günluk ihtiyacm 520 misli dozda (20008000IU/gun) ve iki üa uç ay süre üe verilir. Bir başka tedavi yolu da yüksek doz D vitamininin (600 000 IU) bir defada agızdan verilmesidir. Her üd tedavinin de kendine özgü avantaj ve dezavan 675/20