Katalog

baglamış olması, fayın dogusu ve batısında farklı üö makro sısmıkzonun olusmasına neden olmuştur.. Erzincan ile Bolu arasındaki doğu makro sısmık zon, fay zonuna paralel dogrusal ve zamanla batıya dogru göç eden ardışıklı deprem serüeri üretir (Şekil 2). Bolu'nun batısında Marmara Bölgesindekı batı makro sismik zon ise yan paralel iki kol halinde olup kuzey güney doğrultusunda ardışıklı deprem çiftleri üretir (Şekil 34). Doğu sismik zon ve batıya göç eden ardışıklı deprem serileri Kuzey Anadolu Fayının Erzıncan ile Bolu arasmda kalan doğu 3İsmik zonu, yaklaşık 500 yıldan beri Erzincandan başlayan ve zamanla bauya dogru göç eden deprem serileri üretmektedir (Şekil 2). 20. yüzyüda oluşan deprem etkinligi ve deprem dönemselligi tarihsel depremselliğe göre oldukça farklıdır. Tkrihsel deprerrüer, 100 yıllık deprem serileri halinde gelişirken, 20. yüzyıl depremleri 50 yıllık deprem serüeri üretir (Şekil 2). Şekil I: a Tarihsel depremler: 1482 ile 1890 tarih 2000) leri arasında geçen 400 yıl zaman aralıgında Kuzey Anadolu Fayının dogu sismik zonunda oluşan yıkıcı depremlerin zamanmekân grafikleri ve şıddetleri Şekil 2' de görülmektedir. Bu sismik zonda 15. yüzyıldan itibaren 19. yüzyıl sonlanna kadar ortalama 100 yü arayla 5 dogrusal deprem serisi üretilmiştır. Her deprem serisi de Fay zonu boyunca Erzıncan'dan başlayan ve zamanla batıya dogru Niksar, Amasya, Tbkat, Kastamonu yörelerine dogru göç eden ardışıklı depremler uretmişlerdir (Şekil 2). b 20. yüzyıl depremleri: 19. yüzyıl sonlanna dogru Kuzey Anadolu Fayının dogu sismik zonunda artan depremsellık 50 yü arayla benzer şeküde deprem serüeri uretmeye başlamışür (Şekil 2). 1939 Erzincan depremiyle (M7.9) başlayan 20. yüzyüm bınnci deprem serısı, Erzincan Bolu arasında dogudan batıya dogru göç eden ve M67 arasında degişen 7 büyük depremden oluşmaktadır (Stein ve digerleri, 1997). 1957yüındaM7.1 olan Bolu depreminden sonra batıya dogru göç eden depremsellik, 1966 M6.9 Varto ve 1992 M6.9 Erzincan depremleriyle tekrar doguya dönmüştür. Böylece 20. yüzyüın Erzincan'dan başlayan 2.deprem serisi banya dogru göç eden ardışıklı depremlerini önümüzdeki yülarda muhtemelen uretebilecektir (Şekil 2) Türklye ve çevreslndekl plokalann görecell hareketleri (Mc Clusky v.d. ... Kuzey Anadolu Fayının kuzey ve güney kollarındaki depremlerin (M57) tarihsel depremler gibi ardışıklı deprem çiftleri ürettigini gösterir (Şekil 4). Marmara'nın kuzeyinde, Kuzey Anadolu Fayının kuzey kolunda, son yüzyüda oluşan 6 büyük deprem (M67) fayın dogu ve batı kesimınde kümelenmistir. Çünkü fayın orta Marmara kesimi bu deprem kümeleri arasında kırümayan (fayın kmlma direncinin yüksek olması veya yeterli deformasyonun henüz bınkmemiş olması durumu) bir banyer vazıfesı gormuştur (Şekü 4). gu sismik zonu 1992 yüında Erzincan'dan başlayan 20. yüzyüın 2. deprem serisini geçmişte oldugu gibi 50 yü içerisinde Bolu'ya dogru göç ettirecek şeküde üretirse, öncelikli olarak Refahiye, Niksar, Ladik, Amasya bölgelerinde önümüzdeki 6 yü içerisinde M7 şiddetinde depremler beklenebilir (Şekü 2). Marmara Bölgesi'nde son 500 yüda oluşan büyük yüacı depremler (M>7) Kuzey Anadolu Fayının kuzey ve guney kollarında ardışıklı deprem çifti oluşturacak şeküde gelişmişlerdir. Son yüzyüın orta (M>5) ve buyük (M>7) depremleri de 214 yü arayla tekrarlandıgına göre, 1999 Körfez depreminden sonra Marmara Bölgesi'nde beklenen deprem, gelecek 214 yü arasında BolnBnrMBalıkesirÇanakkale hattında bir yerde olmalıdır (Şekü 4). Öte yandan Kuzey Anadolu Fayının kuzey kolu, Izmit Körfezinden Marmara Denizi'ne girmektedir Bu fay kolu üzerinde Istanbul'un güneyinde Körfez depremi bü yüklügündeki (M>7) depremler 250300 yü arayla üretümektedir. Bu verüere göre, 1766 İstanbul depreminden sonra Istanbul'u etküeyebüecek gelecekteki bir diger deprem önümüzdeki 40 yü içerisinde oluşabilir. (*) Prof. Dr. K.T.U.Trabzon. '••. •:"!•."• :•••''•' • Emaü;obektas@risc01.ktu.edu.tr. ••'^i ;, •:•;,'•. :>. (**) Arş.Gör. K.T.Ü. Trabzon KAF'm kuzey kolu üzerinde Istanbul'un güneyinde Körfez depremi büyüklüğündeki (M>7) depremler 250300 yıl arayla üretilmektedir. Bu verilere göre, 1766 İstanbul depreminden sonra Istanbul'u etkileyebilecek gelecekteki bir diğer deprem önümüzdeki 40 yıl içeri sinde oluşabilir. DEPREM TAHMİNLERİ Batı sismik zon ve kuzeygüney doğrultusunda üretilen ardışıklı deprem çiftleri Boludan sonra Marmara Bölgesi'nde Kuzey Anadolu Fayının tektonik özelligi degişhginden bu bölgede dogudan farklı bir deprem uretım modeli oluşur. Kuzey Anadolu Fayının 25mm/yü lüc hareketi fayın kuzey (16mm/yü) ve guney (9mm/yü) kollannda bölüştürülur. Her üd kolda zamanla biriken elastik deformasyon en azından 500 yüdan beri kuzeygüney doğrultusunda ardışıkh deprem çiftleri üretmıştır (Şekü 34). a Tarihsel depremler: Meşhur deprem tarihçisi Ambraseys (2000) 'in çalışmalanna göre Marmara Bölgesi'nde 16,18 ve 19. yüzyülarda 7 adet (1505,1556,1719,1766,1884) yüacı büyük deprem (M>7) oluşmuştur, Bu tarihsel depremlerin zamanmekan grafiklerini oluşturdugumuzda depremlerin Kuzey Anadolu Fayının kuzey ve güney koüarında tarüı sırasına göre ardalandıgını ve deprem çiftleri oluşturdugunu görürüz (Şekü 3). Benzer deprem çifti modeli, Kuzeybatı Amerika'da San Andreas Fayı ile Hayvrard faylan arasında 19. yüzyüda oluşan 4 depremde ızlenmiştir (Tlırk, 1993). b 20. yüzyıl depremleri: Kuzey Anadolu Fayının batı sismik zonundaki 20. yüzyü depremselligi dogu sismik zonda oldugu gibi, tarihsel depremlere oranla daha etkendir. Marmara Bölgesi'nin 1912 Mürefte (M7.3) depremiyle başlayan 20. yüzyü depremsellıgınin zamanmekân grafiği Dogada deprem üreten litosferin kırüma parametreleri oldukça karışık ve zamana baglı olarak degiştiginden günümüz bügi duzeyi ve teknolojisi depremin oluşum yeri, zamanı, ve şiddeti hakkındaki sorulara kesin cevap verememektedir. Kuzey Anadolu Fayı Türkiye'nin dogu ve batı kesimlerinde farklı tektonik ortamlarda farklı makro sismik zonlar oluşturmuştur. Bu sisrrük zonlann geçmişte belirli zaman arahklanyla ve kısmen düzenli bir şeküde üretmiş oldukları depremler gelecekte bu bölgelerde olabüecek depremlerin tahmin edümesinde kullanüabilir. Bu yöntem sismolojide sismik boşluk yöntemi ola Şekll 4: Marmara Bölgesi'nde Kuzey Anadolu Fayının kuzey ve güney kollarında oluşmuf 20. yuzyıl ardifiklı deprem çiftleri ve fayın kınlmamif Orta Marmara barlyerl (Aktlf faylar rak büinir. Kuzey ve depremler: Bağcı, 2000, Şaroğlu ve vd. 2000, Le Pichon vd., 2000den almmiftır. Anadolu Fayının do Yanrluulan Kaynaktmr Ambraseys, N.N., ve Jackson, ]. A., 2000, Seısnucıty of the Sea of Marmara fl\ırkey) since 1500. GeophysıcsJ. lnt.. 141, F1F6. Bagcı, G., 2000, Deprem öncesı sısmısıte Kuzey Anadolu tayuun batı kesiminin depremsellıgı tarihsel ve aletsel dorıeru ve ıısla, 17 Agus tos 1999 Izmit körfezı Depremi Raporu. TC Bayındırlık ve Iskan BakanlıÇp Afet lşleri Genel MüdürlüÇü Deprem Araştırma Dairesı Başkanlıgı , Ankara. Le Pıchon, Şengör, A.M.C., 24 Eylul 2000, Cumhurıyet Oazetesi. McClusky S, v.d., 2000, Global Posıtionıng System constraints on plate kjnematıcs and dynamics ın the easlern Mediterranean and Caucasus, Journal of Geophysical Research, Vol. 105, No B3. p. 56955719 Nishigami, K., 2000, deep cnıstal heterojenity along and arouııd the San Andreas fault system in central Calıfoınıa and its reactıon to the segmentation , ]. Of Geop Research, 105, 79837998. Pfıster, M., Rybach, L, Şımsek, Ş , 1998, Geothermal reconnaisance of the Marmara Sea region (NW 1\ırkey) Surface heat flow density in an area of actıve contınental extensıon. Tectonophysics, 291, 7789. Roy, R.'Royden, L. H., 2000, Cnıstal rheology and faulting at strike slip plate boundaries 2. Effects of lovver cnıstalflow.]. Of Geop. Research, 105,55995613. Soysal, H., Sipahıoglu, S., Kolçak, D. Alünok, Y, 1981 Türkıye ve çevresinin tarihsel deprem katalogu, TÜBrTAK proje no: TBAG341 Stein, R.S., Barka, A. A., ve Dıetnch, J.H., 1997, Pıogressive failure on the North Anatolıan Fault sınce 1939 by earthcpıake stress triggering, Geophysıcs], lnt. 128, 594604. Şaroglu, F. Emre, Ö., Kuşçu, I., 1999, Türkıye Diri Fay Haritaaı, MTA yayını, Ankara 718/1»