Katalog

Üniversitelerde jeofizik lisans eğitimi C BT'ın4Kasım2000tarıhh711 sayısında SayınCelal Şengör 'Zumrut ten Akısler" koşesınde trafık üe ılgılı bır soruna degınırken, her ne kadar baglantısız olsa da jeofizık büımının Turkıyede lisans duzeyınde okutulmaması gerektıgı gıbı bır sonuca ulaşıyor Kendısıru boyle bır sonuca goturen sorun, Turkıye'de kuramsal jeofizıgın oluşamaması ve gozlemını yorumlayabılen jeofızıkçı sayısının ıse bır ehn parmaklanndan az olmasıdır Onerılen çozum ıse jeofızık lisans egıtımırun sonlandırdması, jeofizik lisans ustu ve doktora egıtımınınfizık,matematık ve jeolojı lisans mezunlan ıle yururulmesıdır Kokenı 17 ve 18 yuzyda dayanan jeofizığın 'yenıden' tanımının yapüması ıle ne Turkıye'de ne de dunyada hsans egıtimı sona erdırebılır Butun dunyada jeofızıgın 'çok eskaden beri' ayrı bir meslek ve hsans egıomıne sahıp olmasının nedenı son derece basıttır Oyle olması gerektıgı ıçındrr Ancak, Sayın Şengor, jeofizıgın tartısümasınm çok otesınde 'bıhmdalı', 'temelbılımler', 'muhendıshkbıhmlen', 'meslek' ve 'çok dısıphnlüüc' kavramlannı da yenıden tanımlamaktadır Ayrıca, 'araç', 'amaç' ve 'yontem' terımlennın anlamlannı bırbın ıle yer degıstırebilmektedır Bu yanıt yazısına da bu nedenle gerek duyulmuştur Jeofizik, Sayın Şengor'un ıddıasının aksıne, fizık ve jeolojının büeşımınden oluşmaz Jeomorfolojı (jeolojı+şekü), jeodezı (jeolojı+olçme) demek olmadıgı gıbı Buradakı ]eo', YER (dunya) anlamındadır ve jeofizik, yenn fizıgı demektır Jeofizik, amaç açısından jeolojı ıle çakışan alt dallan oldugu gıbı onunla hıç ılgısı olmayan alt dallan da banndırır Fizık, matematık ve jeolojı, jeofizıgın araçlannı oluşturan temel bıhmlerdır Tıpkı, ınşaat, makma, elektrık, elektromk gıbı butun muhendıslık dallannın, fizıgın uygulamalannı kapsamalarına ragmen ondan ayn 'muhendıslık' büımlen olmalan gıbı Bu noktada, Turkıye'de bazı temel bılımcılenn, muhendıslıgı, temel büımlerın basıt ve dogrudan uygulamalarından oluştugunu sandıklannı belırtmek ısterım Muhendıslık ve uygulamanın kendıne ozgu kuramı, hesaplama teknıklen, felsefesı ve meslek etgı vardır Jeofizik, Yer'ın ıkhmını, şeklrnı, yerçekım alanrnı, manyeuk alanrnı ve depremlen ınceleyen bılımcıler tarafindan gelıştırılmış, bagımsız bır bılım dalıdır Onsekız ve ondokuzuncu yuzyıllarda bır doga büımı olarak yapılmakta ıken, 19201930 yıllanndan ıtıbaren, yer ıçını 510 km dennlığe kadar goruntuleyebılen 'sısmıkyansıma' ve petrol sondajı cıvannın fizıksel ozeUıklerını hesaplayan 'kuyu olçumlen' yontemlennın gehştırümesı ıle bır endustn durumuna geldı Lisans egıhmının bılım dallan bazında sınıflandınlması sadece 'temel bılımlerde' soz konusu olabüır Dığerlerınde, toplumsal üışküer, o mesleğe olan talebın boyutu onemlıdır Muhendıslık dallarında, o konunun bır sanayısının olup, olmaması ve o sanayının parasal dongulen, o dalın teknolojıyı kullanmadakı becerısı en belırleyıcı etkenlerdır Fizık, muhendıslik, fen ve egıtım fakultelerınde farklı amaçh uç ayn lisans egıtımıne sahıpur Jeofızıgın de bır degü, jeodezı ve meteorolojı de dahü olmak uzere uç ayn lisans egıtımı ve ayrı mesleklerı bulunur Bır muhendıshk büımının halkrn sorunlanna çozum saglayabümesı ıçın nıtelık ve nıcelık olarak bır eşık' degerden yukarıya geçmesı gerekır Alet ve bügısayar donanımı açısından ve araştırmacı sayüan ıle jeofizik bılımı Turkıve'de bu eşık değerın uzerıne geçememıştır Yerbılımlerı açısından teknolojık gehşmışhgın bır olçutu de, o ulkedekı jeolog ve jeofizıkçı yuzdelerının ıncelenmesıdır Optımum yuzdeye çok yakın olan petrol sektoru dışında, Turkıye'nın yuzdelen az gehşmışhk sınınrun da altındadır. Jeofizik, temellerı zaman serüerı anahzı lıneer cebır, vektorel analız, dıferansıyel ve ıntegral hesap lıneer ve nonlıneer parametre kesünmı, akustik ve elektromanyetık dalga yayınımı elektromk ve bügısayar kullanımı gıbı konulara dayanan ve du olarak matematıgı kullanan sayısal bırbüımdır Çok disiplinlilik Sayın Şengor jeofızıgın çokdısıphnh bır 'dal' oldugunu trafık ve çevre orneklen ıle açıklıyor ÇokdısıpLnlı bır 'dal' degü, bır 'konu' veya 'sorun' olabılır Aynı şey, hem dal olarak bır yere bağlı hem de bırden fazla büımın bıleşımınden nasıl oluşabümektedır Burada, anlamlan tamamen açık olan 'çokdısıphnhlüc', temel buımler' ve 'muhendıslık bıhmlerı' kavramlan bulanıklaştınlıyor Çokdıaıphnhhk, bır 'konu' veya 'sorun' etraunda, bırden fazla meslek grubunun bırhkte çalışmada bulunmasıdır Bu çalışma sırasında da, katüanlar kendı mesleklerıne aıt bılgüerı dığerlen üe tumleşık olarak kullanırlar Bu çalışma ıle katılanlann mesleklen degışmedıgı gıbı ortaya da yenı bır meslek veya bılım dah çücmaz Çokdısıplınlılık, çeşıtlı mesleklere aıt bırçok bıhmsel yontemın araç olarak kullanılarak bır amacın gerçekleşurümesı anlamına gelır Çokdısıplınlı çalışma, zaman ıçersınde kendını oluşturan mesleklerın donuşmesmı sağlamış ve bu mesleklenn o çalışmada dogrudan kullanılabılır hah son bulmuşsa ve bu ışle ugraşanlar kendılerını farklı bır lamlıkle tanımlamakta ve o çahşmaya ozgu etık değerler yaratümış ıse artık bır çokdısıphnh çalışma degıl yenı bır bıkn dalmın doguşundan soz edılebılır ' •, Bu sureç ıçersınde, çokdısıplınlı çalışma bır konu olma ozelhgını yıtırır ve bazı bılım dallannı araç olarak kullanan, ancak kendıne ozgu yontemlen olan bır bılım dah halıne gehr Bu yenı bılım dahnın hsans egıtımının yapüıp yapüamayacagı toplumsal gereksırumler, ekonomı ve talep çerçevesmde değerlendırıhr. Jeoloji ıse bır tanımsdl büırndn Bır jeolojı lisans mezununun, jeofizüc hsans egıtımı ıçın hazırlanmış bır kıtabı okuma ve anlama şansı yoktur Bu nedenle, yukanda sayüan konularda yenıden egıtım venlmehdır Şımdı tum bu yenıden ogretım etkınhklen bır çeşıt hsans' egıtımı degü mıdır? Aynca, yuksek hsans egıtım sırasında jeofızıgın butununde degü behrh bır dalında uzmanlık ogretüır Bır arazı uzennde bırden fazla jeofizık yontem uygulanması olagandır ve jeofizüc çeşıth metodlan üe bır butunluk oluşturur Ornegın, zemın araşnrmasmda çahşan jeofizik muhendısının, sısmık ve elektrüc gıbı uygulamah jeofizığın farklı teknüdennı ıcra ederken, bu venlen sısmolojı bügısı üe butunleştırebümehdır Bu nedenle, jeofizıgının çeşıth yontemlen de jeofizıkte yuksek hsans yapmak ısteyen fizık ve jeolojı mezunlanna oğrehlmek zorundadır Hem 'bu adı hsans olmayan' hsans egıtımı, hem uzmanhk egıtımı ve hemde 'MSc' tezı üa yü ıçersınde nasü bıtirüecektır' Turkıye'de bır bolumun varhgı, hsans egıtımının surdunümesı üe olanakhdır lstanbul Ünıversıtesı'nde ük jeofizüc bolumunun açüışına kadar, Turkıye'de jeofizüc var olamadı, bu tanhrn oncesınde ve sonrasında jeofizüc bolumu olmayan üniversitelerde jeofizüc araştırmalarının yapüdıgına rastlanümadı Bu açıdan, Sayın Şengor'un onerısı ashnda, Turkıye'de jeofizığın tumden ortadan kaldrnlmasıdır Esasen, bu onerı üe, Turkıye'de jeolojı muhendıshgı bolumlennın ıçensınde ve jeolojının deneümınde ve dolayısı üe üa büım arasmda bır nevı hıyerarşüc ustalt üışkısı kurmayı mı arzuluyor1' Kuşkusuz, jeofizüc büımının ana sorunu Turkıye burokrasısı tarafindan büınmemesı, gerekh onemın verümemesı ve dolayısı üe maddı olanaklann saglanmamış ohnasıdır Ornegm ulkede yeterh jeofızüc olçum duzeneklennın bulunmaması, 19 Agustos 1999 depremının fizıksel ozelhklen 'büınmeyen' bır deprem olarak kalmasmı saglamıştır En onemhsı, Kuzey Anadolu Fay Zonu boyunca oluşan bu depremın ve gelecek depremlerın onceden kestırüıp kestırüemeyecegı konusuna kesınhk kazandırüamamıştır Inşaat muhendıshgı ıçın buyuk onem oluşturan, 'ıvme' kayıtlan yeterh sayıda yapüamamışür Bır alt yapı sorunu egıtımdekı ıdarı duzenlemeler üe nasü çozulecektır Idarı duzenlemeler, maddı ımkânlann ne şeküde harcanacagını behrlemek ıçın yapıhr Maddı ımkânsızhklardan kaynaklanan sorurüann çozumunu, yenı ıdarı duzenlemelerde aramak ne derece dogrudur' Turkıye kalkınma surecınde üerledücce, jeofizüc büımrne olan gereksınım artacaktır Gerekh bügı ve sermaye bırüamı bu sureç ıçersınde saglanamaz ıse bu boşlugu yabancı şırketler dolduracaktrr Prof. Dr., Ahmet T. Başokur Ankara Unıversıtesı Sadece yüksek lisans mı? Sayın Şengor, jeofizik hsans egıtımının kaldınhp, matematık, fizık ve jeolojı hsans mezunlarının, jeofizıkde yuksek hsans ve doktora yapmalannı onerıyor Matematık ve fizıkçıler, bu bıhmlerı araç olarak kullanan ınşaat makına elektronık gıbı bıhm dallannda yuksek hsans veya doktora yapmayı dogal bır hak olarak gormemektedır Esasen, matematık ve fizıgı Sayın Şengor yazısına "sus" olarak ekledı gerçek arzu ve duşuncesı jeofizik hsans egıtımının kaldınhp, jeofizik bıhmının jeolojı mezunlan tarafindan gerçekleştırılmesını saglamaktır Konu, bu arzunun ne kadar gerçekçı oldugudur gın yenı duzenlenen Doçenthk Sınav yonetmehgıne gore kurulan "Temel Alan Danışma Komısyonlan"nın, "ulusal ve/veya uluslararası duzeyde çahşmalan üe tanınmış" olması gereken uyelerının kımler oldugu açıklanmaz ve bunlann Unıversıtelerarası Kurul tarafindan gerçekten bu kntere uygun olarak seçüdıgı belgelenmezse, büım dallannın gelecegıne yon verecek bu çok 'seçkın' kışüer ıçıne, guven sarsıcı, monvasyon kıncı sızmalar olabıhr Aynı şey yenı atanmış olan dekanlar, onların atadüdan bolum başkanlan v b ıçın de sozkonusudur Bızım onenmız, unıversıtelenmız ve ügüı kurumlannın tumunde 'yonetım makam ve kurullannda gorevh herkesın ozgeçmışlennı, yayınlarını ve portfolyolannı ıvedüüde açüclamalan ya da açıklamalarının sağlanmasıdır Seçümeatanma ıküemınde boşyere bocalayan unıversıtelenmızı geleceğe taşıyacak olan yasa sayüan degü, budur Ferhan Yurekli Prof Dr Istanbul Teknık Unıversıtesı Mımarhk Fakultesı Üniversİteler İçin Bir Öneri Unıversıtelerle ılgih bazı kararlan ahna sorumluluklan çeşıtlı gorevlere atama ya da seçım ıle gehnerek ustlenıhyor Bu tur gorevlere adayhk soz konusu oldugunda, kışının öı geçmif i, yayınlan ve portfolyoranun derhal açıklanması, yurt dışında pek çok saygın kurumda vazgeçıhnez bır uygulama olup, bu açıklamalann soz konusu kışı tarafindan bızzat yapüması da ahşümış bır durumdur Bu şeküde, yonetüecekler ya da hakkında karar alınacaklar da, kurumlannı ve kendılerını yonetenler ve haklannda karar alanlar konusunda bügı sahıbı oluyor, eleşürıp, guven duyuyor ve motıve olma şansı buluyorlar Henuz, bızde bu uygulamayı gormuş degüız Çok basıt bır etık konusu olan bu uygulamanın hatıra gehnemış ohnasını genel 'ortam'ımıza bağlayabıhr, gerek duyuhnuyor, ıstek gelmıyor dıyebüırız Bu durumda sozu edüen etüc'ın kışısel oldugunu hatırlatmak ısterız Bu eksüdık bırçok konuya olumsuz yansıyabdrr Orne 718/15