Katalog

Normalde insan, direksiy Sakin, sağduyulu, yasalara saygılı bir insan direksiyon başına geçince niye gözü dönmüş bir manyağa dönüşüyor? eçen yıl bir ogle uzerı uç çocuklu 34 yaşındakı Gena Foıter, Alabama Bırmıngham'm barılıyosunde en kuçuk çocugunu okuldan almak uzere arabasına bınıp yola çıkar Foster Ponüac spor arabasıyla trafikte üerlerken sekreterlık yapan bir erkek çocuk annesı, 40 yaşındakı Shirley Henson'ın yepyenı Toyota'sını farkında olmadan sıhştırır I^nıklara gore Henson korna çalarak Foster'ı uyanr, Foster ıse dıreksıyonu kırarak çarpışmayı engeller Bundan sonrakı 6 küometre boyunca ıkı kadın otobanda kedının fareyı kovalaması gıbı, bir şerıtten dıgerıne kayarak bırbırlermı kovalarlar Otobandan çıkınca Foster arabasından ıner, kollarını havaya kaldınp bagırarak Henson'un arabasına doğru koşmaya başlar Henson torpıdo gozunden 38 kalıbrelık tabancasını çıkartır pencereyı açıp Foster'ı alnından vurur Foster anında olur Gena foster'm başına gelenler, bırbırını hıç tanımayan ıkı yabancının arasında durup dururken çıkan, hıçbır nedene dayanmayan yıkıcı çatışmaya tıpık bir ornektır Buna benzer olaylar gazetelere "trafik canavan yıne can aldı" gıbı haber başlıklan altında geçer Ancak direksiyon çügınlığı denılen bir sendromun olup olmadıgı konusunda kımse kesm bir şey soyleyemıyor Dıreksıyona geçen kışüerde baş gosteren ofkeyı, normal bir ofke şeklı olarak yorumlayan bazı bılım adamlan, bir takım ınsanların çok çabuk ofkelendıgıne dıkkat çekerek, bu ınsanlann dıreksıyondab davranışlannm normal yaşamlarındakı davranışlarından çok farklı olmadıgını belırtyor Ancak bu goruşe karşı çıkan bazı uzmanlar, trafige çıkanlarda gorulen aşın ofkenın ozel G bir durum oldugunu, dıreksıyonun hepımızın ıçındekı canavan açıga çıkarttıgını ıddıa edıyor Edınburg'da Napıer Unıversıtesı'nden Steve Stradling 1997 yılında suruculerı konu aldıgı bir ankette suruculer arasındd şaşırtıcı farkblıklar oldugunu ortaya çıkdrttı Suruculerın uçte bırı gerek direksiyon başında, gerekse normal zamanlarda çok çabuk ofkelenır bir hşılıge sahıp olduklannı belırttıler Dığer uçte bir ıse kendını sogukkanlı olarak nıteledı Stradling anketı şoyle yorumluyor "Suruculerın uçte ıkısı dıreksıyona geçince normal zamanlardakı kışılıklerınm değışmedıgmı, normal tavırlarını surdurduklerını soyluyor" Ancak gerıye kalan uçte bir ıçın aynı şeylerı soylemek soz konusu degü Bu grubun yansı genel ofkesını kontrol edemedıgını one surerken, dıreksıyonda daha kontrollu olduklarmı ıddıa edıyor Stradling bu grubu şoyle tanımlıyor "Bu ınsanlann hepsı bırer kahraman çunku bunlar direksiyon başında normal zamana gore ofkelermı daha ıyı frenlıyebıldıklenm soyluyor Ancak en sondakı altıda bırlık grup dıreksıyonun başmda ofkelenne hakım olamadıklarını buyuk bir açık yurekhbkle ıtıraf edıyor Stradlıng'e gore bunlar "Yumuşak başlı ın sanlar Ancak dıreksıyonun arkasma geçince hepsı bırer canavar kesılıyor ' Genellıkle yumuşak başlı olan ınsanları direksiyon başında canavara donuşturen faktor acaba nedıı 9 Banka kuyruğu tren ıstasyonunda gışe onu kuyrugu veya at yanşı bufelennın onundekı kuyruklar nıçın aynı etkıyı yapmıyor? Vergı odeme kuyrugunda saatlerce bekleyen ınsanlar açık gozluluk edıp on sıraya geçmek ısteyenle nn nıçm uzerıne atlayıp bogazına sarılmıyor9 Onumuzde yavaş seyreden bu aracı hızlan ması veya şerıt degıştırmesı ıçın korna çalarız flaşorle u y a r ı r ız Eger yıne hızlanmaz ıse ofkeden kudurup onune geçıp tacız etmeye çalışırız Oysa dar bir kaldınmda yavaş yavaş yuruyen bir yayaya gulumseyerek yol verınz, hatta kaza ıle çarpışırsak nazık bir şekılde ozur dılenz Dublın Trınıtıy College'den ulaşım psıkoloğu Ray Fuller bu olguyu antı bıreyselleştırme olarak nıtelıyor Bu goruşe gore suruculer dıger suruculerı bırey olarak gormuyor Fuller arubıreyselleştırme olgusunu şu ornekle açıklıyor "Acele ıle başka bir arabayı sollarken geçugımız arabaya ofkelı bir bakış ürlatınz Bu son derece onyargılı bir bakıştır Gormeye koşullandıgımız goruntu yeteneksız bir surucunun kullandıgı mavı bir Fıat veya kırmızı bir BMVV'dır Dıreksıyonda hasta çocugunu hastaneye ye tıştırmeye çalışan bir annenın veya olum doşegındekı bir yakınına koşan bir kışmın olabılecegı aklımıza gelmez" Stradhng, arabalarla ılgılı dıger bir sorunun da surucu ıle ılgılı "kısmı statu bılgısı" adını verdıgı olgu olduguna dıkkat çekıyor "Insanlar araba kullanırken bol mıktarda stereotıplerden yararlanır" dıye konuşan Stradling "Bir supermarkette alışverış yaparken dıger kışüerle ılgılı edındıgınız bılgüer tamdır Alışverış arabasıyla sıze çarpan kışının yuzune baktıgınız zaman sıze kaza ıle çarptıgını anlarsınız Karşınızdakı kışınm nasü bir tepkı verdıgını açık bir şekılde gorebılırsınız Durum hakkında dogru ve aynntılı bılgı edınmenız çok kolaydır Bu nedenle sızı kızdıracak bir durumla karşüaşmazsınız Ancak trafikte durum çok farklıdır Dığer suruculerın yuz ıfadelerını gormek mumkun degddır Sosyal etküeşım ıçın yuzyuze temas çok onemhdır Bu nedenle suruculer arasında boyle bir etküeşım soz konusu büe edılemez" dıyor "Başka bir arabada bulunan kışıyle üetışım kurmak çok zordur" dıye konuşan Ingılız Otomobıl Bırlıgı'nden psıkolog Do minic Connel, ' Bu yolda yuıuıken bı yayanın başka bir yayaya çaıpmasına ben zemez Başka bu arabadan el ışaretlerı ü< ozur dılemeye çalışan bazı hşılerın tumuy le yanlış anlaşıldıgma sıklıkla tanık oluruz dıyor Pekı ofke durumunda bazı ınsanla nıçın ofkelerını daha ılerıye gotururleı Unıversıty of Leeds den Nicholas Ward vç çalışma arkadaşlan lngüız Otomobıl Bırlıg ıle ışbırlıgı sonucu gerçekleştırdıklerı bu araştırmada, suruculerın yuzde 25'ınuı kor na çalmak flaşoı yapmak veya arabanır kuyruguna takılmak şeklınde saldırgar davranışlar sergüedıgını ortaya koyuyor Bazı durumlarda surucu araçtan ınerek dı ger surucu ıle kavgaya bıle tutuşabıür Bazı kulturlerde ofkenın dışavurumı ozendırüır, bu şekılde kışının rahatlayacagı veya uzerındeh gerıhmm azalacagı duşunulur Ofkenın ıçerde tutulması ıse, bunun tam tersı rahatsızlık verıcıdır genlımı arttırır Ofke boşalımlan kışının kendını daha ıyı hıssetmesını saglar Iowa State Unıversıty'den psıkolog Brad Bushman ın başkanlığında yurutulen bu çalışma stres altındakı kışüerın kendüerını daha ıyı hıssetmelerı ıçın ofkelerını dışa vurduklannı gosterıyor Bazı durumlarda bu yontem yarar saglar ancak bunun da bir bedelı oldugunu unutmamak gerekıyor Bushman ın çalışmalarına gore ınsanlar streslennın azalacagına ınandıklan zaman ofkelerını dışa vururlar Bushman gonullu denekler uzennde yuruttugu deneyde bir grup gonulluye ofkelerını dışa vurduklan zaman yarar saglayacaklanna üışkın bir "on beym yıkama seansı uyguluyor Sonuçta bu gruptakderm dıger deneklerle oynadıkları oyunlarda bol mıktarda saldırgan davranışlar sergüedıklerı goruluyor Bushman dıger bir gruba ıse "duygu 718/12