Katalog

ve eski çağ bilimleri kendımıze çağdaş bır duşman gıbı gormeyı vatanseverlık sayıyoruz Bu yuzden bugun gerek orta ve yuksek oğretımde gerekse toplumun her kademesınde soz konusu alanda buyuk bır boşluk ve behrsızlık bulunmaktadır Eshçağ dülerını ve kulturlerını arkeolojısı ve tanhıyle bırhkte araştırmanın amacı, kulturel kunlıge yenı bulgularla guç kazandırmak, toplumu bu yonde etküemek büınçlendırmek ve dığer kulturlerle ortak paydalar aramak olmalıdır Bu da ancak beDı bır kultur programının uygulanması ıle mum kun olabüır Ama kultur kımlığımız belırsızlığını koruduğu surece bu amaca hızmet eden tutarlı bır kultur programı uygulamak mumkun olmdmaktadır Turk Arkeolojısı, yam Turk Eskıçağ Büımlen bu karmaşadan elbette kı olumsuz yonde etkılendı ve denn bır knzm ıçıne ıtıldı Neyı nıçın araştırdığımızı ve ne amaçla arkeolojı ıle ugraştığımızı dahası nıçın kazı yaptıgımızı doğru durust bılmıyoruz Bırçok alanda olduğu gıbı bu alanda da Avrupa'nın sadece kolay taklıd edebüeceğımız ış lerıne, ornegın kazı yapmalanna, oykunuyoruz Ama kazıyla ortaya çıkardığımız kultur mırasını ne ulusal varlığımızla ba gıntüı yorumlayabılıyor ne d e koruyabılıyoruz Dolayısıyla toplumıımuzun ondan feyız almasını sağlayamıyoruz Çunku kazüarla ortaya çıkardığımız kulturlerı halka tanıtamıyoruz anlatamıyoruz Anadolu sentezi Bugun yeryu zunde kendı etnık ve kulturel kokenlerının bulunduğu toprakla nn uzağında yenı bır uygarlık ve yenı bır devlet geleneğı kur muş ve onu hâlâ de vam ettıren tek ulke Osmanlı mırasıyla bırlıkteTurkıye Cumhurıyetıdır Bu uygarlık ve devlet ge leneğının merkezı Anadolu'dur Anadolu uygarlıklan bugunku Avrupa kulturunun dogmasına yol açan Fakat, Devleün ulke tarıhıyle butunleşmıs bır kultur programı olmadıgı ıçın, Tanh, Eskıçağ Dıllen ve Kulturlerı ve Arkeolojı gıbı dısıplınler toplumdan ve Orta Ogretımden soyutlanmıs, salt kendını amaçlayan daha da kotusu en başansız ogrencı kıtlelerının depolandıklan bılım dallan olarak unıversıtelenmızın şurasına burasına serpıstuümışlerdır Avrupa ulkelennde humanıst lıseler egıtımın ozudur Bu okullardan mezun olanlar toplumun en yaraücı ve ıücı zıhınsel gucu olabümektedırler Bu nedenle uraversıtelerının tumunde Felıefe, Dilbilim, Arkeoloji ve Sanat Taıihi gıbı bılım dallan dogru olarak Eskıçag Dıllen ve Eskıçağ Tanhı ıle bır butunluk ıçınde yurutulur Onun ıçın de, orneğın batılı her arkeolog araştırdığı kulturun dılını anlayarak, tanhını bılerek mesleğını ıcra eder Türk üniversitelerinde durum Turk Unıversıtelennın hemen hepsınde Arkeolojı Bolumlen bulunmakla bırlıkte bunlar adeta denetımsız deüne arayıcüığına bır alternatıf olusturmak ve tunzme ıvme kazan dırmak amacıyla açılmıs meslek okullan gıbı bır ızlenım uyandırmaktadırlar Çunku arkeolojı bolumlennın mevcut ol duğu unıversıtelerın uçu hanç hıçbınnde ne Eskıçağ Dülerını ne de Eskıçağ Tanhını oğreten büım dallan mevcuttur Bu yuzden arkeolojı oğrencüen adeta kazı tekrakerı ya da turıst rehb^rı olacak şeküde yetıştırümekte ve ıstüıdam edüdüc lerı kurumlarda (orneğın muzelerde) 'tekruk eleman ucretı almaktadırlar Bugun Turk üniversitelerinde bu alanda gorev yapan tum oğretım uyesı kadrosu boyle eksık bır eğıtımden geçerek Dr Doç , Prof olmuştur HMt geylk heykett. Halka gelince Halk ıse tanunadıgı tanısa da anlamadığı kultur varlıklannı hakholarak kendı butununun bır parçası olarak gorme mektedır Büınçk bır tamma ve anlama kuşku yok kı a) yayınla b) ıyı bır teşhır ve halkı bu eserlerı gormeye teşvıkle olur Yayın, çoğu Eskıçağ büımcısının, sebep ne olursa olsun yapmadıgı ya da yapamadıgı bır ış Kazüarla ortaya çıkan yuz bmlerce eserı muzelerımızde teşhır edecek yer bırüerce oren yerımızde ıse bunldrm halk tara&ndan gorulmesını ve doğru şekılde algüanmasını sağlayacak bır duzenleme yok Esasen bu ışler toplumdan kopuk şekılde, genellıkle tunzm bağlantüı ve 'gavur ıçın" yapddığı ızlenımı venldıgınden halkın bunlara ügısı de yok Sonuçta kazüarla gun yuzune çıkardığımız eserlerı ya oren yerınde kendı kaderlenne terk edıyoruz ya da, turıst ıçın en goz doyurucu olanlar dısındakılerı, muzelerın ızbe depolannda ıstıfleyerek halkla temas etmemelenne adeta ozen gostenyonız Çıkan eserı yorumlayamıyor, koruyamıyor tanıtamıyor ve halkın bılıncıne yerleştremıyorsak, o halde raçm bu kadar zahmet ve masraP Sırf tvınste hızmet ıçın mı? Ya da, bazı meslektaşlann ısrarla ıddıa ettüden gıbı, oren yerlennı definecının ve rantçının talanından korumak mı kazı yapmanın amacı' Eğer amaç bu ıse, bunun çok daha etküı başka yollan vardır Ote yandan büım ınsanının gorevı jandarmanın gorevı nı ustlenmek de değüdır Bılım ınsanı aslı gorevı olan bılırra yapsın kâfidır Bu gorev, bulunan eserlerı yayın yoluyla kamu ya mal etmekhr "Ama kazı bıtmedı kı yayımlayayım' bahane sı arkasına saklanıp yasal duzenlemelerı sapürarak yorumla mak, bır bılım ınsanı ıçın çok ayıp ve veballı bır tutumdur Ka zılar bazen 100 bazen 300 sene de surebılır Bu durumda kazı yaptığım surece yayım yok, kazı bıtınce de ben yokum" gı9 bı bır mantıkla mı hareket edeceğız en onemlı faktorlen ıçerır Turkler ıse 1000 yıl once yenı bır vatan arama amacıyla Anadolu'ya gırdıklerınde buradakı kul turlerden hem etküenmıs hem de bunlan etküemışlerdır Arkeolojının 'olmazsa olmaz ı durumunda bulunan EskıNetıcede bugunku Turk Ulusu farkında olsak da olma çağ Dülerı ve Eskıçağ Tarıhınde de durum yaklaşü< olarak ay sak da bu karşılıklı etküeşımın hem etnık hem de kulturel banıdır Yanı orneğın bır Klasık Füolog (Eskı Yunan ve Latın Dılkımdan bır sentezıdır Bızı Orta Asyadan Arabıstandan Av len uzmanı) ne Arkeolojıye ne de Eskıçağ Tarüııne dogru du rupadan ayıran da, onlarla ortak paydalaıda bırleşüren de bu rust hâkımdır Herkes kendı branşında, ustelüc toplumla hıçbır ozellıktır şeküde butunleşmeden onun gereksınımlennden tdmamen Bunun Turk aydmlanna getırdığı sorumluluk ıse bır Or kopuk meslek ıcra etmektedırler Kısacası bu büım dallannın ta Asya ya da Arap ya da Avrupa aydınının ustlenmek zorun bırbırını tamamlayarak bır butun oluşturmaları büımın ve top da olduğu sorumluluktan en az ıkı kat daha fazladır Bunu boy lumun gereksınımlerme cevap verle kabul edersek Anadolu yu ve onun Oturduğu ülkenin tarihine bi melerı gerekırken, bırbırlerınden eskı kavımlerını ve bu kavımlenn kul adeta habersız bır varbk surdurmek zim kadar yabancı ve ters dü tedırler tur urunlerını ulusal kımlıgımızın bır parçası saymamız ve eğıümımızı bu şen bir ulus ise yer yüzünde yok YOK sıstemının hâhhazırdakı anlayıtemel ükeye dayandırmamız doğaldır şıyla bu dallara gonderüen bırüerce Bunu yaptıgımız takdırde ulke ıle top gibidir. Atatürk genç Türk Ulu oğrencıden hemen tamamı okuyalumu ortak bır tanh büıncınde bırleşsunun bahtını ülkenin geçmi caklan dalın ozellüdennden böıaber tırmış oluruz kı, ıste o zaman, vatan gelmektedır Orneğın yeryuzunun en büdığımız bu ulkede bır yabancı gıbı şinde var olan eski kültürlerle karmaşık üa olu düını (Eskı Yunanca yaşamaz, onun butun tarıhıne gunave Latınce'yı) ve onlann edebıyatıru, hıyla ve sevabıyla kendı ozgeçmısı bunlann yanı sıra öasüc Arkeolojıyı ve mız olarak bakanz Ancak bunu yapa(vatan) ile ulusu ortak paydaya Eskıçağ Tanhını okumak uzere unıbıldıgımız takdırde, polıük bırlıgımıze, versıtelere rasgele ve yuksek sayüaryanı bugunku Turkıye Cumhurıyeüne, kavuşturmak için âdeta çırpın la serpısunlen oğrencüenn hemen ta Mustafa Kemal Ataturk'un de hedefle dı. Ancak bugün, Atatürk'ten mamının en son tercıh ettüden bır bodıgı gıbı, kendı ıçınde uyumlu kulturel lüme gondenlmıs olmalan oğretımın bır kımlık kazandırmamız mumkun daha geri bir durumdayiz.. kalıtesını neredeyse sıfira ındırgeolabılır mektedır Esasen çarpıkbk da ıste bu noktada ortaya çıkmaktadır Kultur programsız olmaz program ıse beym gucu olBızansı ve ondan oncesını kendımızden saymamakta adeta dımadan yurumez Hâlâ "Avrupalı mıyız Asyalı mıyız" tartışma renıyoruz Bızans Imparatorluğuna 1000 yıl başkentlık yapmıs sı kamu oyunda surup gıdıyor Oysa ınsan kaynaklanmız ıyı Istanbul'dakı unıversıtelerde dahı bır Bızanhnolojı bolumunun kullanüsa ve uzenne bastığımız topraklan büınçle mcelesek, bulunmayısı bu mırası sahıplenmeyısımızın en çarpıcı omekbunun cevabını hemen bulacağız Bümçlı bır ınceleme ancak lerınden bırıdır Oysa bılım dunyasındakı yaygın gorus, Turkbüımsel bır programla yapüabüır Program olmadıgı ıçın buna lenn Bızans'ın tek resmî mırasçısı olduğu yonundedır aynlan maddı bır kaynak da yok gıbıdır Kultur butçelenmıze özdeşleştirmek ve böylece ülke Bugüne kötü etkileri Ulkemızın Estoçaglanna yabancı kahşımızın eğıüm sıstemımıze ve unıversıtelerımıze yansıyan olumsuzluklan da bu alandakı yapılanmayı ve bılımsel etkınhklen onemlı olçude çarpıtmaktadır Ilkın, egıtım sıstemımız tarıhı cografyamız nedenıyle kultur kımlıgımızın yadsınamaz ortak paydalan olması gereken DoğuBatı sentezıne uyumlu yapılanmadan yoksundur Orta eğıümımızde ne Doguyu ne de Bahyı temel ılke ve felsefelermden kavrayacak bır program uygulanmaktadır Oysa, Fen Laselen yanı sıra Klasıkhumanıst Lıseler de açüabüır Bu okullarda gençlerımız her üa kulturun venlerıyle donatüdıktan sonra unıversıtelere yollanabüır ayırdığımız meblâğ bunun en somut ıfadesıdır Turkıye'de bugun 200'e yakm yerlı ve yabana büım he yeu çeşıtlı antüc yorelenmızde kazı ve yuzey araştırması yapmaktadır Yabancı ulkelerden gelen heyetler, kı bunlann bu yuk çoğunlugu Avrupa ulkelenndendır, Turk heyetlennın sahıp olduklan olanaklardan fazlasına sahıpnrler Geldıklen unıversıtelerın her turlu alt yapısı mevcuttur Yanı onlar ıçın yok' dıye bırşey yoktur Turk arkeologunun ükın, kutuphanesı yoktur ve en acısı da yukarda belırtüen büımsel dısıplınlerın butunluğu ıçınde yeterh bır eğıtımden geçmemıstr Bu konu uzennde, araşürma ve kazı ızınlennı veren kurum olarak Kultur Bakanlığımız onemle durmalıdır (*) Prof Dr , Akderuz Unıversıtesı Oğretım Uyesı Antalya sencer@scı akderuz edu tr 714/1»