Katalog

Aültürel miras, kültürel kimlik Üzerinde bin yıldır oturduğumuz ve "vatan, vatan!" diye çırpmdığımız bu ülkede kendimize yabancı, hatta düşman saydığımız uzun bir tarihî geçmiş vardır; bu durumun benzeri de yoktur. Bu geçmiş Avrupa tarihinin de bir parçası olup, çok güçlü ve engin bir kültür mirasıdır. SencerŞahin (*) olduğu "Bıze bır menfaat sağla yacaksa, bu gâvura sahıp çıkalım" ıfadesı bu bağlamda çok çarpıcı ve toplumumuzun genel eğüımını yansıtan bır durumdur İtıraf etmek gerekırse hepımız bıraz boyle duşunuyoruz Ornegın genelhkle gâvur malı' gıbı gorduğumuz soz konusu kultur mırasımız ulke ekonomısıne buyuk katküar sağlamakla bırlıkte oren yerlerınden ve A ıkeoloji gunumuzde moda bir sozcuk ve guncel bır konu olduğu ıçın kamu oyunda bu büım dalı tek basına bagımsız bır dısıplın gıbı dlgüanmaktadır Oysa Arkeolojı, Eskiçağ Dilleri ve Tazlhi üe aynimaz bır butundur Bu dıller Anadolu soz konusu olunca en eskılerden başlayarak Asur, Hltit, Eski Yunan, Latin, BizansSelçnkluOsmanlı dıllerını ıçermektedır Bu alanlann her bırınde yuzey araştırması ya da kazı yapan arkeolog, araştırdığı ya de kazdığı kulturun dılını ve tarıhını yetennce bümek zorundadır Aynı durum soz konusu dıllerın filoloğu ve tanhçısı ıçın de geçerlıdır Fakat yuksek oğretım sıstemımızdekı eksık ya da yarüış yapüanma dığer bırçok alanda olduğu gıbı bu alanda da Arkeolojıyı Olu Dü Füolojüennı ve Eskıçağ T&rıhını hedeflennden saptırdı uzman eleman ve yetkın bılım ınsanı yetıştırmeyı âdeta olanaksız küdı Bunun sonucunda ulkemızde varolan ta rıh ve kultur potansıyeh bır turlu toplum yaranna"etkınleştırüemedı Nemnıt: Kültür mlraslanmızdan en eskhl Bu goruşlerden hangısının doğru ve gerek ulkemız gerekse toplumumuz açısından bırleşnrıcı uzlaşnncı dış ulkelere karşı ıse daha tutarlı bır ımaj unsuru olduğuna devletın karar vermesı gerekırken bu da bugune kadar yapümadı Bu kararsız tutum sonucunda sıyasal erklerm Turkıye de kultur pohükası ızlemelerı haklı olarak sakıncalı sayümıstır Bununla bırlücte ulkeyı yonetmekle gorevlı her hukumet kendı goruşu doğrultusunda bır kulturel kımhk arayışına gırışebümekte ve program uygulayabümektedır Burıun etrak bağlamdakı sıkıntılarını yakm tanhımızde hep bırlücte yaşadüc ve yaşamaktayız Bır kere şunu kesınlüde bümemız gerekır Anadolu dakı Turk oncesı tarıhı ve onun gunumuze uzanan etnık ya da kulturel mırasını yadsıdığımız sürece, yabancı ulkeler bızı Vatan dedığımız bu ulkede yabancı bır unsur olarak gormekten vazgeçmeyeceklerdır Çunku Avrupa ve Asya kıtalarında eskı kulturler uzerınde oturup da bunu kendı kultur hmlüdenyle ozdeşleştırmemış bır ulus devlet bızden başka yoktur Aynca ulkemıze bugun sınır oluşturan butun komşu ulkelenn en eskı tarıhlennden onemlı bolumlerı Anadolu da geçmıştır Tananistan, Soriye, Irak, İran ve Ermeniat&n bunlardan en onemlüendır Yani Anadolu bu uluslann da kul tur hmhğınde onemlı bır yer tutadktadır Bugun kendımızı dort bır yanımızdan ' dıdıklerayor hıssedıyorsak bu Turkıye'nın salt stratejık onemınden ' uç kıtanın ve uç denızın ortasında olmanm bedeh' (bkz Hıkmet Büa, Cumhunyet 11 Ekım 2000 S 3) olmayıp, daha çok da komşularımızın Anadoluda kulturel mıraslanrun bulunmasından kaynaklanmaktadır muzelerden saglanan paralann tumunun bu eserlerın korunmasına gerekıyorsa restorasyonuna ayrüması ve devletm de bunu ek butçelerle desteklemesı gerekırken bırakınız ek butçe vesaıreyı bızzat buralardan saglanan gelırın cuzı bır mıktan büe bu eserlerın korunmasına ya da restorasyonuna ayrümıyor Ulusal kimlik sorunu Arkeolojı üe daha dogrusu Eskıçag Bılımlenyle uğraş ma ulusal kultur kımlıgı üe doğrudan üısküıdır ve onunla uyum ıçınde olduğu takdırde toplum ıçın bır anlam taşır Or neğın Avrupa uluslan kulturel kımlıklerını Hrıstıyarüığın yanı sıra eskı Roma ve Yunan uygarlıklanna dayandınmşlardır Ar keolojı eğıtımlerını bu temel uzerıne kurmuşldr ve ona kulturel kımlıklen üe uyumlu bır ıçerık kazandırmışlardır Dolayı sıyla Arkeolojı, Klasık Füolojı ve Eskıçag Tarıhı gıbı büım dallan o ulkelerın kulturel anlamda âdeta varoluslanyla ozdeştır Ulusal kulturel kımlıgı kesın hatlanyla henuz belırlenmemış bır ulkede arkeolojıyle uğraşmak ıse genellıkle yarardan çok zarar getırmekte, ügüı alandakı egıtımı tanh anlayışım ve yorumunu olumsuz anlamda yonlendırebümekte hatta kdvramı ve kultur mırasını tahnp etmeye yol açabümektedır Boyle bır ulkede arkeolojı kısısel ya da toplumsdl so mut yararlar soz konusu olduğu surece ragbet gorur bu unsurlar ortadan kalküğı anda ılgısızhk başlar ügısızlık zdmanla nefret ve tahnbe kadar donuşebıhr Demre'dekı Nikolaos Kiliseainın korunması hakkında yerel bır yetküınm soylemış Vatan veya gavur malı Ornegın Insanlıgın Kultur Mırası" lıstesıne geçmiş heybeth tuyler urperten bır tarıh harıkası olan Nemmd Dağ, devlet kasasına her yıl kullıyetlı bır gırdı saglarken bolge halkının buyuk bır kesımı geçımını bu dagın rahmetıne borçluyken kardan adam gıbı erıyıp gıden anıtlanna Devlet koruyucu şemsıyesını uzatmamakta adeta dırenıyor Bu dıre nışın nedenlerı kışısel yaklaşımldnn yanı sıra gerçekte kulturel kunbk sorunumuzda yatmaktadır Toplumumuzda yaygın olan kanı uzerınde bın yüdır oturduğumuz ve vatan vatan1" dıye çırpmdığımız bu ulkede kendimize yabancı hatta duşman saydığımız uzun bır tarıhı geçmışın varoluşudur bu durumun benzen de yoktur Bu geçmiş Avrupa tanhının de bır parçası olup, çok guçlu ve engın bır kultur mirasıdır Oturduğu ulkenın tarıhıne bızım kadar yabancı ve ters duşen bır ulus ıse yeryuzunde yok gıbıdır Bunu ük fark eden yıne Atattirk oldu ve onun ıçın genç Turk Ulusunun bahtını ul kenın geçmışınde var olan eskı kulturlerle ozdeşleşürmek ve boylece ulke (vatan) üe ulusu ortak paydaya kavuşturmak ıçın âdeta çırpındı Türk Taıih Kununn'nu bunun ıçın kurdu Etlbank, Sümerbank gıbı kuruluşlar bu ozlemlı arayışla bır lıkte ortdya çıkmışlardı Fakat bunlar ne yazık kı tutmadı ve bugun yıne Ataturk'un bıraktığı noktada yenmızde sayıyoruz belkı de onu büe yapmıyoruz Şu halde sorun başka bır ulkenın sorununa benzemıyor ve kendıne ozgu bır şeküde ele alınıp ırdelenmesı gerekır Belirsizliği gidermek ve Anayasa Bugun yaşadığımız sorunlan bıraz da bu tanhî perspektıften ırdeleyerek ve aynı bakış açısını komşulanmızdan da talep ederek onlarla banşçü ortak paydalar oluşturmaya gayret sarf etmelıyız Kendı tanhî coğrafyamızla duştuğumuz bu çelışküı durumun yok olmaya varan ıstırabını 1 Dunya Savaşında yaşadüc Gunumuzde de TurkKurt ayınmıyla pahalı bır fatura odemeye mecbur bıraküdüc Bu belırsızlıkten kurtulmanın çaresı kanımca devletın anayasasma ulusun kulturel kımlığını tarıf eden bır madde konmakla bulunabüır Bu madde yukandakı yaklaşımlann tumunu kapsayacak bıçımde duzenlenebılır Kulturel kımhk bırleşüncı uzlaşnncı ortak bır payda ıfade etmelıdır Ornegın denebüır kı' Turk Ulusunun kulturel kımhğı Hattı den Roma ya, Roma'dan Bızans'a Bızans'tan Selçuklu ya Selçuklu dan Osmanlı ve Turkıye Cumhunyetı Devleh ne kadar bır butundur" Boyle bır kımlığe kavuştuktan sonra bu anlayış ıçınde korkmadan kulturun polıtıkası ve programı pekala yapüabüır lşte bu aşamaya henuz gelınmedığı ıçındır kı bır Orta Asya kentmden kat kat daha fazla vatanımız olan Istanbul'u her yü fethetmeyı'çoktan tanhın denrüüdenne gomulmuş Bızansı Kültür kimliğinin tarifi Bır yanda kulturel mırası muazzam bır çeşıtlılık ve sureklüık gosteren ulke (Anadolu) obur yanda ulusal devlet yapısına yenı kavuşmuş genç Turkıye Cumhurıyetı Şu halde ve bu bağlamda ükın, bugunku Turk Ulusu nun kulturel kımlıgı nedır" sorusuna cevap aramak ve bulmak zorundayız Gerçekten de ulus olarak kulturel kımhğımızı nasü tarıf edıyoruz 9 Kımüenmıze gore bu kimlik Orta Asya kokenlıdır ve Anadolu'da 1071 bunun başlangıç tanhıdır Kımüerımız kulturu dın kokenlı ele alıp ve Mekke yle yanı Araptslâm kulturuyle ozdeşleşurıyoruz Kımılenmıze gore de kulturel kımlığımız her üasının ortasıdır yanı Hıra üe Altay arasında bır TurkIslam sentezıdır Sesıne pek kulak venlmeyen bır dığer kesım ıse Anadolu'nun tum tanhı evrelerıru geçmışımız ve kulturel kım hğımız olarak kabul eder Ceç Hltlt geleneksel stlllnde Tann kadın kabartmaıı Kupaba 714/18