Katalog

Kronik stres viicudu yıpratıyor Kısa sürell stres evrimsel açıdan yaşamsal önem taşıyor; uzun süreli stres ise vücuda zarar veriyor. Son yapılan araştırmalar kronik stresin vücudu zayıflattığmı ve hastalıklara zemin hazırladığını gösteriyor. / £ f Benı oldurmeyerı şeyler beni guçlencfirir" ilkesını ' • beramseyen ınsanlar stresin yararlı blduguna ınanır ve stresten kaçınmak ıçın çaba gostermeye pek yanaşmaz. Oysa son büımsel çalışmalar bunun tam tersini gösteriyor. Son gunlerde gerçekleştırilen çok yonlu bir araştırma, stresin vucuda verdiği zararlan tek tek ortaya çıkartıyor. Stresin zararlan yalnızca kalp veya sındirim sistemi üe sınırlı degil, uzun sureli stresin belStres kavramı ilk olarak 1930'larda endokrınolog Hans Selye tarafindan ortaya atüdı Selye'ye gore organızmalar olumsuz duyusal ve fızyolojık olaylar karşısında ortak bir bıyolojik tepkı gosterirler Bunlara "stresör" adı verılır Ozetle, stresorler kaçınmak ıstedigimiz her şeydir. Bunlar bir deney faresı ıçın elektrık şoku, av hayvanı ıçın yırtıcı hayvan, borsada oynayanlar ıçın 500 puanlık bir duşuştur Bu turlu akut stres olaylarında vucut adrenalın saldırısına ugrar; bu da kalp çarpıntısı, agız kurulugu ve mide kasılmaları gıbı belırtilerle kendını gosterir Insanlar çok sık karşılasmamak koşuluyla stresle başa çıkabılecek yapıya sahiptir. Ancak kısa aralıklarla tekrarlarlayan stres vucudun başa çıkamayacagı kadar buyuk bırıkımlere yol açar Stres ile bagışıklık sistemi arasındaki baglannyı ortaya çıkartmak ıçın ük klasik çalışma, 1991 yüında Carnegie Mellon Universitesı'dan psikolog Sheldon Cohen ve çalışma arkadaşlan tarafindan gerçekleştırildi. Bu çalışma, sık sık ştrese maruz kalan kişilerin solunum yollan enfeksıyonuna yakalanma egıliminde oldugunu gösterıyordu. Cohen bu çahşmayı geçtıgımız yü yeniden tekrarladı, ancak bu kezîonuçlar daha farklı bir terazide ANİ ETKİLER Tehllke karsnında vücut tüm olanaklonm gtidiatt ve htzmı oTttiTtnoyo scftrbtf edlyor. Beytn Stres vucudun acıya karşı duyarlılığını azaltıyor. Dufunce ve bellek güçleniyor. Çözler Gozbebekleri buyuyor. Akdğerier Oksııen alma kapasitesi artıyor. Karadğer Clikojen olarak depolanan şeker glikoza dönüşüyor. Kalp Kan damarlan daha fazla oksijen ve glikoz taşıyor. Kalp atışlan ve tansiyon yükseliyor. lek kaybı, bağifıklık sisteminin zayıflamau, şiş Adnnal Bezleri llik sovoj veya kaç hormonu (adrenalin) salgılar. Dalak Daha fazla alyuvar üreterek kanın kaslara daha (azla oksijen tasımasını sağlıyor. manlık gibi sorunlara zemin hazırladıgı artık bılıruyor Dolayısıyla yazının başında söz konusu edilen ilke, bu son bulgulann ışıgı alunda şu şekilde degiştirümelıdır. "Benı kısa sure ıçinde öldurmeyen şeyler, uzun vade de er veya geç öldıirür; ama once şişmanlatır" Bunu uzun suredir bilen Zen ustalan, stresle başa çıkabılmek ıçm yoga gibi birtakım teknikler geliştırmışlerdı Ancak Batüı biüm adamlan zıhinsel olayların damarlar ve ıç organlar üzerınaekı etküerını hep goz ardı etmışler, ruhsal durumun fızıksel durumu ne şekilde etkıledıgını gerektigı gibi araşürmamışlardı Har v a r d Akıl/ Vucut Hastalıkları Enstıtusu kurucularından Dr Bağınaklar Sindirim, kaslara daha fazla enerji gitmesi için duruyar. Kıllar Vucut kılları, vücudu daha heybetli göstermek için dikeliyor ve kabanyor. GECİKMİŞ ETKİLER Savaf veya kaç tepkhlnden birkaç daklka lonra vücut eskl halhte dönebllmek İçin başka değlslkllklergepHvor. ,ıW< Beytn Bellek ve öğrenme merkezi olan hipokamp, stresi yönetmek için harekete geçiyor. Bağifiklık Sbteml Enfeksıyon ıle savas, enerji tasarrufu sağlamak için duraklama geçiriyor. Karadğer Depolanan yağ kullanılabilir yakıt haline geliyor. Adrenat Bezkrl Korteki, metabolizma ve bağısıkhğı düzenleyen kortizol salgılıyor. ' Herbert Benson, "30 yıl onVahsl doğada en buyük stres kaynağı c e S(res oro çtkan haynmlanlır. uzerınde çalışmaya başladıgım zaman, bunun bılımsel bir konu olmadıgı ve karıyerımı tehhkeye attıgım soylendi" diyor Stresin olçulebılır degerler çerçevesınde ele alınmasına ancak bırkaç yıl once başlandı. Tukuruk içindeki hormon yogunlugunu olçerek, vucuttakı norolojik ve kimyasal tepküeri inceleyerek stresin vucudu ne şekilde yıprattıgı konusunda somut bulgular elde edildi. Bu araştırmalar stresin kadın ve erkek vucudunu farklı bir şekilde etküedıgıni ortaya çıkarttı Aynca stresin hamilelik doneminde, gelişen cenın uzerınde ne denli etkili oldugunun anlaşılması uzerıne çalışmalann ıvmesi arttı. Bu çalışmaların sonucunda yenı bir bilim dalı dogdu. Adına "psıkonoroımunoloji" denilen bu bilim dahnın bugun erıştigi nokta, 1960'larda sıgara ve kanser arasındaki üişkinin boyutlannın ılk kez ortaya çıkartıldıgı donemı anımsatıyor. Pittsburgh Unıversıtesı'nden Brvc* Babi» bu konuda şunları soyluyor:"Epıdemiyolojik nedenlerle arada bir baglantı oldugunu biliyorduk Ancak mekanumayı henuz ogrenmemiştik Şımdı stres ve hastalıklar arasında somut bir ilişkı oldugunu bıliyoruz ve mekanizmanın nasü çalıştıgını anlamaya çalışıyoruz." SMMa teknriandığı zaman stres bağısıkhk sktembte, beyne ve katbe zarar veriyor. Kortizol beyın hücrelenni zehıriemeye bailıyor. Öğrenme yeteneğinı köreltiyor. Yorgunluk, ofke ve depresyon kroniklesiyor. Hastahkla savaşan hücrderin sık sık bastınlması sonuçta enfeksiyona direnci kınyor. Iç duvarlara daha az kan gittiği için ülser riski KRONİK ETKİLER artıyor. OoktsmSkteml Yüksek Tansiyon ve hızlı nabız kan darnarlannın esnekliğini azaltıyor. degerlendinldi. Bu son çalışma ani ve şiddetli stresten çok, uzun süreli bir stresin soguk algınlıgına yakalanma olasüıgını 3 ıle 5 mısli arturdıgını ortaya koyuyordu Maryland Universıtesi'nden Dr Pvnala PMIE», ınsan 641 /•