Katalog

Dolly neden yaşlanıyor? Dolly'nin yaratıcısı, klonladığı koyunun genetik olarak yaşlı olduğunu saptadı. Yoksa doğa, insanın klonlanmasıyla ilgili hesaplan alt üst mü ediyor? K lonldnardk dunyaya gelen ılk koyun Dolly ıkıncı kez yavruladı Yakında uç yaşına basacak olan bu unlu koyun ne yazık kı çok fazla yaşamayacak Çunku o daha doğdugu zaman, geneük annesı ıle ayru yaşta oldugu yera saptandı Doğdugunda genetik olarak 3 yaşmdaydı Şımdı Dolly'nin yaratıcısı Ian Wılmut (Roslın Enstıtusu, Edınburgh) koyunun kalıtım ozellıklerındekı telomerlen ıncelerken, onun genetik olarak olması gerekenden daha yaşlı olduğunu keşfettı Telomerler kromozon uçlarındakı koruma kdpakçıklarıdır Bu başhklar saatlı bombanın ateşleme fiulıne benzerler. çunku bunlar her bolunmeden sonra bıraz daha kısalırlar Boylece tek bır telomer kalmayana kadar kısalmaya devam ederler Koruyucu kapagı kalmayan kromozomlar saçaklanmaya başlayarak, hucreye kendısını dağıtması ıçın sınyaller gonderırler Koyunlann telomerlen her yıl yuzlerce DNA yapıtaşı kaybeder Koyunlar dogumlanndan bır yıl sonra, 23900 yapıtaşından oluşan telomeılere sahıpür Oysa Dolty bır yaşındayken koruyucu uçların yapıtaşları, daha o zaman lar bıle 19140'a kadar duşmuştu Her şeyden önemlısı ıse, kromozon uçlarının yaşlanmayı ne kadar etkıledıkle rı, bılım adamlarrnca henuz kesın olarak bılınmıyor Bırçok araştırmacı, memelılerın, telomerlerdekı kısalmanın negatıf etkı gostermeye başlamasından once olduklerme ınanıyor Dıgerlerıne gore ıse koyunlann ve ınsanlann hayatlanna son veren unsur, kromozon kapakçık lannda meydana gelen azalma Ikıncı teorıyı destekleyeıüer arasında bulunan Jerry Shay ve VVoodrıng VVrıght (Texas Unıversıtesı) 1998 yılında telomeras proteınlerme kaülım bılgılerı aşılayarak hucrelerı gençleştırmeyı başarmışlardı Bu enzım, bazı vucut hucrelerınde sureklı çakşan yaşam mekanızmasına karşı dogal bır rakıp etkası yapar. Kalıtım sıstemının hucrelerı spermlerı ve dol hucrelerını daha fazla bolduklen ıçın her hucre bolunmesınden sonra (çogalmasından sonra) telomaıas kalıtım zınnrındekı korurna kapakçıklannı tekrar uzatır Boylece organumadan bazı hucre turlermın zamanından once eksümesını onlemış olur Shay ve Wı ıght buluşlarını uygulamak ;çın bıraz da ha zamana ıhtıyaçlan olduklannı soylemeleııne ragmen, Harvard araştırmacılan, olumsuz enzıırüenn farelerde hıç de kotu sonuçlar dogurmadıklannı savunuyor Gerçı fareFerm tuylerı daha erken grıleşmeye başlıyor ve yaraları gençlık enzımı aşılananlara gore daha geç kapanıyor, ama yaşam surelerı çok fazla kısalmıyor Yaşlılarda goru Klonlanmif fare yavnııu ve buzağılar: An neleri beliniz hayvanlar. len dıyabet ve damar sertieşmesı gıbı hastalıklara yakalanmıyorlar , ^r , Dolly'nin gerçekten erken öiüp ölrneyecegı şımdılık büınmıyorsa da, DNA zıncırındekı kısa koruma kapakçık Ian bır şeyı kesın olarak açıküyor Hon endustrısı yeru bır engelle karşı karşıya Bılım adamlarının amacı yalnızca hayvan kopyalamak degıl, ornegın verımlı sut ıneklerı veya ilaç ureten keçı gıbı alternatıf hayvan turlen gelıştınp ozellıklerını yenı hayvan nesıllerıne aktarmak Fakat her kopya bır oncekınden daha yaşlı olursa, bu pek mumkun olmayacak Hawdiı Unıversıtesı'ndekı araştırmacılar, bır erkek farenın kuyrugundan aldrklan hucreyle, ılk kez dışı olma yan bır canlıyı klonlamayı başardüar Şımdıye dek elde edılen klon yumurtalan, dışüerın bırer kopyasıydı ve dışı hayvanlann ovaryumlanndan alman hucrelerle dollenmekteydı Fakat klonlama konusunda yıne de yenı problemler ortaya çıkabılıyor, dıyor MaxPlancks Enstıtu su'nden Davor Solter. Klonlama genelde saglık rıskı taşımakta Tek bır dol hucresınden embrıyonun oluşması ın çogunlukla yuzlerce deneme yapılması gerekıyor Başarıya ulaşılsa bıle ymedeklon lanan canlılar çok fazla yaşamıyorlar. Gehştırüen klonlann buyuk bır kısmı, daha henuz deneme kaplarındayken bıle yetennce bu yumuyorlar Kop yalanan canlüann hemen hemen yansınm yaşam lan uterusta son buiuyoı Uunyayd gelen hdyvanlann çc ğunda ıse bagışıklık sıstemınde zayıflama, kalp, akcıgt ve dıger organlarda da bazı aksamalar ızlenmekte Evrım bıyologu Solter. gerüerdekı prograrnlama çogu zaman ıyı ışlemedıgını, tahmın eünekte Klonlaiı sırasında gelışım mekanızması tumuyle gerı çevrüme. gerehyor kı, ovaryumdan alman çok ozel nıtelıklı bır hut re, tek başına vucudun herhangı bır dokusunu oluşturafc lecek duruma gelebılsın Mekanızmanın gerı çevrümesı sırasında, daha u başlarda Imprıntmg" (1) olarak adlandırılan ışlemde h' zı sorunlar ortaya çıkıyor Dollenmıs yumurta hucresına la her genın bır ışaretı var Bu ışaretler hangı genın bah dan, hangısının janneden olduğunu gostenr ve embr nun gelışımınde onemh bır rol oynar Araşürmacüşr re, klonlanan yumurtalar, yetışkın hayvanlardan eldb ±gınde, gen ışdietlerı de eksık oluyor Işte bu yuzdt kopyalanan hayvanlar saglıklı bır bıçımde gelışemıyu Elde edılen son bulguldrdan sonra, araşürmac. bugunku tekruklerle insanın henuz klonlanamayacaft karar vermışler Teknık problemlenn çozulmesıyle bt ılk ınsan kopyalandbılır, ama her kopyadan sonra ka1 zıncırı bıraz daha kısalacagından yaşam suıesı çok u olmayacaktır Nllgun Ozbaşaran Dede, Kaynak, Sp (1) Impnntmg Canlınm kendı cınsııu veya kendısını .. dıranı tanımasım sağlayan doğal eylem 641/2