Katalog

Zümrütten akisler A. M. C. Şengor 74 Temmuz! Sonun başlangıa m\, başlangıcın sonu mu? Antoıne Laurent de Lovoısıer nın yuee anısına "Cumhuriyetln bilgınlere ihtiyaa yoktur!" Cerçekten soylenıp soylenmedığı bugun bıle tartışılan bu fecîsozler, kuşkusuz modem kımyanın ve/eo/ojıde fasıyes kavramının kurucusu olan Antoıne Laurent de Lavolsler'nın (17431794) olume mahkum edıldığı "halk mahkemesının" genel eğılımını yansıtıyordu Gerçı Lavoısıer bılgınlığınden dolayı ıdama mahkum edılmıyordu. Sozde suçukrallık donemmın bıraz elle tutulur bırkaç kurumundan bın olanFerme general'de (bır tur vergı kurumu) gorevlı olmasıydı Konvansiyon'un 24 Kasım 1793'te verdığı tum eskı fermıer general'lerın tutuklanması emrı uzenne kendılığınden gıdıp teslım oldu Ihtılâl'ın suçlu ılân ettığı bır donemın adamı, bır gnıbun uyesı, bır memurıyetın sahıbı olması suçlu gorulmesl ıçın yeterlıydı ıdama mahkum edıldı ve ınsanlığa modern bılımın, dolayısıyla refah ve emnıyetın çok onemlı bır kısmını hedıye etmış olan asıl ve kıymetlı başı 8 Mayıs 1794 gunu, Pans'ın kanlı sokaklanna duştu Omrunun son yıllarında tum dığer gorevlennı bırakarak sosyal konumu ve kısısel servetı ıle korumaya çalıştığı Bilımler Akademisi de kendısınden on ay once, 8 Ağustos 1793'te, tlltlst olduğu, halkın, bilhassa zanaatkârların, suphe ve antipatıslnı çektiğl Içln tarıhe karışmıştı Akademı'yı halk adına katleden Cregoıre teklıfı uç maddeden oluşuyordu llk madde tum edebî cemıyetlenn ve akademılerın kapatılmasını onerıyor, ıkıncı madde "aksı belırtılene kadar" Bılımler Akademısı'nın görevlenne devamını ongoruyordu Uçuncu madde de Halk Eğitimi Komltesi'ne derhal bılımın, san'at ve zanaatlann gelıştmlmesı ıçın yenı bır cemıyet kurma gorevını verıyordu Corunuşte aklı basındaymış gıbı duran bu teklıfın ıkıncı ve uçuncu maddelerı en ufak bır destek bulmadı Bılımler Akademisi, 8 Ağustos'ta Fransa'da tum dığer entelektuel kurumlarla bırlıkte tarıh oldu Sonra ne oldu7 Sonra terorgeldı ve 5 Eylul 1793'ten 27 Temmuz 1794'e kadar kasıp kavurdu Fransa'yı Ihtilâl'ın başları önce adamlarını sonra birblrlerini yedller. 300.000 kişi resmen tutuklandı, 17 000 kısi resmen ıdam edlldl. Sayısız insan tutuksuz, mahkemesiz katledildı. 10 Haziran'da, ıtham edllen kişlnin hür mahkeme ve savunma hakkını elinden alan bir kanun blle çıktı Sanunda Emmanuel Sıeyes'nın gonlundekı asken dıktatorluk gerçekleştı Fransa Ihtılâl'ın VIII yılında 18vel9 Brumaıre'de (910 Kasım 1799) Napoleon Bonaparte'ın dıktasına teslım oldu namalı bır hastalık ya da devınım bozuklugu ciurumunda esnedıklerını ortaya koyuyor Uzrndnlar her ıkı durumda da beyne kan akısırun azaldığına dıkkat çekıyorlar Demekkı esneme beynın etkınlıgınde ya da durumunda meydana gelen bıı degışüdı ğın gostergesı saydıyor Ruhbılımcuer uyuşrururu sagaltımı gorenlerın ve beyınlerınde bır zedelenme olanlaıın buıekJı esnedıklerıru ancak ^ızo&enlerın hemen hemen hıç esnernedıklerı mbelııtıyorlar Zincirleme esneme Bedenın temposundakı ya da beyın duru mundakı bır degışırne hazırlık olarak esneme yalnızca ınsanlara ozgu bır davranış degıl Er kek Siyam bahkları duşmana saldırnnddn unce esnıyoıku Aslan, kurt ve maymunlar da beslenme saatınden yaklaşık bır saat oııce kendılerını gunun en onemlı olayına hazırkrnak ıçın olsa gerek esneme krızırıe kapdıyorlaı Esneme yalnızca ınsarı ve hayvanların dıkkatlerıra bellı bır şeye odaklamalarına ve ey leme hazır durumd gelmelerıne yardımcı olan bır araç ıse o zaman bu denlı bulaşıcı olması nereden kaynaklanıyor? Provıne esnemenın bır toplulugun ^ylemlermı eşzamanlı kılmaya yaradıgına manıyor Domıno oyununda oldugu gıbı zmcırleme bır esneme bellı bır toplulugun uyelermın toparlanıp bır şey yapma zdmanının geldıgını haber veren bır sınyal ışlevı goruyor olabılır Boylesı bır orgutlenme grup halınde yaşayan canhlar ıçın buyuk bır onem taşıyabılır Bu tur bır goruş esnemenın hayvanlar ve ınsanlarda bulaşıcı olup olmadıgı sorusunu gundemp getırıyor Ne yazık h yabarul bır or tamda yaşayan hayvanlar saatlerce hıç es nemeden durabıldıklermden esnemelerının otekılero geçıp geçmedıgını kestırmek pek kolay degıl Gorunuşe bakılıısa balıklaı bu konuda bagışıklık gosterıyorlaı Ancak Provıne ogrencuerıne uyguladıgı deneyler sonucunda aynı durumun onlar ıçın geçerlı olmadıgıru ortaya koydu Esnemenın hangı yonunun bulaşıcı oldugunu belırlemek amacıyla deneklerıne esneyen ınsanlaıı gorun tuleyen vıdeo fılmlerı gosteren Provıne bunda agzın açılmasmın etkılı olmadıgına tanık oldu Provıne agızlarını kapatarak esneyenlerı ızleyen ogrenrıleıın de en az olayın gozler agız gıbı tum ayııntılaıına tanık olan ogrencıler denlı &ık esnedıklerını ortaya koydu Durum boyle olun ca esnerken ağzı kapatmak her ne kadar ınce bıı davranış sayılsa da bunun karşmızdaküenn esnemeye başlamasmı engelleyemedıgı goruluyor Rita Urgan Kaynak New Scıentıst l Ocak 99 Akıl Çağı'nın netıcesının (<) sonu bu mu olmalıydı7 Hanı Fransız Ihtılâlı akılsızlığın sonunun baslangıaydı7 Yuzbınlerce olu, Avrupa'nın kana bulanması ve sonu At Antolne Laurent de Lavoiıler las Okyanusu'nun ortasındakı mınımını St Helena'da Ingılız esaretınde bıtecek bır macera7 "Ben gıderım, program arkamdan gelır" dıyen Napolyon'a Ataturk gulumseyerek "Eh, oyle gıdış St Helena kayalıklarında bıter' dememıs mıydı7 Fransız Ihtılâl'ının Aydınlanma'nın sonucu oldugunu oğretmeye çalışan tarıh oğretmenlenme bu yuzden hıç ınanamamısımdır Ihtılâl, kuşkusuz Aydınlanma fîkırlerınden etkilendıydi ama geldı ve o fıkırlerı ve savunanlarını boğdu, tyı bır başlangıcın kotu sonu ânı geldı, Fransa cahıllenn elıne kaldı Sanırım ılk defa buyuk tarıhçı john Bury, Fransa da aydınlanma entellektuelerının ıkı gruptan oluştuğunu fark etmıştı Voltalre ve Fontenelle gıbı akılalar, Rousseau, Dlderot gıbı romantıkler Hepsının Ansıklopedı yazarı olması bunlar arasındakı fıkırsel uçurumun anlaşılmasma hep engel olagelmıştır Lavoısıer gıbı doğa bılımcılenn hemen hepsı akıla kamptaydı Ihtılöl bunların ışbıriığı çağrısına kafalarını kopartarak cevap verdı, akademılennı kapattı, cumhurıyetın onlara ıhtıyacı olmadığını yuzlerıne haykırdı Ozgurluk ve eşıtlık adına yola çıkan Ihtılâl, aklı ve bılımı dışlamak cur'etını gostermenın fıyatını hem halkın hem de bılımın bzgurluğunun boğazlanması gıbı fecî bır faturayla odedı Daha da kotusu, tanhı dıkkatlı okumayanlara, ozgurluk ve eşıtlığın yalnızca romantık duşler sonucu çıkarılacak kavgalarda kanla kazanılabıleceğı gıbı akıl dışı bır mesoj da verdı, pek çok gereksız ve sonunda başarısız ıhtılölı korukledı, mılyonlann o/mesıne, bır suru entelektuelın telef olmasına neden oldu 22 Ağustos 1795'ten ve kendı adıyla 21 Mart 1816'dan sonra Akademı kullerınden yukselen Anka kuşu gıbı tekrar yucelırken Ihtılâl ın katleüığı bılgınler de onunla bırlıkte yalnız Fransız halkının değıl, tum ınsanlığın zıynetlen olarak gonullerımızde hak ettıklerı yuce yerlerıne donduler Katıllen ıse ders kıtaplarımıza sapık, kana susamış canıler olarak geçtıler Not Fransız Ihtllâll yerıne Devrlml mı demehydım'' O zaman akıl ve blllmi tek haklkî mürflt ılân eden Mustafa Kemdlın hareketıne ne ad verebılırim7 ,