Katalog

Enrico Fermi: Olağanüstü deneylerin dâhi kurucusu İlk atom reaktörünü tasarladı ve sonsuz enerjinin açığa çıkmasına öncülük etti. Hem kuramsal hem de deneysel fizikle aynı anda uğraşan son büyük fizikçi... ger 19 uncu yuzyü kımya yuzyüı olduysa, 20'ncı yuzyıl da fizığın yuzyüıydı Bu yenı fılızlenen bılım dalı tıbbı goruntuleme nukleer reaktor, atom ve hıdrojen bombalan radyo ve televızyon transıstor bılgısayar ve lazer gıbı çağ degıştıren uygulamalara destek sağladı 1900 'den sonra fızıksel bügı o kadar hızh bıçımde arttı kı, kuramsal ve deneysel fizık olmak uzere ıkı ayn uz manhk alanı oluştu Kendıne aşırı derecede guvenen Ital yan asülı Amerıkab fızıkçı Enrico Fermi bu ıkı farklı uzmanlık alanındakı boşluk arasına kopru kurabılen en son buyuk fizıkçıydı Onun "beta bozunması" kuramı, dogadakı dort temel kuvvetten sonuncusunu ortaya koydu (kutle çekımı, elektromanyetızma ve atomun çekırdegın de ışleyen guçlu kuvvet ve Fermı'nın "zayıf kuvvetı") Ay rıca msan yapımı ılk nukleer reaktoru ıcat ettı ve tasarladı E Bu ışe 2 Aralık 1942'de Chıcago Unıversıtesı'ndekı gızlı bır deneyle başladı Bır ıdarecının, deneyın başarısını VVashmgton'a açık bır telefon goruşmesınde bıldırmek ıçın kullandıgı unlu kod şoyleydı "Italyan denızcı yenı dunyaya ayak bastı O, aslında Yenı Dunyaya, cebınde Nobel Odulu madalyasıyla bu olaydan dort yıl once ayak basmıştı 1930'lu yıllarda, Hıtler Almanyası ve Mussolını ltatyası'ndakı Yahudı karşıtı zulumden kaçıp Amenka'ya ıltıca eden seçkın bılım adamlanndan bır tanesıydı (Ancak Fermı'nın kansı bır Musevıydı) Esmer, mınyon yapılı ve grımsı mavı gozlu Fermi Italya'dah ulusal demıryollarında ıdarecılık yapan bır devlet memurunun ogluydu Fızıgı 14 yaşında çok sevdı gı agabeyı Gıulıo'yu basıt bır gırtlak amelıyaü sonucunda kaybedıp de kendını boşlukta hıssethgınde keşfettı Fızık belkı de Enrico'ya, dınden daha fazla tesellı edıcı bır kesınhk onermıştı Roma, Campo deı Fıorıdekı kuçuk latapevlennı araştırırken, bu kederlı çocuk temel fı zıkle ılgılı ıkı antık kıtap buldu Bunlan eve ge tırıp okudu zaman zaman ıçerısındeJa mate matık hatalannı duzeltıyordu Daha sonra buyuk kız kardeşı Mana'ya bunlann Latınce yazüdıklannın farkma varmadıgını soyledı Aıle dostlan olan bır muhendısın onderhgınde oldukça hızh bıçımde gehşme gosterdı Unıver sıteye kabul edümek ıçın hazırladıgı deneme makalesı, bır doktora sınavıyla eşdeger olarak degerlendınldı 1920'lerde, arükPısa Unıversıtesı'ndekı hocalanna ogretmenlık yapıyordu Dk kuramıra daha hsans egıtımı sırasında oluşturdu Bıraz durakladıgı donem, Wolfgang Paali ve W»rner Haisenberg gıbı yetenek lerm arasında Almaııyada doktora sonrası çalışmalar yaptıgı 1923 yılıydı Ondakı degerler pek fark edümemıştı O, gostenşı sevmıyordu, aksıne sadelıgı ve somutlugu sevıyordu Felsefi Alman tarzı ona ıtıcı gelmıştı Amerıkan kuramcı). Robert Oppenheimer onu Bır fılozof degüdı' şeklınde tarıf etmıştı, " Berraklıga tutkundu Kısacası, o, ışlerın puslu olarak kalmasına ızın veremıyordu Ancak ışler surekk puslu kaldıgı ıçın bu, onun sureklı etkın kalmasını sağlıyordu" Yırmı beş yaşında Roma Unıversıtesı nde kuramsal fizık profesorlugune atandı Hızh bıçımde, bırıncı sınıf genç yeteneklerı bır araya topladı Italyan fızıgını yenıden canlandırma ışmı gorev edınmıştı Bu yuzden ona "Papa" adını taktüar Papa ve ekıbı, 1934 yıhnda neredeyse nukleer fızyonu(fıssıon) bulmuşlardı Radyoaktıf donuşumlerı araştırdıklan bır deney esnasında sıstematık olarak ardı ardına bırçok elemenü yenı keşfedılen notronla bombardıman alünda tutuyorlardı Içerısınde uranyum numunesmı tuttuklan folyonun kahnhgı onlan yarulttı, folyo fuzyon tanecıklenru engellemıştı Yoksa, aletlerı onları kayıt edebıhrdı Eger 1930 lu yıüann ortalannda, daha demokrası uy kudayken, fuzyon ortaya çıksaydı, Nazı Ahnanyası'nda atom bombası yapılabürrdı Buna karşılık, Fermi hayatının en onemh keşfinı gerçekleşurdı Notronları, hafıf bır elementın yavaşlaücı maddenın ıçerısınden geçırerek yavaşlatmak, onlann eüanhgını arttınyordu Bu da, bır reaktorun ıçerısınde enerjı açıga çıkarmaya ızm verecek bır bulguydu Eger Hıtler, Yahudı fızıkçüerı Avrupa'nın dışına surmeseydı, 1938'rn sonlarında fuzyonun keşfıyle ateşlenen AngloAmerıkan atom bombası ferml (öndc toMa) Hroflma vt Nagazakl Makethtdm 1 ay sonra Chkaga ÜnlvcnHhl'ndt blr araya gtten Manhattan Pnfesln* katılan btthn adamlanyla. 643/14 Doğum 29 EyUU 1901, Roma 1926 FtrmlDlnK htathtlklerinl geUftinll. 1932 Beta bozurmasıyh ttgill anahtar makakyi yazdı. 1934 Yavaşlatılnuf nötronlan keşfettl. 1938 Rılk dalmda Nobd ödiilUnü kazandı. 1939 Avrupa'daa kaçü ve BMtflk Devktkr'e yerieftl. 1942 Ilk, insan yapunı çeklnkk zhtdrkme tepklmeyi başlatmayı başardı. 1949 HUrofen bombasmm gellştMlmakıe karfi çAb 1954 CMcagoda ötöü.