Katalog

Çok yönlü kişilik masalı Psikoloji literatüründe "Çok yönlü kişilik sorunu" (MPS) olarak yerleşen hastalık, doksanlı yılların başlarmda, milyonlarca insanda "en gözde" psikolojik rahatsızlık olarak ortaya çıkmıştı. İçinde 16 farklı kişiliği barındıran "Sybil", aslmda bir terapistin ve gazetecinin ortak çabaları sonunda, yarattıkları bir senaryo muydu? S anatçı ve entelektüel yanı agır basan, VVisconsin'li genç kız Sybil son derece yeteneklıydı. 31 yaşındaydı ve 170 IO'luk bir zekâ puarana sahipti. Ama herşeyden onemlısı, Sybil, tsabel Dorsett ın kendisini tıp tarihine yazdıracak kadar ender olarak gorulen bir ozelliginin bulunmasıydı. Sybü, yedek oyuncuları üe birlıkte tüm bir futbol takımını içine saklamıştı, çünkü kendı benlıgınde tam 16 farklı kişilik banndrrmaktaydı. Farklı isimlerde olan Sybil benlikleri, ayrı ayrı begeniler ve becerilerle, hatta kendilerini farklı ifade etme biçiıjıleri ve bırbirınden degışik konuşma tarzları üe ortaya çıkryorlardı. "Peggy", Sybil'in açıklamalarına göre, "kendıne emin" ve "ıhtiraslı", "Marcıa" daha çok depresif olarak tanımlanırken "Vanessa" yaşam doluydu. Müşfik ve sanat düşkünü olan "Victoria Antoinette Scarleau", kendisine yakın buldugu arkadaşı "Dul Marıon Ludlovv" ıle duzenlı olarak konserlere ve muzelere gidıyordu. Bunların dışında "Mıke" ve "Sid" adındaki iki "delikanlı" da, Sybil'in erkek kışıliklermı temsil ediyorlardı. Sybil'in çok yonlu kişilik bölünmesi, ilk olarak, Amerikalı psikoanaliz uzmanı Cornelia Wilbur tarafından keşfedildi. Genç kadın onbir sene sureyle, Wilbur'un New York Park Avenue'daki muayenehanesınde tam 2354 seansa katıldı. VVilbur bu arada hastasını, gazeteci Flora Rheta Schreiber ıle de taruştırdı. "Science Digest" adlı dergırıın, psikolojik haberlerı sayfasından sorumlu olan bu muhabir, Sybil'in hıkâyesini uzun bir roman halinde ortaya koydu. 'Sybil" 1973 yılın da kıtap olarak yayımlandıgında. psikoloji uzerine bir şahaser olarak yorumlaruiı ve kısa sürede Bestseller listelerıne girmeye başardı. Gerçekte hıç yaşanmamış, tamamen zorlamayla ortaya çıkarılan bu anılar, yazacakları kitap hakkında yenı bir fıkir vermesini saglamıştı: Sybü'm annesi, riyakar, kotu ve vıcdansız olarak gosterümeliydi. Sybü'in fantastik gıbi gorunen anılannı daha etküı hale getırmek için, Schreiber ve VVilbur, genç kızın annesınden nefret etmesınin uygun olacagına karar vermişler: "...annesinden nefret etmeli, ne kadar acıklı olursa, o kadar iyi..." (band kayıtlan). New York'lu analizci, Sybil'de bu nefret duygularını uyandırmakta hıç zorlanmadı. Sex, şiddet ve kötuye kullanma gibi davranışlarla yüklü, esrarengiz bir hastalıgı belgeleyerek, une ve paraya ulaşacaklannı hesaplayan, Flora Schreiber ve Cornelia VVilbur planlannda başanya ulaştılar. "Biz bu kıtabı hısterık bir hastanın, dert ortagı tarafından yazılmış, kotu bir romanı olarak degerlendirmiştik" dıyen psücologlar, kitabın ne kadar büyük bir başanya ulaşacagını tahmin edememışlerdı Oysa kıtap adeta yok satıyordu, 1976 yılmda fılmi de çekildikten sonra (başrol oyuncusu Sally Fıeld), olaganustu gelişmeler yaşanmaya başlandı, Birden bıre çok sayıda, tıpkı Sybil'de oldugıı gıbi, birden fazla kışüiklere sahıp hastalar ortaya çıkmaya başladı, Uyduruk hastalık Bu garip sendrom psikologlar arasında öyle etkili olmuştu kı, adı "Çok yönlü kişilik sorunu" (MPS) olarak anılmaya başlandı Daha henuz 1990 yüına gelindiginde, Amerikalı psüdyatrıstler 20000'den fazla hasta uzerinde bu rahatsızlıgın teşhısını koymuşlardı. Tedavi edilmeyenlerın sayısı ise yaklaşık olarak iki mılyon olarak tahmin edilmekteydi. Batı Avrupa'da da bu hastalık sıkça görülrneye başlanmıştı. Psikolog Michaela Huber'ın verdıgı bilgilere gore, doksanlı yıllann ortasmda sadece Almanya'da 80000 hastanın kafası, hayali yaratıklarla dolrnuştu. Bu hastalıgı başından berı, "Yenı biçımiyle ortaya çıkan histerik ronesans" olarak degerlendiren ve bunu durdurmaya çalışan bir grup psikolog arasında yer alan, Hannover Tıp Yüksek Okulu'ndan Hinderk Emrich, bazı hastalarmda bu psikolojik durumun nasıl ortaya çıktıgını bıı turlu anlayamamış. Bu hastalıgı olasılıkla bizzat psikologlann, suni yollarla aşıladıklarına manıyor. O zamankı hastalarda sözde ortaya çıkan kişüiklerin, farklı ten ve goz renklerıne veya farklı bagışıklık sistemlerine rastlanmasını ise, Emrich bir "sihırbazlık" hikâyesi olarak yorumluyor. Sendrom henüz başlangıç aşamasındayken, iştahsızlık, depresyon ve dıger rahatsızlıklardan şikâyetçi olan hastalar, nedense çocukluklarında cinsel şiddet gibi olay.' ' . Yazının devamı 21. sayfada En büyük psikoskandalı mı? Psikolog Rieber "Sybü"in uluslararası psikoloji sahnesine çıkmasından tam 25 yıl sonra, g e n ç b z l n d u r u m u n u n kaset vermişti. Rieber bu kasetleri dınlemeye çalışmış, ancak kayıtları çok kotü oldugundan ve kendi çalışmalarına da yararlı bulmadıgından. bunları çekmecesine koyarak unutrnuştu. Geçen yıl, "Sybil olayı" yenı bir ekspertiz tartışmasında, gundeme gelınce, aklına bu kasetler gelmiş, Iki ay sonra iki tane kaset bulan Rieber, bunları tekrar dınledıkten sonra adeta şok olmuş. Duydukları şimdıye kadar, esrarengız Sybil Isabel Dorsett olayının gerçekten de hayali bir eser oldugunu ispatlayacak en önemli bılgileri verrnekteydı, Herbiri bir saat kadar süren kasetlerde, terapist VVilbur ve gazeteci Schreıber, plandıkları kıtabın ıçorigi, kompozısyonu ve dramaturjisi hakkında konuşuyorlar. Rieber'e göre Sybil'de muhakkak bazı davranış bozuklukları vardı, ama kesınlikle farklı kişiliklere sahıp degildi Farklı kişilikle, psikolog yaratıyor Cornelia Wılbur hastasını nasıl yonlendıreceğini, çok ustaca kavramıştı Farklı kişüıkleri Sybil'in agzından alabilmek ıçın, çeşıtlı yollara başvurmuştu. Aslmda bu kişüıkleri yaratan ve onlrira çeşıtlı karakterıstlik özellıkier veren aslında hastası degil, terapistin kendisiydi. Psikiyatrist VVilbur hastasm, Sigmund Freud'un ınsan ruhunu her türlü "utravma"dan daha fazla etkileyebılecek anahtar sozcuklerle telkm etmiştı. Sybü, kısa bir sure sonra, çocukken anne ve babasınm yatak odasır.da uyudugunu ve onları cinsel ılişkı sırasında gördügüne ınanmıştı, Aynı zamanda terapist olarak, hükmedıcı gücünü kullanan Wübur, Sybil'i telkm edici sorularla gerçekte hiç yaşamadıgı olayları hatırlamaya zorlamış. Kasetlerdekı konuşmalara göre, annesi Sybü'e işkence zoru ile kendı pıyano çalışını dinletmişti. "tuhaf bıı hastalık olarak gbsterilmesi olayını 66 yaşın daki New Yorklu psikoloy Robert Rieber, "Kendılerıne psikoloji tarıhinde önemli bir yer arayan kışüerm, yuzyılımızda yarattıkları en büyük psiko skandalı" olarak tanımlanıyor. San Francisco'da yapılan, Amerikan Psikoloji Bir ligi loplantısınıda, Rieber verdıgı raporda ise, "Sybil ola yını", haince tasarlanmış bir duzmece olarak bildirdı Bu na kanıt olarak kendi bürosunu toplarken, tozlu çekmece lerde buldugu ses kasetlerinı gosterdi. Rıeber, bunları 1972 yılında, o zamanlar kendisi gibı Manhattan'daki John Jay College'de gorevli olan Flora SchreiberYlerı edinmışti. Hatırladıgına göre, yazar, psikiyatrist VVilber ile birlikte, Sybil'in kışilıklerı hakkrnda yazdıgı raporu yayımlayacak bir gazete arıyordu. Tüm girişırnleri başansızlıkla sonuçlanınca, Schreiber son çare olarak arkadaşı Rieber'e başvurmuştu ve ona bir duzıne Sybil ftlminde Sally Field çok İyi bir oyunculuk sergilemifti. 620/17