Katalog

Lise mezunu gönüllüler: İki adım ileri, bir adım geri Sivil insiyatif belki ilk kez bu kadar önemli ve güçlü olduğunu farketti. Herşeyin normale dönmesi için sivil insiyatifin ve gönüllü katılımın bu gücünü sürdürmesi gerekiyor. Mehmet Emin Karaaslan (*) ısa bır durum tespiti ıle başlayalım Dogal afetın uzerınden bır ay geçtı ve yuzbınlerce kışı evsız, sayüan hâlâ kesın olarak bümıyoruz Bın lerce gonullu, bır çogu 1825 yaş grubunda genç ınsan lar, hıçbır çagrı almadan ve hıçbırşey beklemeden deprem bolgesıne koştular, kurtarma ve enkaz kaldırma çalışmalarına katüdılar sımdı de deprem yaralannı sarmak ıcın seferber oluyorlar Sıvd ınsıyatıf belkı ük kez bu kadar onemlı ve guçlu olduğunu farkettı Herşeyin norma le donmesı ıçm sıvü ınsıyatıfın ve gonullu katüımın bu gu cunu surdurmesı gerekiyor Yıne bu sırada ÖSYM sınav sonuçlannın açıklanmasının uzerınden uç aya yakın, oğrencı seçme ve yerleştırmesının uzerınden uç hafta geçü Unıversıte egıtımı almak ısteyen yuzbınlerce ogrencı bu egıtımı alamayacagını ve yaşam seçeneklerını yemden gozden geçırmek zorunda kalacağını ogrenmış bulunuyor Yer leştırümış olsun ya da olmasın bu ogrencüerden onemlı sayıda ıdealıst bır grup kendı olanaklanyla deprem bolgesıne ulaşü, depremzedelere el verenler ıçınde yerıru aldı K çok sayıda ınsanı hemen ve dogrudan ügılendırmış degıldır Yazının devamında gonullu hızmet yoksulluk/afet ve egıtım kesışımınde ABD'de ızlenmış ve ızlenmekte olan kurum ve mekanızmalann çok kısa bır ozetı var El bette kendımız ıçın dersler çıkarmak ve Amerıka'yı ye nıden keşfetmek zorunda kalmamak amaçlandı Yazmm sonundakı onerı bu arayışlar ıçınde değerlendırılmelı Ulusal hizmet örgütlenmesi 1910'da Amerıkalı fılozof William James "Sava kurarak yoksul ve gen kdlmıs bolgelere hızmet olanagını sunar 1970'lerde yaşları 14 18 arası degışen 38 000 genç yaz aylarında "Çevre Gonullulen" adı altında gorev alır 1980'lerın sonunda ABD Başkanı George Bush Beyaz Saray bunyesınde bır "Ulusdl Hızmet Ofısı" açar ve gonullu hızmet kavramını desteklemek ve yaygınlaştır mak amacıyla "Işık Noktalan" (Poınts of Lıght) Vakfını kurar 1990'da Amerıkan Kongresı "Ulusal ve Yerel Hızmet Yasası'"nı onaylar Bu yasaya gore Federal hukumet gonullu yeıel (komunal) hızmetlerını destekleyen ve ogreten ("Oğren ve Amerıka'ya Hızmet Et" programı olarak bılınıyor) okullara, unıversıtelere, kâr amacı gutmeyen gonullu gençlık kuruluşlanna ve vakıflara parasal yardım yapacaktır 1993'te Başkan Bill Clinton Amerıkan Gonullulen (AmenCorps) Orgutunu kurar ve Ulusal Hızmet Kuruluşunu yasalaştırarak daha fazla Amerıkalının kendı yerleşkelen ıçın sıvıl orgutlenmeler altında hızmet edebılmesını ıçın teşvıkler yaratır 1994 Eylulunde ük sınıf 20,000 Amerıkan Gonullusu 1,000'ın uzennde yerleşım bırımınde hızmet etmek uzere Amerıka'nın yoksul bolgelerıne dagılır 1995de IBM Vakfı, James Irvine Vakh ve Charles A. Dana Vakfı tarafindan yapüan bagımsız bır araş tirmaya gore, Amerıkan Gonullulen ıçın harcanan her 1 federal dolar (Amenkalüar buna vergı odeyenlenn parası demektedır) $160 üe $?. 60 dolar arası net fayda olarak bu yoksul yerleşım bınmlerıne, yanı topluma gen donmekıedır 1997'de Amerıkan Gonullulerı Egıtım Odullen Programıru başlatarak daha fazla sayıda sıvü toplum orgutunun kâr amacı gutmeyen kurumlann, dını orgutlenn, kolej ve unıversıtelerın, ve dıger gruplann gonullu hızmetler agına katümasını saglar 1998'de5 Suuf Amerıkan Gonullulen üe sayüan 100,000'e ulaşır.3 Yıne tam bu sırada medyanın da yardımıyla devletın ve ılgüı olması gereken kurumlarm boylesı bır afet ıçın hıç de hazırlıklı olmadıklarını ve aslı gorevlerınden bırını, yurttaşın canını ve malını korumak ve kurtarmak ıçın yetersız kaldıklarıru ogreruyoruz Bu yetersızlıgın malzeme ve kaynaktan çok planlama, orgutlenme ve kurumlaşma eksıklıgı olduğunu farkedıyoruz Devleün ıçınde ıyı nıyetımızı, enerjı ve kaynakları mızı ısraf etmeden kanalıze edebılecegımız mekanızma ve yapüarın gelıştırümesıne gereksınım var, geçırüecek zaman da yok, o halde dıyerek sıvıl orgutlenmelere yonelıyoruz Yaptıkları ış ıçın vergılerımızden maaşlannı alan ınsanlarla mınnet duygularımız ve teşekkurden başka bırşey almayan ınsanlar arasındakı performans farklan nı olume karşı yanşta televızyonlanmızdan ızlıyoruz Kahroluyoruz Toplanan parasal yardımlann kullanüırken yıne bu aynı mekanızma ve ınsanlar aracüıgı ıle dagıtüacagını duşunuyoruz, daha oncekı deprem ve afetlerı, verüen sozlerı, şaıbelı ıhalelerı haürlıyoruz ve şupheye duşuyoruz Hıçbır şey eskısı gıbı olmamalı ve unutmamalıyız 17 Agustos'u, dıye soz verıyoruz kendı kendı mıze Devlet bızım ıçın olsun ıstıyoruz ve şeffaflık ıçınde çareler anyoruz Buraya kadar yazüanlarda okurlar ıçın toparlayıcı olmanın otesınde yenı bır şey yok ozetle mılyonlarca lıse mezunu unıversıte kapüannda bırıkıp, ışsızler ordu suna katüırken yıne mılyon dolayında ınsan depremde evlerını kaybettı ve yuzbıne yakın konut yapılması gerekiyor Işte bu noktada kamunun, yanı devletın, bu felaketı tamır ederken ehndekı mekanızmaları toplumsal faydayı en çoklaştıracak şekılde yenıden gozden geçırme3i, degışurmesı ve yepyenı kurumlar yaratması mumkun olabılır, çunku belkı de cumhunyet tanhınde devletın hıçbır ıhalesı yaygırüıgı ve sonuçları ıtıbarıyle bu kadar 655/4 şın Ahlakı Duzlemde Karşüıgı"2 ısımlı bır makale yazar ve Amerıkalılar ıçın askerı olmayan bır ulusal hızmet or gutlenmesı ongorur Bu orgutlenme butun gençlıgı kapsayacak ama zorunlu, savunma amaçh askerlık hızmetı yerıne ısteyenlerm belırlı bır sure ıçın dogal afetlere karşı savunma bıçımmde gorev yapacagı başka tur bır askerlık hızmetı olacaktır James'e gore dogal afetlere karşı savaş toplumdakı adaletsızlıklerı de azaltabuır ve boylece dığer bırçok olumlu toplumsal sonucu beraberınde getırebılırdı Yırmı yıl sonra Buyuk Bunalım ABD'yı çaresızlık ıçınde bırakır 1933 1942 yüları arasında Franklın D Roosevelt'ın ekonomık bunalıma karşı yaratmış oldugu Sıvıl Çevre Koruma (konservasyon) Gruplan altında orgutlenen mılyonlarca genç AmerıkaL ulkenın mdlı parklarını yenıden duzenlemek, ekonomıyı yenıden canlandırmak ve bu sureçte hem kendüerıne hem de aılelerıne faydalı olmak uzere 6 aydan başlayarak 18 aya kadar varan surelerde hızmet etmeye koşar "GI Bıll" olarak büınen yasa ıle bınlerce Amerıkalı askerlık hızmetı karşüıgında yuksekogreümın buyuk olçude ozel ve paralı oldugu ABD'de yuksekogreüm olanagı elde eder 1961 'de John F. Kennedy "Banş Gonullulen" (Peace Corps) orgutlenmesını yasalaştırır 1964'de ABD Başkanı Lyndon B. Johnson "Yoksulluğa Karşı Savaş" programının parçası olarak bır dızı gonullu orgutlenme En çok faydayı sağlamak Herhangı bır toplumsal mekanızmanın amacı en çok sayıda ınsan ıçın erı çok faydayı sağlamak olmalıdır Hepımız büırız kı 'yoksul bır ınsana balık tutmayı ogretmek ona bır kereye mahsus bahk vermekten çok daha onemlıdır', Amerıkan sıvü toplum kuruluşları ve gonullu hızmet deneyımı bu temel anlayıs uzennde yurumektedır Bellı bır zaman aralıgında yoksul bır ınsana balık tutmayı ogretmenın malıyetı hıbe edüen balıgın malıyetını geçebüır Yıne aynı zaman aralıgında o yoksul ınsan balık tutmayı degü hemen ve şımdı balıgı tercıh edebüır Iyı bır toplumsal mekanızma ınsanların kısa do nemlı dar çıkar ve tercıhlerıne gore degü uzun donerrüı net toplumsal fayda uzenne ınşa edümelıdır Deprem sonrası ulkemızde ortaya çıkan tablo bu turden genış çaplı yenı yapüanmalara ve mekanızmalara açık ve bır suredır çeşıtlı çevrelerce vuıgulandıgı gıbı bu kaçırümaması gereken buyuk bır ursat Yukardakı Amerıkan ornegıne şablonculuk amacıyla degü, buyuk boyutlu toplumsal projelenn mücro duzeyde ve çok temel, ınsana dayalı teşvüc mekanızmalannın sonucunda başanlı veya