Katalog

Birimiz hepimiz, hepimiz Kanncalar, sadece genleriyle açıklayamadığımız ortak bir zekâya sahipler. Bu, kolektif yaşam olarak süperorganizma olgusunu açıklıyor. eyaz kdrıncaları (lermıt) kırmızı Kenya toprağın dan çok kdtlı ve hdvalandırmalı bır apartman ın şa ederken seyrettıgımızde, ya da yagmur ormanlarında yaşayan bır kannca kolonısının yapraklardan mınyritur bır metropolıs yarattıgını gordugumuzde, boyle karmaşık mühendislik yeteneklerınırı nereden geldıgını merak etmeden duramayız Kolonının davra nışları sadece kolonı uyelerının bıreysel faalıyetlerının bır toplamı mı, yoksa kolonının tamamına ozgu bır ozel9 lıkle mı karşı karşıyayız Ilk goruş, ındırgeyıcı bıyologlar (reductıonısts karmaşık davranışlan bıreysel organızmalar ya da onların genlerınm faalıyetlerıne ındırgeyerek açıklamaya çalışan bıyologlar) tdrafından tercıh edılıyor B Ikıncı goruş ıse bıleşenlerınden farklı ozellık gosteren bır süperorganizma olarak kolonı kavramını açıklar Henuz genış kıtlelerce kabul edılmeyen bu go ruş, bıyolojıye, aynı zamanda evrımı de daha ıyı anlamarruzı saglayan yenı bır duzen anlayışı getırdı Doğada onceden tahmın edemeyecegımız bır duzen oldugu duşuncesı sadece bıyolojı kokenü degıldır Ornegın, buna fızıkte de rastlanz Hıdrojen ve oksıjen atomlarırun ozellıklerını bır duşunun Hıç kımse bu ozellıkler yardımıyld oluşturduklan suyun ozellıgmı tdhmırı edemez Suyun davranışlan sadece onu oluşturan atomlar yardımıyla açıklanamaz Bıyolojı ve sosyal boceklere gerı donerken sormamız gereken soru, bır kolonının butun ola rak (iavrdnışldnnın hangı sevıyede açüdanması gerektıgıdır Gunumuzde, bıyolojık olayları açık lamada en populer yaklaşım, ozellıklerı genlerle açıklarnaktır Evrımsel goruşe goıe, egeı bıı genetık mutasyon bır bıreyın yapısında ya da davranışın da degışıme sebep oluyorsa ve rekabette elen mıyorsd, dogal seçüım tarafından tercıh edılmesı 598/4 lışma rıtımlerının determmıstık bır kaos olarak açıklana büecegı sonucuna vardı Gozlemledıgı rastgelf bır rıtım degıldı ancak belırlı bu karıncanın bıı sonrakı hareketı bır gozlemcı tarafindan tahmın edüemeyecek kadar karmaşıktı Cole, kannca yogunlugu bellı bır sevıyeye ulaştıgında rıtmın FYanks'm buldugu gıbı oldugunu gordu ve gelecek nesıllere geçmesı gereklıdır Kaotık bureylerden boyle ortak bır duzene geçış brr çe şıt etkıleşım sonucu oluşabıhrdı Bencil eğilim Kanncalar dunyayı ılk once antenleriyle algılarBır bıreyın hayatta kalma ve üreyebilme kalar Antenlennde çok guçlu dokunma ve koku alıcılan pasitesi uyum açısmdan açıklanrnayd çalışılıyor Son varken karıncanın gozlerı çok zayıftır Ih kannca karşıyülarda Oxford Unıversıtesı'nden Bill Hamilton ve laşmca antenlerı sayesınde haberleşırler Aktıf bır kannRichard Dawkins gıbı bıyologlar bu taıtışmayı genlere ındırgedıler Ureyen ve doğal seçılıme uğrayan esasbı ca hareketsız bırıyle karşılaştıgında onu da aktıf hale genm genlerdır Artık, evrım kendı kopyasmdan olabıldığın çu*u: ce çok uretmeye eğıhmlı bencü genlere gore açıklanıyor Bu kadarhk bır uyanm kaotık bıreylerden ortdk bır kolonı ntmı dogurabılır mı' Durumun boyle oldugunu Kannca kolonılerı ıçın bu goruş bıraz degıştırıldı kesın olarak soyleyemıyoruz Cataloraa Polytechnıc UnıEger bır kolonıdekı tum bıreyler bırbırıyle yakın akraversıtesı'nden draştırmacılar, bır kannca kolonısının bıl baysa bırçok kannca turunde kolonıdekı tum kanncalagısayar modelını tasarladılar Cole'un gerçek kannca nn annesı kralıçe andır bıreye avantaj saglayan genetık larda gozlemledıgı gıbı sanal karıncalann da sayısını bır degışım tum kolonıye avantaj sağlayacaktır Bu du arttırdıklannda bıreyler arası uyanm sıklıgının artmasınrum "kdpsaydn uyum" olarak adlandınlan sıstemle olçuldan dolayı aktıvıte mıktarırun da arttıgını gorduler Armektedır Kannca kolonüerınde gorulen ışbırlıgının tum dmdan, bellı bır yogunluga ulaşıldıgında tum kolonıde gruba yarar saglayan bır ozellık oldugu vdrsaydıyor Işfarklı bır rıtım ortaya çıktı bırlıkçı davranışı bız fedakârlık oldrak yorumlayabılırız, ancak Hamilton ve Davvkıns bunun bencil genlerın bır sonucu oldugunu ıddıa edıyorlar Tahmin edilemeyen ritimler Genler bır bıreyın ddvrdnışlannı etkıleyebılır, fakat Bügısayaı modeünde kaotık davranan kanncalar, tum kolonının davranışldrım nasıl etküer? Çunku, bır ko sosyal uyanlar sonucunda tum kolonıde rıum oluşturulonıde karşılıklı etkıleşım genlerle degıl, bıreylerle olur yorlar Bıreylenn kaotık davranışlarının bılgısıyle tum Aynen hıdrojen ve oksıjen atomlarırun suyu oluşturmak kolonının rıtmını tahrrun edebümek ımkansız Araştumaıçın gereklı olmalan ancak suyun ozellıklerını açıklamacılar genye donuk çalışarak açıklanamayan davranış sısda yetersız olmalan gıbı genler de yalruz başlanna ışbır temlerının olası kokenlerıne ınerler lıkçı ddvranışı açıkldyamdz Bügısayar modelını kulldnardk farklı etkıleşımlenn kolonı uzenndeh etkılerını araştırdıldr Ornegın eger aktıf bır kannca başka bır aktıf karıncayı uyanrsa ne Kaostan düzene olur' Daha oncekı bulgular en etkılı etküeşımın bıı aktıf Bath Unıversıtesı'nden Nigel Franks ve meslekkarıncanın hareketsız karıncayı uyarması oldugunu gostaşlan, Leptothorax turunde 4080 bıreyden oluşan kotermıştı Cole bu durumun gerçek kanncalarda da gelonıler halınde yaşayan kuçuk kanncalar ışçılerm rıtmık çerlı oldugunu buldu Bundan sonra gozlemlenen bırey çalışma modeh sergüedıklennı farkettıler Bu grup ışçı sel davranışlann genlerden nasü etküendıgı daha kesın bellı bır sure boyunca aktıf oluyor, ardından yaklaşık yaanlaşüabüırdı rım saat çalışmaya ara verıyor ve dongu boyle devam ? edıyordu Boyle ortak bır rıtım nasıl ortaya çıktı' Kolonı Hazırlanan modelde karıncalann uyanlara karşı rıtmı tum karmcalarm rıtmık davranış sergılemesı sonune kadar duyarlı oldugunu gosteren bır parametre varcu oluşan bır eşzamanlılık mı ? dı Araştırmacılar, kannca yogunlugu ne kadar çok olur sa olsun duyarlılıgın azaldıgı durumlarda hareketlılıgın Bu sorulara cevap bulmaya çalışan araştırmacı Hotum kolonıye yayüamadıgını buldular Bunun yanında, uston Unıversıtesı'nden Blaine Cole, Bath'ın ınceledıgı eger duyarlılık çok yuksekse kolonı yogunlugu fazla olkanncalardan farklı bır turu ıncelıyor Cole, kolonıden masa bıle kolonı sureklı aküf hale geçıyordu Ancak, her ayn tutulan karıncalann çalışma rıtımlerını araştırdı ve ıkı durumda da bellı bır rıtım soz konusu degüdı yalnız kalan kanncalar ıle kolonı halmde yaşayanlann ça SANAL KOLONI * £*» l *~7* Jt î" •*T£J * Bllglsayar modellndekl her "karıncanın kaotik bir hareketharekettlzlik dön »<**" *«r. >»*t/f Wr kannca (turuncu)Ü hareketsiz bir kanncayla (gri) karşılaftığında onu da aktif yapar. Seyrek bir kannca popitlasyonunda blreylerin blr bütün olarak hareketl kaotlktlr. Ancak, yoğunluk arttıkça ritmik model ortaya çıkar. Koloni tek bir süperorganizma olarak hareket etmeye başlar.