Katalog

Eylül ayında gökyüzü Eylül ayında Cüneş, Ay, Ay tutlması ve gezegen gözlemleri... Hasan H. Esenoğlu*, Adnan Ökten* 1 Gezegenler nerede? 998 yılırnrı Eylul dyındd, rneydand gelebılecek gokyuzu oldylarırid aıt dstronomı bılgılen ve Eylul ayınm gok atlası ozetle aşağıdakı gıbıdıı Güneş 20 Agustos 1998 tarıhınde Aslan (Leo) takımyıldı zından ayrüan Güneş, gokyuzunde gunluk yaklaşık 1 derecelık bılınen hareketıyle 20 Eylul 1998 tarıhıne kadar Başak (Vırgo) takımyıldızında kalıyor Guneş, 1998 yüı ıçın dunyarnıza en ydkm konumuna 4 Ocak'ta uldşmıştı (147 mılyon krrı), en uzak konumuna ıse 4 Temrnuz'dd ulaştı (152 rnüyon kın) Eylul dyından ıtıbdrerı yü sonuna kadar artık Guneş Tutulması olayı meydana gelmeyecek tır Ay Ay'ın evreleri ve bu evrelere karşüık gelen uzaklığı şoyledır 6 Eylul de 12 6 kadır parlaklıgı üe dolunay evresınde (Ay tutulması), 6 Eylul de Ay saat 19 41 'de doguyoı ve 06 12 'de batıyoı, 6 Eylul de Guneş saat 06 37'de doguyor ve 19 27'de batıyor, 8 Eylul'de Ay Dunya'ya 361 425 km ıle en yakın noktasında olacaktır, 13 Eylul'de son dordun evresınde, 20 Eylul'de yenı Ay evresınde olacak ve gorulemeyecek, 23 Eylul'de Ay Dunya'ya 406 165 km ıle en uzak noktasında, 28 Eylul'de 'de ük dordun evresınde Durbun veya teleskobu olan okuyucular Uranüs u (parlciklığı »5 7 kadır) ve Neptün'u (paılaklıgı +7 9 kadır) Batı'da Oglak (Capı ıcoı nus) takımyıldızındd akşamları ve tum gece boyunca gorebılırler Neptun, Eylul'un ortasından ıtıbaren Yay (Sagıttaııus) takımyıldızına geçe cektır Ay sonuna dogru her ıkı gezegen de Guneş'e yak laşacagından gıttıkçe ufka yakınlaşacak ve gece gorulme surelerı azdlacaktır 3 EyAkşam Gece lul ve 30 Eylul tarıhlerınde l)Uranüs(l30Eyl) l)Uranüı(l30Eyl) Neptun Ay'ın 2 derece 2) Neptun (130 Eyl) 2)Neptün(l30Eyl) Guney'ınde ve Uranus de 3) Jüpiter (130 Eyl) 3)Jüpiter(l30Eyl) 4 Eylul'de Ay'ın 3 derece 4) Satürn (1 30 Eyl) 4)Satürn(l 30Eyl) Guney'ınde yer alıyor Ey lul ayında çıplak gozle koÇlzelge 2. Eylül ayında göriilebllecek gezegenlerin toplu llstesl. lay gorulebılecek parlak gezegenlerın konumları aşagıda verılmıştır Merkür, Eylul ayı nm 16'sına kadar sabahla rı Guneş dogmadan he men once Dogu'da Aslan takımyıldızında ufka çok yakın olarak goıulebılır Bu tarıhten soma Guneş e gıttıkçe yaklaşacagından artık gezegen gorulemeyecektır Ufka oldukça yakın olmasından dolayı Merkuı 'u gormek yme de zor olacaktır Parlaklıgı Mars, Eylul ayının ortalarına kadar Yengeç (Canser) takımyıldızında ve ay sonuna dogru da Aslan takımyıldızında sabahları Guneş dogmadan hemen once erken saatlerde Dogu'da +1 7 kadıı paılaklıgı ıle ufuktan yaklaşık 30 derece yukseklıkte gorulecek Mars 17 Ey lul'de Ay'ın 2 derece Kuzey'ınde yer alıyor Jüpiter, ay boyunca akşam saatlermden ıtıbaren gece ve sabah eıken saatlere kadaı yaklaşık 2 8 kadır parlaklıgı ıle Kova (Aquarıus) takımyıldızında ufuktan yaklaşık 45 derece kadar yukseklıkte kolaylıkla gorulebılıı Jupıter 7 Eylul de Ay'ın 0 5 derece Kuzey ınde yer alıyor Durbunu weyd teleskopu olan okuyucular Jupıter'ın lo, Eu ropa, Ganymede ve Cdllısto ısımlı 4 uydusunu sıralı bır şekılde yaklaşık şu tarıhlerde gorebılırleı 2 11 20 ve 28 Eylul. Satürn, ay boyunca akşamlan bıraz daha geç saatlerden ıtıbaren gece ve sabah geç saatlere kadar Do 1) Merkür (116 Eyl) 2) Venüs (121 Eyl) 3) Mars (130 Eyl) 4) Jüpiter (130 Eyl) 5) Satürn (1 30 Eyl) Ay tutulması 1998 yılında gerçekleşecek olan son penumbıal (Ay'ın yarı golge konısı ıçınden geçmesı) Ay tutulması, 6 Eylul'de gerçekleşecektır Bu tur tutulmalarda Ay sonuk olarak gorulur Ay tutulması ıçın Ay'ın dolunay evresınde (6 Eylul'de Ay dolunay evresınde) veya bu evreye yakın olması gerektıgıru hatırlatdlım Tutulma Greenvvıch zamanına gore 09 14 de (Turkıye saatı ıle 12 14) başlayacak 13 06 'da (Turkıye saatı ıle 16 06) bıtecek Bu tutulmada tutulma suresı 3 saat 52 dakikadır Tutulma Turkıye'den gozlenemeyecektır 0 6 kadırden başlayarak 1 4 kadıre kadar artacak tır 11 Eylul de Merkur Venus'un 0 4 derece Kuzey'ınde yer alıyor Venüs, Eylul ayınm 3 çeyregınc kadar sa bahları Guneş dogmadan hemen once Dogu'da ufka yakın olarak yaklaşık 3 9 kadır parlaklıgı ıle Aslan takımyıldızında gorulecek Venus Guneş'e ay boyunca yak laştıgından gıttıkçe ufka daha yakın olmakta ve ayın son haftasında artık sabahları gorulemeycektır Durbunu olan okuyucular Venus'u dolunaydan uzaklaşmaya başlamış bır evrede gorebılırler 45' Kısa dalgaboyu haberleşmelerinin etkilenmesi: Bilindiği gibi haberleşme sistemle rinin çoğu dünyanın lyonosfer tabakasını kullanır. lyonosfer tabakasının kuvvetli bır yansıtıa ozelliği vardır, Istasyonlardan gonderilen radyo sinyalleri iyonosferden yansıtılmak suretiyle daha uzak bolgelerdeki alıalara ulaştınlır. Guneşte meydana gelen bazı şiddetli parlamalardan (flare) sonra uzaya fırlatılan yüklü tanecikler (elektron, proton gibi) iyonosferin yapısını etkileyerek bu tabakanın yuksekliğinin değişmesine neden olur. Bu durum, bu tabakadan yansıyan dalgaların alıalara ulaşamamasına sebep olur. Özellikle kısa dalgaboylu yayınlar (FM kanalları) bundan çok etkilenirler. Haberleşmeler dakıka mertebesinde, bazen de saatlerce kesilebilır. Bu durum tabii olarak birçok olumsuz etkilere de sebep olabilmektedir. Örneğin, yorüngesınde değişiklik yapılması gereken bir uyduya zamanında müdahale edilememesi, uydulardan veri transferinin yapılamaması gibi. Bunun yanında hava kontrol frekansındaki bir kesinti ve bozulma hava seyahatlerinde tehlikeli durumlar yaratabılir. GPS (Global Posıtioning System) en son gelistinlen uydu seyır sistemi dunya üzerindeki yer belirlemede kullanılan en modern sistemdir. Uydu vericilerinde olabilecek bir arıza veya kesinti büyük tehlikelere yol açabilir. Bu durum yer belirlemede kilometrelerce hataya neden olur. Aktif Güneş olaylarının Dünya'ya etkisi: gu'da ufuktan yaklaşık 60 derece yuksekhkte +0 3 kadır ıle, ayın ılk yansında Balına (Cetus) takımyıldızında ve ıkıncı yansında da Balıklar (Pısces) takımyıldızında yer alıyor Ay sonuna dogru Guneş'ten gıttıkçe uzaklaştıgından akşamlan daha erken saatten ıtıbaren gorulebılecektır 9 Eylul'de Satürn Ay'ın 2 derece Kuzey'ınde yer alıyor Hangi gezegen ne zaman görülüyor? Jüpiter Eylul ayında akşam, gece ve sabaha dogru gorulebılecek gezegenler Çızelge 2'de ozetlen mıştır 5 Eylul sabahı saat 06 30 ve 25 Eylul akşamı saat 22 00 ıtıbarıyle Guneş hattı (tutulum) cıvarında gorulebılecek gezegenleı ve takımyıldızlaı resmedümışdrr Ayrıca, Eylul ayında goıulecek takım yıldızların konumları saat 22'00 ıçın verüdı Açık bır gokyuzu dılegıyle * Astronom Dr, Istanbul Unıversıtesı Fen Fakultesı Astronomı ve Uzay Bılımleı ı Bolumu ** Prof Dr., Istanbul Unıversıtesı Gozlemevı Araştırma ve Uygulama Merkezı Silurn 25 Eylül saar 22 00 597/4