Katalog

Halk eğitimi ve demokrasi Ayşe Ustun* gıtım genelde ınsanlara uygulandrı onların tutıım ve ddvranışldrını olurnlu yorıde gelıştıterı bıt .suıeç tır Orgun egıtım halk egıtımı (ya da yaygın egıtım) kıtle eğıtımı vb çeşıtlı bıçımlerde verılır Egıtımın en onemlı ozellığı toplumu bnlıge beraberlığe ve mutluluga goturen bır sureç olmasıdır Yalnızca katüan kışılere bügı yukleme eylemı degıldır Her şeyden once ınsan olarak kendısıne ve başkalarına saygılı hoşgorulu olmayı ulkesıne ve aılesıne karşı sorumlulukları çevresı ıle üışkılen tartışma ııslup ve yollarııu ogrenme yolunda çaba haıcamayı oğretır Ozellıkle bııeyı duşunnıeye yoneltmek du şunmeyı ogretmek ozgurce duşunerek karar verme yete neklerıru gelıştırmek hukumetlerın egıtım polıtıkasının bır parçası olmalıdır E Bugun ulkemızın çeşıtlı sorunlarma goz atıldıgında bunların hemen hemen hepsının egıtımle daha dogrusu egıtımsız lıkle olan üışkısını gorrnemek mumkurı degü dır Halk eğitimi Halk egıtımı çok genış kıtleye yonelen egıtsel çaba ların tumudur Yetışkın halka çeşıtlı alanlarda bılgı ve becerıler kazandırarak çevrelerını degerlendırebılmelerı ve sorunlarına sahıp çıkaibılmelen ıçın yardımcı olmak amacındadır (1) Bır devnmın bıı leformun ya da yeru gelışme ve degışımlerın kısa surede gerçekleşmesı ve yerleşmesı halk eğıtımıne venlen oneme baglıdır Ataturk 27 Aralık 1920 de Ankarada her şeyden once 'lurk mılletını yetıştır meyı amaçlayan şu sozlerı soylemıştır 'Fertler yetışmedıkçe fertlere yol gosterecek lıderler orıculer toplumla mek çalışma gucu ve motıvasyonunu arttırmdk ulusal ve bııeysel yetenekleımı gelıştumek okulda egıtılme olana gı bulamamış ancak egıtım ısteyenlere yepyeru olanaklar saglaı Işsızlıgın yogun oldugu ulkemızde tuketıcı duru munda olan nufusun uretıcı durumuna getırılmesı saglanabılır Hdngı meslekten olursa olsun gunumuzdekı hızlı gelışme ve degışmelere bagh olaıak okul çaglarmda og renılenler kısa surede (4 5 yıl gıbı) yetersız hale gelmek tedır Bu baglamda egıtım okulla ve gençlık yıllarında og renılenlerle sınırlandırüamaz Bu bakımdan yetışkın ınsanların egıtımı ya da yaşam boyu egıtım yenı bır anlam kazanmıştır Bılgısayar ve üetışım teknolojılerındekı gelışrneler ve bılgıye hızlı ulaşım yollarının açüması yetışkın egıtımı bakımından da yenı olanaklar saglamaktadır Ulkemızde bu olanaklardan gelır ve egıtım duzeyı uygun olanlar ya rarlanmakta oldugundan sosyal katmanlar arasındd varolan kulturel ve egıtımsel farklılıklar daha da buyumekte ve tehlıkelı boyutlara ulaşmaktadır Yanı daha Turkçe yı kulla namayan dogru durust duşuncesını ya da soylemek ıste dıklerını anlatamayan nıce ıyı ınsanlaı vardır toplumumuz da dır Sayüarı (Turkıye genelınde) yaklaşık 1200 kadar olan halk kutaphanesmm daha da gelıştırümesı ve yaygın laştırılması sonucu bu kurumlardan yogun olarak ydrarld nüması hem ışsız hdlkd meslek ogretılrnesı becerı kazandırılmdsı ve hem de sosyo kulturel butunleşme aracı ola idk kullanılması kaçınılmazdır Hıç ayırım gozetılmeden herkese ıstedıgı bılgıyı edınmesını saglayan halk kutupha nelerı bırer yaşam boyu egıtım kurumlarıdır Halk hangı kesım ya da duzeyde olursa olsun halk kutuphanesme başvurarak sorunlarma bılgı ıle çozum bulabılecegını bılmelıdır Aynca halkın, bılgısayar okuryazarlıgı vb çeşıtlı nıtelıkler kazanduılarak uretken hale getırılmesı saglan malıdır Demokrasi Her şeyden once demokrasi gelışmış belırlı erdem duzeyıne erışmış toplumlarm yonetım sıstemıdır En ıyı devlet yonetım sıstemının yolu demokrasıden geçer Saglıklı bır demokrasi ıçın ıse halk egıtımı gereklıdır Halk kendı kendını yonetebılecek duzeye gelmelıdır Toplum felsefesının çehrdegmı oluşturan halkın katılımı olmadan ya da çogunun egıtımsız oldugu sıyasal yaşam surecıne bılgısız ve bılınçsız olarak katıldıgı duragan bır toplumla kalkınmd ve gelışme gerçekleşemeyecegı gıbı demokratık sıstemın ışlemesı de zorlaşacaktır Demokrasi ve cumhuı ıyet bılgüı egıtılmış fı zıksel ve ruhsal yonleıden saglıkh erdemlı ve ustun nıtelıklı ınsanlarla ayakta kalabılır Halka dayanamayan kuvvet ve yetkılerını halktan almdyan bır yonetım meşru olmaz ılkesıne daydndıgı ıçın derrıokrdsı once halkın rızasma daydnan bır yonetım sıstemıdu Bu bistemde yonetenler halkın ıstegme aykırı hıçbır karar veremezler (4) Halkın seçımı ıle ışbaşına gelenler halka en ıyı hızmetı verme dmacın dadırlar Demokrası sıyasal partıler olmadan yaşdyamaz fakat sıyasal partıler yuzunden ortadan kalkabılır de (5) Dıger pek çok ulkede oldugu gıbı ulkemızde de halk egıtımı (yetışkın egıtımı) alanı bılımspl bır alan ve bır meslek dalı olarak ele alın malıdır Bu tur egıtımın verılmesı ıçın gereklı ınsan kayndgını yetıştıren egıtım fakultelerındekı halk egıtımı bolumlerı çogaltılmalıdır Bugune kadar Turkıye de bırı Ankara dıgerı Mar mara Unıversıtesı ne baglı olarak ıkı halk egıtımı bolumu vardır Ancak her ıkı bolume de 19981999 ogretım yılı ıçın ogrencı alınmayışı, acabd bu bolumler kaparuyor mu' sorusunu gundeme getırmektedır Umarız yenıden degerlendırılerek yenı bır yapı ıle yenıden etkınlıgını sur durur Gunumuzde halk kutuphanelerı halk egıtımı alanın da yogun olarak kullanılmalıdır Bu kutuphanelere gereken ılgı gosterılmelı yenı bır anlayışla yenıden yapüandırılmalı, çeşıtlı kaynaklarla gelıştırılerek etkınleştırılmelıdır Ulkedekı ırücaı eylemler, bolucu teror eylemlen vb çeşıtlı yıbcı faalıyetlerle tum olumsuzluklardan kurtul manın bırıncı koşulu egıtılmış bır toplum yaratmaktır (l)AyşeUslun Halk Egıtımı ve Halk Kutuphanelerı Kultuı Bakan lıgı (Yayımlanmdk uzere sıradd) (2) Rahmı Çobanoglu Sosyo Kulturel Butunleşmede Egıtımın Rolu ve Onerru Batı Egmmı Kurumu Dergısı 2 ( ) 1974 s 8 (3)Ibıds 10 11 (4) Vdkur Veısan Nıçm Demokrasi9 Ataturk tlkelen ve Inkılap TanhıEnstıtusuYıllıgıl9871st İU Yayınları 1987 s 226 (5) Ibıd s 228 Halk kütüphaneleri Halk egıtımı alanında yurutulen çalışmalar bır bu rı istenmeyen istikamete çekebilecektir. Bıından sonra amacımız feıdı kışıyı yetıştırmektır onu egıtmektır onu kulturel bakımdan donatmaktır Egıtım ulke duzeyınde hızla yaygınlaştırmak ıçın once buyuk şehırlerden degıl kasaba koy yd da kuçuk yerleşım bırımlerırıden başldtılrrnştır Boylee e kı&a suıede kenthsının koylusunun ıhtıyarın gerıcın ve dyduıın butuıı leştırılmesı sağlanmıştı Toplumsal butunleşme toplum ıçmdekı msanların aynı kalıptan çıkmış gıbı tam bır benzerlıgı degıldır Hu tunleşme bır benzerlık olgusundan çok bır yapı ve fonk sıyon ışıdır (?) Her şeyden once demokrası sdddkat kardeşlık ve ozgurluk kavramları butunleşmede onemlı rol oynayan ogelerdır Aynca amaç hedef ve fonksıyonlarını payldşarı bıreylerın butunleşmesı kolaylaşır Dıger onemlı bır butunleşme faktoru de, ksüerın dernekler meslek odaları vb etkınlık gruplarına katüımlarıdır (3) Günümüzde halk eğitiminin gerekliliği Ulkemızde Ataturk un başlattıgı halk egıtımı etkınlıgı ne yazık kı surdurulememıştır Zaman zaman başlatılan okuma yazma seferberlıklerı ıse beklenenı vermemıştır Çunku okuryazar olanlar da okuma rnateryalı bulamama ları ve okumamaları sonucu ogrendıklerını unutmaktadır lar Ulkemızde hâlâ nufusun yaklaşık % 35 ının okuma yazma bılmemesı uzucudur Ustelık dunya buyuk bır degışımı yaşamaktadır Ulkemız bu degışıme tamamen hazırlıksız yakdlanmıştır Bu baJomdan çok hızlı atılımlarla arayı kapatmak zorunlulugu vardır Toplum kalkırınidsında halk egıtımı onemlı bır araç tır Insanldid çeşıtlı açılarıyla bılımı kulturu ve degeılerını ogıetmeyı amaçlar Halk yenı bılgı becerı ve deneyımler kazanmakta boylece anlayış tutum ve deger yargılarınm degışmesı ıle toplumun olumlu yonde gelışme ve degışmesı sağlanmaktadır Okul çagı dışınddkı halkın çalışma duzeyını yukseltmek mesleklerı ıle ılgılı yenı bılgıler ver 597/16 tunluk ıçınde kalıcı ve ışbırlıgıne dayalı olmalıdır Ulusal duzeyde bılımın gereklerıne gore polıtıkalar belırlenerek aynı alandakı dıger kuruluşlarld ışbırlıgı ve eşgudum sag lanmalıdır Boyle bır egıtım veı ılmesmde halk kutuphanesın den yararlarnlmalıdır Halk kutuphanesı ıle halk egıtımı arasında olması gereken yakın ışbırlıgı surecı gelıştırılme lı ya da ışler hale getırılmelıdır Halk kutuphanelerı açık halk unıversıtelerı' ışlevını ustlenmelıdırler Halk kutupha nesı kulturel egıtımsel ve boş zamanlarını degerlendırme ışlevlermı yuruturken halk egıtımı programlaıı ıle bırlık ve beraberlık ıçınde olmasi sdgldnrnalıdır Ataturk donemınde 9 6 1937 tarıh ve 3225 sayılı ya sa ıle kurulan Halk Egıtımı Umum Mudurlugu nun gorevlerı arasında şu açıklamalar yer almaktadır Halk egıtımı alanında ınceleme ve araştırmaldr ydpılması ve bu konu da gereklı neşrıyatın ıhzar ve teşvık edılmesı halk egıtımı ıle ılgılı yerlı ve yabancı çdlışmaların takap edılmesı ve ta nıtılması halk ıçın ornek neşrıyat hazırlanması ve bu neşrıyatın teşvık edılmesı Goruldugu gıbı halkın eğıtılmesı ıçın en etküı araç kıtap gazete dergı vb yayınlar zamanın soyleyış bıçırnı ıle neşrıyat tır O donemde bu yayınlar halkın kolayca ulaşabılecegı yerlerde kurulan halkevlerı ve halk okuma odalarında bulundurulmaktddır Bu tuı kıtle üetışım araçla rınırı ınsanlann sosyal davranış uzerındekı etkısı az degıl Kaynaklar * Doç Dr, Ist Unıv Muhendıslık Fak Ogretım Uyesı Avcılar