Katalog

Dünyamızdaki gizli su Yerin 400 kilometreden bile daha derin kısımlarmda, tüm dünya okyanuslarınm yüzeyini defalarca kaplayabilecek ölçüde su var! Derinliklerindeki bu su, dünyamızm birçok gizini açıklayabilr. A rzın derınlıklerınde, sıcaklık ve bdsıncırı ınanümaz boyutlarda ol dugu kayaların bıle sıvı g±ıı ak tıgı cehennemı bır ortamda bulabümeyı umdugunuz en son şey ne olurdu9 Şaşıracaksınız Bol mıktarda Su' Yerkurenın 400 km derırüerınde, belkı de tum dunya okydnuslarının yuze yını 10 defa kaplayacak mıktarda su bu lunuyor Bu derınlıktekı su kolay tahmın lerın aksıne dev yeraltı denizlerinl oluşturmuyor, etrafa yayılmış kuçuk su damlacıklan şeklınde bulunuyor Bazüarı tek bu molekulden oluşan bu damlacüdar çogunlukla, ender olarak bulunan mmerallerın krıstal kafeslerınde hapsedılmış durumda Bu "yeraltı okyanuslan" dunyanın oluşumuyla ügılı sorunlan çozebıhr veya yerın 100 km altında gerçekleşen denn odakh depremlerın nedehlerını açıklayabılır Dev volkan patlamaları sonucundd neden bır denbıre yuz bmlerce kılometrekarelık alana yayüan lav akıntılanmn oluştugunu da açıklayabılır Aynca dunya iklimmın gelecekte nasıl olacagını gosterebılır Pekı bu gızlı suyun varügını nereden büıyoruz? Bunun varhgını ıspat eden birçok ınandırıcı kanıt var Ornegın meteoritlo rın dunyaya gore daha fazla oranda su ıçermesı gıbı Dunyamız 4 5 mılyar yıl once toz ve karbondıoksıt arnonyak ve metan gıbı gaz bulutu gırdabınddn oluştu Bu, oncelıkle bazılarmın uzunlugu 10 küometreye varan gezegenımsılerı meydana getıre cek kuçuk kutielerı oluşturdu Daha sonra bunlar bır araya gelerek gaz ve tozları uzerlerıne çektıler Dunya da, bu gezegenımsılerı uzaya kaçırmayacak kddar yerçekımıne sahıptı olayın da dunyarun atmosferını kaybetmesıne neden olduguna ınanıyor, bu olay dunyadan, Ay'ın oluşmasını saglayan bır kutlenın kopmasına da neden oldu Dunya bol mıktarda suyu bu olay sonucunda kaybetmış olmalı Ancak be lırlı oranda suyun hâlâ dennlıklerde saklı olduguna daır bazı ıpuçlan var Bu ıpuçlanndan bır tanesını, volkan patlamaları sonucu açıga çıkan helyum oluşturuyor Helyum ıkı ızotopu olan bır element Helyum3, Evrenın başlan gıcından berı var olan bır ızotop, Helyum4 ıse radyoaktıf bo zunma sonucu oluşuyor Ahrens e gore volkanık kayaçlarda bol mıktarda manto kokenlı Helyum3 bulunuyor Helyum oldukça uçucu bır madde Dunya eger suya gore çok daha uçucu bır maddeyı bu kdddr uzun su re saklayabıl mış ıse bır mık tar suyu da korumuş olrndlı Teorık kanıtlar bununla sınırlı degıl Massachusetts Unıversıtesı'nden Kolorado Unıversıtesı'nden Joseph Smythın vvadsleyıt mıneralı uzerınde çalışırken buldugu şaşırtıcı sonuç suyun çok daha sıcak koşullarda kayaçlann ıçe rısınde saklanabılecegını gosterdı Araştırmacüar vvadsleyıt'ın ust ve alt manto geçış zonunun (400 ve 700 km arası) bıraz uzerınde bulunduguna ınanıyor Araştırmacılar manto sevıyesıne kadar yerı ka?ıp orada neler olacagını goremeyeceklerıne gore, ıkıncıl yontemlere bdşvurmak zorundalar Yerın derınlıklerınde bulunan mınerallenn davranışını ınceleyebılmek ıçın ortak ustmanto kayaçlannı sıkıştırarak, yuksek sıcaklıga maruz bırakıyorlar Amaç, dunyarun çok dennlerındekı sıcaklık ve basınç koşullanru takbt edebümek Wadsle sı nden Jay Bass Bır okyanusun ıçerdıgı kadar suyu geçış zonunda sdkldyabılırsınız dıyor Sismik veriler en güvenilir Smyth bu bolgenın (mıneralın duraylı kaldıgı) 400 ıle 525 kılometre arasında olması halınde agırlıkça yuzde 60 oranındd vvadsleyıt ın 10 tane okyanus kadar suyu tutması gerektıgını sozlerıne eklıyor Carnegıe Instıtutıon of VVashıngtons Geophysıcal Laboratuvary'den Dan Frost ıse mantonun bundan çok daha fazla su ıçerdıgını ıddıa edıyor Frost a gore, okyanus ortası sırtlannda uretüdıkten sonra kaulaşmış olan lavlarda bulunan dogal cazn (obsıdıyen), mantonun ne kadar su ıçerdıgını anlamaya yardımcı oluyor Frost'un araştırma grubu, bu dogal camın agırhkça ıçerdıgı su oranına bakarak, tum mantonun 30 okyanus kadar su ıçermesı gerekügıru hesapla± Bunyelennde su ıçeren yenı mıneraller hala keşfedılmekte Bu yılın ılk zamanlannda, Smyth'ın onderlığındekı araştırma grubu daha dennlerde suyu koruyabılen wadsleyıt2 adlı mıneralı buldular Smyth'e gore, bu mınerallenn suyu koruyabılme ozellıgının onlann bunyesınde su bulundugunu ıspatlamıyor Ona gore mdntonun bıleşımını anlamdnın en guvenılır yolu sismik verüer Jeofızıkçıler herhangı bır derın odaklı depremın olusturdu gu sısmık dalgalann manto kayaçlarından hangı hızk geçtıgını hesaplıyor Bu dalgalann hızlannın ıçınden geçtıgı mınerallere gore degışmesı jeologlann mantoda hangı mınerallenn bulundugunu anlamasını sağlıyor Yeraltında hapsedılmış olan suyun, yeryuzunde (okyanuslardakı takımddalann meydana gelmesı veya çok fazla oranda volkanık lav ortaya çıkması gıbı) onemlı etkılerı bulunuyor olabıhr Bu et kılerın araştınlması dünyamızm oluşu muyla ügılı birçok bılmmeyen konuyu aydınlatabılır Yeraltındakı bu gızlı su, bıze dunyanın geçmış ve geleceklekı ıklım deuji şımlermı gosterebılır Belkı de onlan hıçbır zaman goremeyecegız veya onla rı kullanma şansımız olmayacak Ancak yuzlerce kılometre altımızda bulunan mılyarlarca su damlacıgı yıne de gızemlennı korumaya devam edecek Turgut Curer Stephen Haggerty Nerede bu sular? Kdlıfornıya Unıversıtesı'nden jeofı zıkçı Thomas Ahrens e gore eskı me teorıtierı (guneş sıstemının oluşumundan berı var olan) ınceleyerek guneş sıstemımızın başlangıçta ne kaddr su ıçerdıgını hesaplayabüırız Araştırmacı meteorıtler u?erındekı çalışmaldrı sonucunda dunydnın agırlıkça yüzde 3 oranında su ıçermesı gerektıgını hesapladı Oysa tum okyanuslardakı suyun ve atmosferı mızdekı su buharının toplam kutlesı bu oranm çok daha alünda Oyleyse bu kadar su nereye gıttı? Birçok büım adamı dunya oluştuktan hemen sonra Mars gezegenı buyuklugun de bır kutlenın ona çarptıgına bu < £569/14 ? kımberlıt mınerallerının mantoya aıt bazı maddeler ıçerdıgıne daır kanıtlar buldu Haggerty bazı kımberhtlerın 300 ıle 670 km dermlıkte (alt ve ust manto sınırı) oluşan majont Ceçlf zonunda bulunan kayaçlar, dünyadakl tüm mınerallerının kalıntılarını okyanuslann Içerdlğl suyun blrkaç katını kendl ıçerdıgını keşfettı bünyelerinde tutablllrier. Sismik verıler de manyıt, 196O'lı yülarda ışte boyle elde edıltoda onemlı olçude suyun bulundugunu mış yapay bır mıneral Ancak daha onceışaret edıyor Su, sısmık dalgalann hızını kı araştırmacılar susuz olıvınle ışlemlen yavaşlatan bır unsur Mantonun bazı yerne başlayıp su ıçermeyen vvadsleyıt elde lermde bu dalgalann daha yavaş hareket ettı Smyth'ın en buyuk başansı ıse etmesı kayaçlann ıçerısmde su bulundugu duşuncesını desteklıyor vvadsleyıt ın 1000 derecenın uzerındekı sıcaklıklarda bıle suyu hala bunyesınde tutabıldıgını keşfetmesı Değişen öyküler Tum bunlara ragmen, 80 lı yülara kadar çogu araştırmacı Dunyarun çok derın kısımlarının kuru olduguna ınanı yordu 200 km derınlıgın altında suyun bulunamayacagını duşunuyorlardı Suyun bır tek korunabılecegı yer kayaçlann ıç kısımlanydı kı onlar da suyu tutamayacak kadar sıcaktı Araştırmdcıldr bazı başka mıneral lerın de suyu koruyabılecegıru buldu Ornegın 1987 yılında LinGun Liu ve Ted Ringvrood çok yuksek sıcaklık ve basınçlar altında suyu tutabüen yenı bır mıneralın sentezıru yaptı Boylece suyun mantonun bazı kesımlennde saklanabileceği anlaşıldı Ülınoıs Unıversıte New Scıenüst (30Agustos 97)