Katalog

A ,C'r •***' , Erkek kısırlığının sonu Tıp bilimi, erkek kısırlığına çare bulmada gösterdiği başanyı henüz kadın kısırlığında gösteremedi. H. Nadir Çiray* Gebeliğin oluşmasında gerçekleşen olaylar: Spermln oos/f (yumurta) zannı geçerek Içine glrmesl, oosltte blrtakım klmyasal ve elektYAIflKLANMtS rikıel olaylar dlzlslBLASIOSIM nl başlatır. Bu olaylar 'oosltln aktlvasLAS1OSISI yonu' olarak adlann»o>t> (S.ıo dırılır. Spermln Içeri iluf tuvrak lam glrmeslnden tonra S, ooslt, Içlndekl bazı •lutartcak kuun aktlve edlcl maddeçoK hu< rılk Bmbrlyon lerin yardımıyla (moıula) 'açılır'. Blrl sperm den dlğerl oosltten gelmek üzere ikl öncü çekirdek (pronukleus) oluşur. Bu dollenme olduğunu bellrtlr. Bu zlgot sperm Ile oosltln blrleştlrllmeslnden yaklaşık 16 saat sonra Izleneblllr. Daha sonra bu öncü çeklrdekler birleşlrler ve Ilk bölünmeler dikey eksende gerçekleşlr ve Iki hücreli embrlyon olusur. Iklnd bölünme yatay eksende olup dört hücreli embriyon meydana gelir. Bu büyüklükteki bir embriyon laboratuvarda gametleri birleştirmeden yaklaşık İkl gün sonra Izlenebllir. Birçok merkez bu aşamada embriyonu rahim içlne iade eder (embrlyon transferi). Bölünmeler devam ederek sırasıyla sekiz, onaltı vb. seklinde hücre sayısı artar. Seklz hücre UçUncU günde izlenlr. Embrlyon Içlndekl hücre sayısı bundan sonra daha hızlı bölünmeye baslar. Sayılamayacak kadar çok hücreli embrlyon yaklaşık dördüncü günde oluşmuştur. Buna morula denir. Morula 'nın Içlnde sıvı birikmeye baslar ve bu sıvının hacminln artması Ile embriyon içindeki hücreler birbirlerlnden ayrılırlar. Bu basamakta blastoslst oluşmuştur. Bir kutapta ileri fotus ve sonrasında doğacak bebeği oluşturacak olan göreceli olarak kalın bir hücreler topluluğu birikir. Plasentayı (son) oluşturacak hücreler ise Ince bir şerlt hallnde kabuğun altında dlzlllrler. Sıvının artması ve hücrelerln çoğalması zamanla kabuğun incelmesl ve sonunda yarılmasına (hatchlng) neden olur. Bu yanktan plasentayı oluşturacak hücreler dışarı çıkarlar ve rahim duvanna tutunmayı sağlarlar. Buna yuvalanma (Implantasyon) denir. Bütün bu olaylar sperm ile ooslt blrleşmeslnden sonrakl bir hafta Içlnde tamamlanır. Rahim duvanna tutunan hücreler duvar içlerine doğru çoğalarak llerler ve bu sırada glttlkçe artan mlktarlarda hormon salarlar. Bu hormonun kan düzeyl yaklaşık olarak gametlerin blrleşmeslnden de sonrakl Iklnd haftada Olçülebilir miktardadır. Bu ölçüm gebelik testl olarak blllnlr. K ısıılık (ınfertılıte) modern çagın en onemlı has talıklarından bırıdır Ekonomık olarak gelışmış toplumlarda her 100 çıftten yaklaşık 15 mde kı sırhk vardır Oyle goruluyor kı bu problem toplumldrdd gıttıkçe de buyuyen bır sorun halıne gelecek çunku yapdan çahşmaldr erkekte ejdkuldttan (mem) elde edüen sperm sayısının yıllar ıtıbanyla gıttıkçe duştugunu gos terıyor Dunya Saglık Oıgutu (WHO) bu kademelı duş meyı gozonune alarak normalıte krıteılerını bırkaç yü da bır yenılemek zorunda kalıyor Kısırlık tedavısındp sunı dollenmp yontemlprı kullaralır Sunı dollenrrıe yontemı urunu ılk bebek olan Louise Brownurı docjumundan bugune yaklaşık 19 yıl goçtı Toplumda yaygm olarak 'tup bebek olarak anılan 'vucut dışrnda sunı dollenme yontemlerı o zamandan bu yana bırçok ılerleme kaydetü Gelışme yalnızca bu yon temlerın uyguldnmdsından elde edılen başarı oranının artrridsırıdd degıl, dynı zdmdnda kulldrııkn tekıuklerde ve bunun sonucu olarak da 'tedavı'nın uygulanabılecegı 'hasta spektrumundakı genışlemede gerçekleştı Ilk kullanıma başlandıgında kadrnlarda tup tıkanıklıgı ola rak bılınen ve kadın yumurtasırun rahıme ulaşmasını ve bu yolculuk sırdsındd erkek gdmet hucresı (sperm) ıle buluşdbılmesLnı sdgldyan kdndlldrın ışlevsızlıgı durumunda ydrarlarulan sunı dollenme yontemlerı, gunumuzde mıroınjeksıyon yBntemı ve bunu takıp eden tes tıslerden sperm ayıklanması uygulamalan ıle erkek kısırhğııu neredeyse ortadan kaldırmak uzeredır Bu yazının amacı kısır çıftlerı bügüendırmek oldu ğu kadar, suratle gelışen bu tıp dalını topluma tanıtmak tır A. Mlkrolnjeksiyon (ICSI) /. Kııtup cisimciği yöntemlnde bir mikropipet İçlne çekllen Zona Pellusida tek bir sperm (Kabuk) kabuk ve hücre zarı geçllerek oosltln İçlne zerkedlllr. Bu Işlem için oositln injeksiOositi tııtma yonun yapılaA. İnjeksiyon pipeti (eksi cağı eksenln pipeti (artı basınç) karsı ucundan basınç) emllerek tutulması ve sabitleştlrllmesl geB1 Asitle reklr. Bu mikinceltme ropipet oosltl deldlğl için Ince olmak zoB. Assisted Hatchıng rundadır, aksl (Traslama pipeti) halde hücreye B2 Mekanik zarar verir. Insan oositi bu Işlem sırasında yaklaşık 100 mikronmetre, kullanılan pipet İse yaklaşik 810 mikronmetre çapındadır (1 mikronmetre bir santlmetre'nin binde biri). B. Embriyonun rahim duvanna yuvalanması için kabuğunu yarması gereklldir. Bu olaya 'hatchlng' yanl yarıklanma denir. Bazı durumlarda, yarıklanmaya laboratuvar şartlarında yardımcı olunablllr. Buna yardımla yarıklanma (assisted hatchlng) denir. Cünümüzde üç şekllde yapılmaktadır; zayıflatılmış asit solusyonu kabuğa bir pipet Içinden püskürtülebilir (1A), ya da mekanik olarak pipet Ile kabukta bir yarık açılabilir (1B). Bir diğer yöntem ise laser ışınları kullanmaktır. Her üç yontem ile de yapılmak Istenen kabuğun Inceltllmesi, bazen de ufak bir dellk açılmasıdır. 563/8 Üreme tekniklerinde kullanılan bazı yontemler Bilinen üç teknik Sunı dollenme yontemlerı vucut dışında erkek kadın ya da her ıb cınse aıt gamet hucrelerının (kadında yumurta, erkekte ise sperm) manıpulasyoııları yoluyla gebebk elde etmeye yonelık teknıklerı kapsar Gunu muzde en sıklıkla kullanılanlan aşılama (M lahım ıçı ınsemınasyonu) Tüp bebek denüen klasüc yontem ve mlkroinjeksiyon olarak bılınen ICSI (yumurta ıçıne sperm ınjeksıyonu) teknıklprıdır Normalde kadın vucudu her sıklusta (ıkı adet kanaması arasmdakı donem) yumurtalıklarda bulunan çok sayıdakı olgunlaşmamış yumurtadan bır tanesını olgun laştınp tuplere bırakır Oysa sunı dollenme yontemlerın de ymurtalıklardan fazla sayıda yumurta toplanmasının başdrı şarısını artıracdgı duşurıuldugu ıçın çeşıtlı horrnonlarla kadında yapay sıklus yaıatüır Bu ışleme ovu lasyon ınduksıyonu (yumurtlamanın uyarılması) denir Bundan yaklaşık 19 yıl once dogan ılk tup bebek Louısc Brown bır spontan sıklus bebegıydı yumurtalık lar uyanlmamış dogal sıklusta uretüen tek bır yumurta dan gebplık saglanmıştı Bugun de dogdl sıklusld ydpıldcdk tedavüere gerı donuş tartışılmdyd bdşldnmıştır 20 yıl once dogal sıklus denemesının nederu yumurtdlıklan uyancı üaçldiın yoklugu ıdı Gunumuzde gelışen teknik leıle daha az sayıda yumurtayla başarüı olunabılıyor Bu alanda gelıştırümekte olan bır dıger yontpm ınduksıyonu tamamen ortadan kdldırrridVri yonelıktır Henuz deneysel dşdmddd oldn bu teknıkte drrıaç yunıuı talıklara bıyopsı yapmak ve alınan ufak yumurtalık par çasmı organ kultur ortamlarında gelıştırerek ıçmdekı he