Katalog

Cahit Arf bir başkaydı... Mithat Idemanuzun yıllar aynı odayı paylaştığı dostu Cahit Arf'ı, hayalleri, yurtsever ve evrensel kişiliği, onurlu ve saygın kimliği ve çalışmalan ile bize yeniden anlatıyor. Mithat ldeman(*) kun ayının sonlarına dogru, bır sdbdh eşımle beraber kendısını zıyaıete gıtmıştık Bızı tanıyabüe cegınden kuşkuluyduk Çunku yeterın ce yorulmuş ve yıpranmış oldugunu da ha oncekı karşüaşmalanmızda ıyıce gozlemıştık Bızı gorunce gozlprının ıçı guldu, bı raz uzamış, fırça gıbı sertleşmış sakallı yu zuyle ıkımızı de optu 'Gelşekenm bura ya otur, dıyerek yaııındakı koltuga oturt tu Televızyonda bır dızıyı ılgıyle seyredıyordu Ehnıtuttum 'Nasılsıni7'?Gıınlerndsügeçıyor9 dıyesordum Kendısını uzun sureden berı çok uzen saglık problemını ışaret ederek cevaplddı Bu mendeburun dışında ıyıyım Lugdtında var olan en ko tu sozcuk bu 'mendebur sozcugu ıdı E çırerektı Atna heı şey uçup gıtmış hayal olmuştu Gebze'denematematıkçılernpde fızıkçder vardı O kıtaplıkta matematık ve fızık dergılerı kıtapları da yoktu artık O butun bunlan duymuş, ogrenmıştı Belkı de duşunuyordu Kıtaplıgm gınşıne kon muş o Cahit Arf ddınm ne anlamı vardı ar tık Çunku oraya gırıp çıkanlar BuArfda kım?' dıye bırbırlerme sorar duruma duşeceklerdı Sanırım, konuşmakta bıraz guçluk çekıyordu ama bızım sezemedıgımız bır huzunle, bu resımler zıhnınden çok net bır bıçunde geçıyordu Evrenselliğe ulaşma isteği Arf ın Gebzede bu Novosıbırsk' oluşturma tutkusunu ben çok cıddıyp almışımdır Kendısıyle roportaj yapan gazetecı ve televızyonculara tekrar tekrar anlattıgı bır anısına bakarak, bunun kokenın de çocukluk donemınde ydşdirıış olduğu bazı acı olayların yattıgını duşunurum Anlattıgına gore, Adana'da yaşadık ları gunlerde Fransızca'yı çok ıyı büen bır komşu kızlan varmış O, sınemalarda seyrettıklerı sessız fılmlenn alt yazılarını anın da tercume ederekfilmıanlamalannı sağlarmış Arf ın aıle buyuklerı de 'Sen de Fransızca nı ılerlet de bıze yararlı ol der lermış Cahıt'ınbunacevabışoyleolmuş Ben yabancı dıl ogrenmeyecegım Benım buyudugum zamanda Turkıye çok gelışmış olacak yabancüar bızım dıhmızı ogrenmeye çalışacak Bu, sanırım bır unparatorlugun bır ferdı olarak Splanık te dunyaya gozlerını açan fakat dogdugu şehrı okul htapların da bır başka cografyada ogrenmeye çalı şan kuçuk Cahıt'ın o yasa gelınceye kadar peş peşe gozledıgı buyuk felaketlerm, acdann uzuntulerın ve Ataturk'le beraber ortaya çıkan yenı umutların bır sonucu dur Çok ıyı Almanca, Fransızca ve Ingılızce bılpn Arf'm olgunlukçağında bu olayı tekrar tekrar hatırlayıp anlatması bunu çok onemsemış oldugunun bır kanıtı olsa gerek Boyle acılarla karşüaşmamış olan bızlerm bunu ıdrak edebümernız galıba mumkundegd Uzun yıllar Pans'te ve Gotnngen'de ıleıı toplumlarm çocukları ıle bır arada, uyum ıçınde yaşadıktan ve onldrın çoguna gore çok yuksek duzeyde başarı gos terdıkten sonra, kendı ulusunun da onlar gıbı evrensel entelektuel çabalar ıçınde olmasının ozlemını duyması bunu yaşa mının bır amacı yapması çok soylu ve dogal bır ıçgudu olsa gerek Arf'ın ıznını alarak ayrümak ıstedık Bıze kendı elıyle bazı şeyler yedırdı 'Çok sık gelm, sızlerı ozluyorum' dedı Yakın da tekrar gelecegımıze soz verdık, bırkaç poz resım çektık ve huzunle ayrüdık Bu O'nu son goruşumuz, sesını ve kendıne oz gu sozcuklennı son duyuşumuz, kurumuş ellerını son tutuşumuz ve yanaklarını son opuşumuz oldu 26 Aralık gunu, ben has tanede yatarken O ha yata veda etmıştı Hayalindeki Gebze Hemen televızyona ügısı kayboldu arahklarla, teker teker, sormaya başladı 'Şımdı neredesın? , Gebzede hıç matematıkçı kaldı mP' 'Fızıkçüer n oldu9', 'Kıtaplıktakı dergılerı, matematık kıtdplarıru ne yaptüar?' vb Şahıslann adlannı hatır layamıyor, kendını zorlayarak, bazı olay lar aracüıgıyla tdiıımlamaya çalışıp soruyordu Kımlerı kasdettıgını hemen arüıyor ve hsa cevaplarla yanıtlıyordum Oyle hıssettım kı benı ve hemşerım' dedıgı eşımı dogru tdnırrııştı, bılerek konuşuyordu Soruldrma verdıgım kısa cevaplardan sonra bıraz dalıp gıdıyor sonra ehmı sıkarak dıkkatımı çekıp bır yenısını sıralıyordu Ilgısı tumuyle TUBlTAK ve 'Gebze uzerıneydı Onun daldıgı zamanlarda sevgılı eşı dpvreye gırıyor, konuyu degıştırıyordu Hem konuşuyorduk hem de dalıp gıttıgı aroüklarda zıhnınden nelenngeçtıgınıtahmıneçıkıyorduk Sagbgını ve televızyonu umursadıgı yoktu Belkı de zıhnınden Marmara Araştuma Merkezi çoknel resıınler gıbı geçıp gıdıyordu Belkı de yıllar once, bazılannm Islanbul a uzaklıgıru eleştırıp beğenmedıgı o arazıyı TÜBÎTAK a nasd mal edışmı orada, o gunku Turk sanayı ının guncel ve basıt problemlerıne destek sunmanmyanısıra bıı Novosıbırsk oluşturma hayalını hatırlıyordu Orada her yaştan Turk bılım adamları, lojmanlarda aılelen ıle bırlıkte yaşayacak, hep bılım konuları tartışıp bılım ureteceklerdı Ulkeyı bır uçtan oburune tumden etlası altına almış olan koşe donrnecılık ve onun kısır kav galan bu drazuıın dışmda kalacaktı Kendı ısmını taşıyan 'Ord. Prof. Dr. Cahit Arf Kitaphğı' kıvü kavıl kaynayacdk, her kes gununun onemlı bır kısrnını oradd ge563/16 "Bilim adamı" simgesi Uzun yıllar boyunca Cahit Arf'la, aynı arabanın ıçınde, BebekGebze ardsını sabah akşam gıdıp gelmışük Kışm karında buzunda, yazın bunaltıcı sı cağmda Gun boyu, sabahtan akşama kadar aynı odada yan yana dur an masalarda aynı havayı solumuş, bazen sessız duşun muş bazen de çok samımı konuşmuştuk Bana soyledıklerının bazılarını hıç kımseye soylemedım soylemern de Ama hıçbır zaman, hıç kımse ıçın dedıkodu denecek duzeyde şeyler soylememıştı Duşunuıken, zaman zaman pıposunu temızler 'taktak'dıyemasayavurur, ozenle doldurup yakardı Bu ışler O nun ıçın bır zevk gıbıydı Sarı renklı, çugılı kâgıtlara ıncı gıbı yazısıyla bıkmadan yazar begenmedıklprını makdsla keserek atar dı Uzunforrrıuller degışık semboller taramlar, teoremler hafızasında sapasağlam durur boyle sureklı çalışmasını gorenlerde hayranlık uyandırırdı Sık sık televızyoncular, gazetecüer, cıvar okullarda okuyan lıse ve or taokul ogrencılenOnunlagoruşmeyegelııleıdı Kı mılerının ıstegı yanm saatlık bır goruşme, kırnılerırunkı uç beş gun suren çekımlerdı Telefonu her zaman once ben kaldırdıgım ıçın talepler bana da yapılmış olurdu lsteklerı kendısıne anlattıgım zaman, her sefermde 'Gelsınler bakalım, ne ıstıyorlarmış goıelım', derdı Ogrencder, bır bılım adamının ha yatını yazın', şeklındekı ev odevlerıru yapmak çabasındaydılar Danıştıkldrı ınsanlar 'bılım adamı' olarak hep bu adıesı soy lemış oluyordu Gazetecüer vetelevızyon cular ıse gençlere ornekgosterecekTurk bılım addmı arıyorlar ve gene aynı adrese yonelıyorlardı O ıster ıstemez bır sembol olmuştu Turk bılımınınve bılım adamlıgının tek sembolu Gelenlerın, 'yaptıklarınız ne ıle ılgüıdır nedırrturundensorulannaolabıl dıgınce basıt cevapldr vermeye çalışıyor bır şeyler anlayarak Turk çocuklannda bır 'bılım tutkusu' oluşturabılmelerı ıçın fırsat yaratmaya çabalıyordu Onlar gıttıkten sonra da 'Kendımı ovuyormuşum gıbı oluyor ama bu sıkıcı ışı kendım ıçın degü, Turk toplumunda bılı me ve büım adamına ılgı uyansın dıye yapıyorum1 dıyordu Soyledıgı tamampn gerçektı Çunku butun yaşamını buna adamıştı Yukarıda soyledıklenme bakarak Arf ın ırkçı veya mıllıyetçı oldugu sanılma malıdır Asla boyle bır duyguya sahıp olmadı Keyıflendıgı bazı zamanlarda Ecole Noımal SupĞrıeurede ıken ogrendıgı Fransızca şarkılan ve tekerlemelerı soylerdı Bu anda yuzunu çocuksu bır mutluluk kaplar gozlprının ıçı gulerdı Ulusu nun kotu gunlerı O nu etkılemış bılıncının altmda O rid bır gorev yuklemıştı ama bu gorev asla gelışmış toplumlara nefret duy maya donuşmemıştı O da ıyıce bılıyordu kı bdşkaları gı bı yapmış, çok ıyı uyum sagladıgı Fran sa'da veya Almanya'da kalmış olsaydı bu gun oldugundan çok daha fazla tanınmış bır bılım adamı olurdu Ama O oyle yap madı, Ataturk'un oluşturmaya çalıştıgı 'Cumhurıyete Kanat Gerenler'den bırı olmayı yaşamanın en anlamlı ve onurlu hedefı olarak seçtı, Turkıye ye dondu