Katalog

nız buna kanşamazlar dedık Hıç duşun meden tamam dedı ve oylece devam ettı Umursamaz gorunmuştu ama emı nım çok uzulmuştu Bu buyuk umutlar besledıgı hayatının eserı halıne getır meye çalıştıgı TUBITAK tan aldıgı dk yara olmuştu Ilk ıdı ama Turk profesorlerın den aldıgı son yara degıldı ARF'IN ÖZGEÇMİŞİ "Arf Invaryantı", "Arf Halkaları" veya "Arf Teorısı" terımlennın ıfade ettıklerı, yalnızca matematık veya mate matıkten soyutlanamayacak bılım dallarının uzmanlarınca anlaşılıyor olabılır Bılımın evrensel olduğu ve bılımsel bır adımın tek bır ınsana, tek bır ulke ye mal edılmeyeceğı gerçeğını bılmekle beraber, dunya lıteraturune yaratıcılarının adlanyla bırlıkte geçmış bu terımler bıle, ıçerıklerını anlamasak da matematıkçımız Cahıt Arf'la gurur duymamız ıçın yeterlı Cahıt Arf 1910'da Selanık'te doğmuştur Balkan Savaşı'mn başlamasıyla Istanbul'a goç eden aılesı, bır sure bır şehırden dığerıne taşındıktan sonra Izmır'e yerleşmıştır Yaratıa zekâsı, çocukluk yıllannda kendını gostermeye baslayan Cahıt Arf, Izmır Lısesı'nde okurken matematığe yeteneklı olduğunun anlaşılması uzerıne, aılesı tarafından 1926 yılında Parıs St Louıs Lısesı'ne gonderılmıştır Ikı yıl ıçersınde lıseyı bıtıren Cahıt Arf, yurda dondukten sonra Maarıf Vekâletı'nın açtığı sınavı kazanarak Fransa'da Yuksek Oğretmen Okulu'na (Ecole Normale Superıeure) kaydolmuştur Ikı yıl sonra yuk sek oğrenımını bıtırerek Turkıye'ye donmuş ve Calatasaray Lısesı'ne matematık oğretmenı olarak atanmıstır 1933 Unıversıte Reformu sırasında Istanbul Unıversıtesı Fen Fakultesı do çent adaylığına getınlen Arf, daha sonra doktora yapmak ıçın unıversıteden ızın alarak Almanya'ya gıtmıştır Cottıngen Unıversıtesı'nden sayılar kuramı uzerıne çalışmalanyla tanınan Alman matematıkçı Helmut Hasse'nın denetımınde 1938 yılında doktorasını tamamlamıştır Istanbul Unıversıtesı'ndekı gorevıne dondukten sonra 1943'te profesor, 1955 'te ordınaryus profesor olmuştur Bu arada bır yıllığına mısafır profesor olarak Maryland Unıversıtesı'ne gıden Arf, ayrıca Maınz Akademısı muhabır uyelığıne seçılıyor 1962'de gorevınden ayrılarak bır yıl kadar Robert Ko lej'de ders veren Cahıt Arf, 196465 arasında Prınceton'dakı Yuksek Araştırma Enstıtusu'nde araştırmaa, Kalıfornıya Unıversıtesı'nde konuk ogretım uyesı olarak bulunmuştur 1967'de Turkıye'ye donerek Orta Doğu Teknık Unıversıtesı 'nde matemaık bolumunde ogretım uyesı olarak çalışmaya başlamıştır ve 1980'de bu unıversıteden emeklı olmuştur 1961 'te kurulan TU BlTAK'ın kuruluş ve gelışmesınde bu yuk emeğı geçen Cahıt Arf, yıllarca bu kurumun Bılım Kurulu Başkanlığı'nı yurutmuştur Bu sure ıçensınde TUBİTAK'ın sadece leonk araştırmalar yapan bır yer değıl, doğrudan doğruya uygulamaya da yardımı olacak pratık araştırmaları da yaptıracak bır kuruluş olmasına çok onem vermıştır 1948'de Inonu Armağanı'na, 1974 TUBİTAK Bılım Odulu'ne değer gorulmuştur 1980'de Istanbul Teknık Unıversıtesı ve Karadenız Teknık Unıversıtesı'nın 1981'de de Orta Doğu Teknık Ona yapılan haksızlıklar 1991 de Kultur Bakanlıgı Bılgı Çagı' ve Bılgı Toplumu ustunhızmetodullenıhdas etmıştı Bu Cumhurıyet donemınde bılımımıze degerlı katkılarda bulunmuş olan on bılım adamımıza verılecek ve gelecek yıllarda da tekrar edılecek olan bır odul dızısı ıdı Seçme ışı uç aşamada uç ayrı jurının katkısıyla yapılacaktı Işın ıçmde bakanlıgın var olması nedenıyle bulaşmayı sakıncalı gordugum bu jurılerden ıkmcısıne bu ışlerı yurutmekle gorevlen dırılmış bulunan arkadaşımın aşırı ısran ve jurıde bazı saygıdeger ısımlerm varlıgı nedenıyle kabul etmıştım Buyuk bır ıyı nıyet ve gayretle on ısmı ayıklayıp dıgerlerını uçuncu jurıye üetümek uzere sıraladık En çok oy alanlann başında Cahıt Arf vardı O gunlerde çok konuşulan ve gazetelerde de konu edılen bu olayı benımle aynı odayı paylaşarı Ar da duymuş ve kendı adının, on sıralarda, Berker Gursoy vb ıle beraber olduğunu ogrenmıştı Çok geçmeden gazetelerde kesın lıste yayınlandı Arf ve çok saygıdeger bazı başka ısımler lıstede yoktu Buna kar şm bılım adamlıklan tartış ma konusu olan bazı ısımler vardı Arf lısteyı ınceledı hıç bır şey soylemeden gerı verdı Muteakıp gunlerde zaman zaman lıstedekı bazı ısımlerı latırlatıp O zat necıdır? Ne yap ırıış9 dıye sormuştu Bu ıster Kultur Bakanı tarafından, ısterse jurıdekı profesorler tarafından yapılmış olsun odule layık gorulmemış olmayı ıçıne sın dıremedığını gosterıyordu Buna karşın hıç yorum yapmadı hıslerını bellı et memeye çalıştı Burada bu vesıle ıle soz konusu etmeyı uygun gormedıgım onu uzen daha başka ornekler de bılıyorum Butun bun lar O nu uzmuş olmalanna ragmen yuce kışılıgını degıştırtemedıler herkese guvenmesını şefkatle apaçık bır kalple yaklaşmafeinı engelleyemedder Cahıt Arf temelde bır Cebır ve Sayılar Teorısı Uzmanı ıdı Bunun yanı sıra Analız Elastıtısıte ve Geometri de de çok ozgun ve onemlı eserler vermıştı Bunlara ek olarak tanrı dın egıtım ogretım ahlak vb konularda da kendıne ozgu duşun celerı vardı Bunları yasalardan veya men faatı bozulacak şahıslardan korkmadan açıkça soylerdı Onda bılım adamlıgınm yanı sıra rnedenı cesaretın alçakgonullu olmanın heı şeyı kışısel menfaaüne gore duzen lemempnın ahlaklı olarıın ve yalan soylememenın de eşme az rastlanır bır or negmı gorduk Obırbaşkaydı (*) Prof Dr Işık Unıversıtesı Uyesı TUBAUyesı Cahit Arf temelde bir Ceblr ve Sayılar Teorisl uzmanıydı. Bunun yanı sıra anallz ve geometri de de özgün ve önemll eserler vermlftlr. Gozuunıversıtelerdededegıldı Bır Anadolu kasabasmda lıse ogretmenlıgını her şeye tercıh ediyordu Fakal olaylar O nu adım adım Galatasaray Lısesı Ogretmenlıgı (1932 1933) îstanbul Unıversıtesı Matematık Enstıtusu doçentlıgı (1933 1940) profe sorlugu (1940 1948) ordınaryus profp sorlugu (1948 1963) TUBlTAKBılımkuru luBaşkanlıgı(1963 64 19671978) Bogazıçı Unıvorsotıse (1964) ve ODTU (1967 1980) profesorlugune goturmuşru Bu gorevlerde bulundugu ve elınde genış yetkıler oldugu gunlerde asla ay rımcılık ve hızıpçüık yapmadı Boyle bır duyguya sahıp degıldı Bılımsel tutku sa hıbı butun Turk ve hatta yabaııcı ınsanları korumayıvekollamayıgorevsaydı Okol tuklara kendmden sonra oturanların yap tıklarını gordukçe msan Cahıt Arf ın ne denlı yuce bır kışılıgp sahıp oldugunu he men anlayabılıyor 1993 tej Algebra'daArap ÇınveABDkokenlı uç bılım adamının mvarıyantlar uze rıne yayınladıklan bır makalenın kendısı nın 80 yaşgunune ıthaf edılmış olduğunu gorduk Kendısıne daha da keyıf veren Current Trends ın Algebraıç Topology de çıkan bır karıkaturde adının, bır kadının agzından çıkan Can you do the Arf Inva rıant sozlerınde geçtıgını gormek oldu Aldıgı odullere ve onur belgelerıne bun lar eklendıkçe O yurelıyor olgunlaşıyor ve hoşgorulu oluyordu 1989 da Gottıngen Bılım Odulunu 1994 teFransa nın Commandeur de 1 ordre des Palmes Academı ques odulunu almıştı Bılım dunyasında hal yukanda kısa ca ozetledıgım gıbı ıdı ama Turkıye de du rum hıç de tumuyle boyle degıldı Bıryan dan O na 1949 da Inorıu Bılım Odulu nu 1974 teTUBITAKBılım Odulunu 1979 da iTUFahrıDoktorlukPayesıru 1980deKTU Onur Doktorasını 1981 de ODTU Onursal Bılım Doktorasını 1988 de Mustafa Parlar Bılım ve Onur Odulu nu 1989 da EU Şuk ran Plaketı nı 1994 te TUBA Şeref Uyelıgı nı vermıştık ama bır yandan da, elımıze fırsat geçtıkçe O nu hırpalamaktan ge rı durmamıştık Kendımızı daha yakından tanıyabıl memız ıçın Cahıt Bey ı derınden uzmuş hatta yaralamış olduguna ınandıgım bır ıkı ornek sıralamak ısüyonım Cahıt Arf yonetım ve ogreum ışlerını tumden bıraktıktan sonra hepımızın gozunde kendı adıy la ozdeşleşen ılk yasasını kendısının ha zırladıgı TUBITAK ın Gebzedekı Araştır ma Merkezı ne uzun yıllar danışman ola rak gelrruş kendı kışısel araştırnidlarının yanı sıra meıkezm bılımsel du/eyının yukselmesıne da çok buyuk katkılarda bulunmuştu Danışmanlık gorevı bır yülık sure lerle yenılenıyordu 1987 yılında yapmış oldugumuz başvuı uya Ankara dan bır za manlar Arf ın oturdugu koltukta oturan profesor unvanlı zatın uygun gormedıgı yonunde bır cevap gelmıştı Okuyunca donup kalmış ve bılınçsız bır şekılde şım dı bır kopyası bendekı ozel dosyada sak lı bulunan bu yazıyı sevgılı Arf a uzatmi'p tım O da bır goz attı ve oyle olsun de mekle yetmdı Bıraz sonra toparlandık ve Hocam burası lamsenın ozel çıftlığı de gıldır Sız bızım mısafırımız olarak gelırsı "Adımı seviyorum" Adının bılım taııhıne geçecegının bılrncme daha 1954 yılında varmış oldu gunu sanıyorum Çunku o yıl W. Klingenberg und E. Witt ın Journal fur dıe re ıne und angevvandte Mathematık dergı sınde yayınlamış oldukları bır makalenın başlıgı Uber dıe Arf sche Invarıenten dıye başlıyordu Bu hısle olsa gerek çogumuzun onemseyıp dedıkodu ve kavga konusu et tıgımız kısır olaylan O gormezlıkten gelı yor urnursamıyordu Bızlerın pek anlayamadıgımız başka bır kışılığe sahıp olmuştu Adının uç harflı oluşundan da memnundu 1980 lı yülarda bırgunbana Belkıtuhafkarşıla yacaksın ama ben anlammı duşunmeden adımı seviyorum Onırnsm logvb mate metık kısaltmalar gıbı uç harflı olrnası hoşuma gıdıyor demıştı Çok geçmeden 1984 te Kanada ya yerleşmış bır Japon bılım adamınm Math Pıoc Camb )M Sor de OntheArfın vaı ıant balıgıyla yayınldnmış makalesın deAıf(l)AıfX + ArfYi gıbı formuller goıduk Bu makalenın bır kopyasmı ken dısıne verdığımde yuzunde mutlu bu te bessum belırdı Adının adım adım bılım tarıhıne hatta bızzat bılımuı ıçme gırmek te oldugunu goruyordu Daha sonraları Devamı 21. sayfada 563/17