Katalog

Aylak Bilgi Tat alma Koku gıbı tat alma da tespıt edılmesı çok zor bır duyu Ayrıca koku ve tadın bırbırını tdinamlayan ıkı duyu olması ışlerı dalıa dd zorlaştrnyor ABD'de Mıchıgan Unıversıtesı fızyolojı profesoru Robert Bradley ko nuya farklı bır açıdan yakldşdrdk çok onemlı bır keşıfte bulundu İnsan dılının uzerı, Ay yuzeyuıdekı kraterlere benzeyen, 8,000 üe 10,000 arasında tat tomurcukları üe kaplıdır Bu tomurcuklaruı herbırının içinde 50 üe 75 dolayında kımyasal tat reseptoru bulunur Bu reseptorlerın omru oldukça kısıtlıdrr, her 10 gunde bır yenılenırler Bradley'ın gelıştırdıgı " kalbur elektrodu" adı verılen cüıaz 4 mm çapındakısüıkondısktenoluşur Dıskınuzerınde, herbırı bügısayaıa baglı, bır serı mıkroskopık delü< bulunur Dısk, mınyatur bır elek gorunumundedır Bradley araştırmasuıda, resep tor hucrelerı üe beyın arasuıdakı bır sınır fıberını kesıp araya bu elektrodu yerleşnrdı Sınır, bır sure sonra bu debklerın ıçınden geçerek gelıştı ve tat reseptorlerıru yenıden beyne bagladı Dolayısıyla bılgısayarlı tat reseptorlerı yerıne yerleştırümış oldu Bu ışlemı, tat tomurcuk hucrelerının süc sık kendılennı nıçm yenüedüderını arüamak ve beynın tatlar arasuıdakı farkı nasü ayırt ettıgını ortaya çıkartmak ıçın gerçekleştıren Bradley, tat reseptorlerı üe beyın arasında tek bır baglantı olmadıgını, baglantüarın çoğul sınır fıberlerı tarafından kuruldugunu keşfet tı Bradley'ın bu çalışması henuz emekleme aşamasındd olmasına karşın, sınır sıstemlerıne mınyatur elektroruk cıhazlann yerleştırümesı teknolojısme ornek oluşturması açısından onem taşıyor Bradley'e gore bu teknık le makıneler ve sınır sıstemı drasuıda bu" bag lantı kurulabüır ve bu yolla felçlı organlar yenıden kullanüabüır logıes'ı (Uygulamalı Lısan Teknolojısı AL Tech) kurdu ALTech geçen yıl telefona dayalı ses tanıma pıogramlanndan üasmı pıyasaya çıkarttı Bu arada AT&T kredı kartı numaraldrındala rakamlan tanıyan benzer bu program gelıştırdı M. Emin Ceylan Tekil sorumluluk Her şey eskidi, butun bilinen ahlak teorileri iflas etti. Böyle bir durumda "ben ne olmalıyım" diye sorduğumda, kendime nasıl bır yol gostermeliyim? Uzunca duşundum, işe sevgiyle başlayıp, sozu uzun bir yolculuktan sonra insanın sorumluluğuna getirdim. Bu oyle bir sorumluluk ki, tekıl fakat her şeye donük bir sorumluluk, içinde sevgi ve bilgelik taşıyor. Kuşkusuz bu yaklaşıma yabancı değiliz. Yaşayan en büyük filozoflardan birisi olan Emmanuel Levinas'ın öğretisi bu. Insanı tekil ve sorumlu bir varlık olarak yenıden tanımlamak. Levinas'ın öğretisi insanın teknolojik olarak bugun eriştiği düzeyle paralellik göstenyor. Telefon, televizyon ve bılgisayarlar aslında insanı oteki insanlardan bağımsızlaştıran yeni bir dünya yarattılar. Bu oyle bir dunyakı, istediğinizde dağın başına çekilip, telefon, faks ve ınternet bağlantılarıyla yalnızca yakınlarınızla değil, ama butun dunya ile bağlantıyı sürdurebilirsiniz. Artık insan sosyal olmaya mecbur değil. Hatta sosyallik bir dezavantaj bile olmaya başladı. Geçmiş donemde sosyal olmadığı için karanlığa gömulen, becerilerini başkalarına yansıtamayan onca yalnız ve marjinal insan kaybolup gitti. Şimdi teknoloji sayesinde sosyallik barajı yıkıldı. Artık sosyal fakat yeteneksiz olanlar değil, yalnızca iyi olanlar ayakta kalıyor. Sosyallik her şeye rağmen, karşılıklı denetleme mekanizmalarını canlı tutarak, ortalama bir ahlak yaratıyordu. Şimdi onun yokluğunda herkesin tek kaldığı durumda ahlaka yıne gereksınim olacaktır ama bunu ne yaratacak ve kim denetleyecektir?. Bunun yaratıcısı tek tek kişiler olacaktır. Her kişinin kendi içinde olgunlaştırıp buyuttüğü sevgi ve bilgelik ile bunların uzerıne binmiş tekıl fakat evrensel bir sorumluluk duygusu. Sartre ve Proust'ta ince ince koklenen ve bugun Le jfİQS CttİOİflde HC vinas ve Finkielkraut ile gövdesinı bul. Görme ABD'de VVashıngton Unıversıtesı Insan Arabırımlerı Teknolojı Laboratuvan'ndan Tom Furness, 30 yıldan bu yana gorme du yusunu, lazerler ışıkyayıcı dıyodlar ve üerı bügısayar teknolojısı yardımıyla guçlendırmenm yolldrını anyor Sanal Retıral Gosterıcı (V/ R D) bu çahşmalann bır urunu Bu cıhaz goruntulerı msan retınasına duşuruyor "Bu ışlem sınema projektorunu perde yerı ne retma uzerıne çevırmeye benzıyor" dıye konuşan Furness, "Bızler, goruntulerı ızle mek ıçın bır perde ydratacagımıza perdeden yansıyan ışınları yaratük Dolayısıyla ışık rerrnayd ulaştıgında, goruntunun gerçek oldugu hıssını uyandırıyor Oysa bu yalnızca sanal bır goruntudur" dıyor Son derece mutevazı bu dış gorunume sahıp olan V/ R D, basıt bır dosya çantasının uzerıne geçırümış gozluk gorunumunde Tkrama konverterı, bılgısayara yuklu goruntu sınyallerını, fıber optık kablolar yardımıyla gozluğe ulaştınyor Mıkro/ tarayıcüar, sınyallerı renklı goruntuler halıne geurıyor ve bu goruntulerı duşuk dozda lazer ışınlan yardımıyla retına uzeruıe duşuruyor Sonuç, standdrt gorme alanına eklenmış tam bır resun Henuz deneysel aşamada bulunan VR D şımdüık çanta şekluıde taşınabüıyor, ancak daha kolay taşınması şımdüü< mumkun degü Furness, 1999 yüuıda cıhazın sıgara paketı boyutlarma ındırgenecegıru ve kemere takılacak hale getırüeceğını bıldırıyor Sanal goruntulu VR D 'nın pek çok aldnda gerçek yararlar sağlayacagı duşunuluyor Cıhazın, gorme ozurlu bır kışmın reunasında büe goruntu oluşturması Furness ve ekıbının çalışmalaı ını gorme bozukluklarına kaydırmasma yol açtı Katarakt veya kaza sonucu ortaya çıkan gorme kayıplannda, VR D 'nın sanal bıle olsa goruntuyu gen getrrmesı ıçuı çahşüı yor Gorme ozurlulerın yanısıra, VR D normal goruntuyu de duzeltecek ve guçlendırecek "VRD üe dış dunyanın normal goruntusunun uzeruıe sanal dunyayı ekleyecegız" dıye konuşan Furness bu teknolojının ozellüde ınşaat ve mıman konuların da genış bır kulldnım alanı bulacagına uıanıyor Retına uzeruıe duşurulen sanal goruntulerın, gerçek malzemelerle doldurulması suretıyle gerçekleştırılecek bu teknolojıde uışaatlar kısa surede tamam lanabüecek Bu teknolojuun kotu amaçlarla kullanılabılecegıne dückat çeken Furness, 'V/ R D, bazı kotu nıyeüı hşüerın eluıde ınsanları yanütrridk ve kandırmak ıçın kullanüabüır" dıyerek bu tıp alçfüama guçlendırıcı veya saptırıcı cüıazlarm denetım altındd kıülanüması gerektıgını one suruyor KayndkTımeVVınter 1997/98 muş olan oğreti bu. Bilinen bütün ahlak teorileri tiğinde ne yapmalı? yapmall f İşitme MIT Bügısayaı Bı lımlerı Laboratuvarı'ndan Victor Zue'nun gelıştırdıgı Jupıter adlı bügısayar programı msanları duyuyor ve konuşmaları algüıyor "Bu makme ıle sohbet edebüırsınız Dunyanın dort bır ya nındakı hava raporunu Jupıter'den alabüırsınız Ancak konuşmalar 150 sozcugu aşmamalıdır Jupıter çok ükel ve sınırlı bır makme Yıne de bu alanda benzerının olmaması onu onemlı küıyor" dıye konuşan Zue, makınenın ses tanımd programırun 4 yazüım paketınden oluştugunu kaydedıyor Bu programlar seslen tanıyor vebunlan "kelımehıpotezlen"ne çevuıyoı Kelıme hıpotezıne erışıldıgı anda, üoncı paket program devreye gınyor ve an lamı saptıyor Sorunun ydnıtını bulmak ıçın bellıgmdekı meteorolojık datayı tarayan Jupıter, yaratı bulunca Stephen Havvkıng'ın kıülandıgı bu konuşma "synthesızer"ı üe soruyu seslı olarak yarutlıyor Jupıter ıçın gelıştırüen teknolojı artüc tı carı amaçlara hızmet veıecek Jupıter bügı sayannın mımarlannddn Michael Phillips, 1994 yüında Jupıter'ın ses tanıma yazüımının laboratuvdr ortammdan çıkıp pıyasalara ukşmasını sagkyan Applıed Language Techno Her kişi tek ve yalnız olabilmeyi bilmelidir. Boyle oldukça da sorumluluğunun farkına varmalı ve yaşamı daha bir içinden duyarak her attığı adımın hiçbır zaman yalnızca kendisiyle ilgili değil, ama herkesle ve her şeyle ılgili olduğunu, sonunda da yıne herkesin ve her şeyin donup dolaşıp yine kendisiyle ilgili bulunduğunu anlamalıdır. Bu anlayış, sonunda, herkesin attığı her adım için, tepeden tırnağa bır sorumluluk sahibi olmasına neden olabılecek midir? Bunun yolu nedir? Bunu bilmek hiçbir zaman kolay olmadı. Yalnızca "sev, kendin ol ve istedlğini yap" desek?.. Böylesi tek soluklu, tek bacaklı bir ilke bunu gerçekleştirebilir mi? Bu iyi ve sorumlu davranmak için yeterli bir ılke midir? Tek başına boyle bir ılke sonunda insanı bitirmez mi? Karşılıksız ve nereye gittiği bellı olmayan bir vericilik yalnızca sevginin rehberliğinde nereye kadar yol alabilir? Duşuncesiz bir iyilik ve sınırsız bir merhamet, bu ilkenin peşindeki herkesı yok etmemiş midir? Öyleyse sevgi bilgeleştirilmelidir. Yani ona düşünce eklenmelidir. Böylece oluşturulan sorumluluk, insanın kendinden, topluma ve karşıdakı tek kişiye doğru ve ozellikle ona doğru genişletildiğinde çok dipten bır anlam kazanır. Ama bunun için insanın kendi adına konuşabilmesi gerekir. Kendi sorumluluğunu golgeleyecek başka bir şey ortalıkta dolaşmamalıdır. Onun ıçın kutsallık aslında bireyı sorumlu değil, sorumsuz eden bir durumdur. Her şey tektir. Tek insan ve tek tek davranışları. Teklik ve doğrudanlık, bireye sorumluluğu dolambaçsız yukleyen şeylerdir. İnsan yalnızca koşullann da ürünü değildır. İnsan kendısidir. Koşulların kotüluğu, onun kendisinde sevginin bilgeliğini eksik etmesi için bir gerekçe değildır. Çunkü herkes, hayatında bır kez de olsa başkalarının gozleriyle hayrete düşmüştur. Bir defa bunu yakalayan insanın, kendını bilgece bir sevgiye doğru kaydırması kaçınılmaz olmalıdır. Bu derin yapı doğal olarak beni, ılişkiye ve sorumluluğa çağırır, hatta zorlar. Bu tek 'liğin duşmanı popülizmdir. Populizm kadar sarhoş edici, tek tek en iyilerı yok eden ve bütün bir toplumu homoıenleştirip gerileten ve sonunda da ortadan kaldıran, ustelik te bu kadar kolay sirayet edici başka bir hastalık bulunamaz. Populizmden kurtulmak, tekil sorumluluğu geliştirmek için ilk adımdır. Bunu yapmadıkça, trafık başta olmak üzere Turk ınsanının başındakı belalardan kurtulmasının kolay olmasını beklemıyorum. 562/7