Katalog

Topa tutulan gözlemevi ve 1.2 milyon dolarlık aygıt Sultan 3. Murad tarafından Istanbul Cözlemevi için 1579'da yaptmlan gezegen sistemi, 1.2 milyon dolara satıldı 1 ^ \ yuzyıla aıt Osmanlı kokenlı w^k bılımsel bır cıhazm Loıid \ J rada bır milyon dolardan yuksek fıyata satılması dıkkatlen, Osmanlı tmparatorlugu ndakı en yuksek dını otorıte olan Şeyhulıslam ın emrıyle yıkılan Istanbul Gözlemevi ne çektı Dunya yı Evren ın merkezı olarak gosteıen 50 64 cm yukseklıktPkı planeter (Güneş Sistemi) model, Chrıstıedc açıkarttırrnada, geçen nısan ayında 1 l müyon ABD dolanna satıldı Kure bıçımlı bu aygıtın yapüdıgı ta rıh 1579'dur Sultan 3. Murad tarafından Avrupada yaptırüan kure hıçbır zaman Turkıyeye ulaşmadı Aygıtın yerleştırümesı duşunulen ve Osmanlı donemı sıra sında devletın yaptırdıgı tek gözlemevi olan Istanbul Gozlemevı, yapımından uç yıl sonra yanı kure yapıldıktan bır yü son ra yıktınldı Şeyhulıslam'm 1580 yılmda ıçınde 15 araştırma grubunun çalışmalarını surdurdugu gozlemevını neden yık tırdıgı hâlâ tartışma konusudur Kımı büım adamları yıkım nedenını dını fanatüdıge baglarken, ABD. New Jer seyde Rutgers Unıversıtesı'nde Islam Büı "a; mı uzmanı olan Profesor Numan ül Hak gıbı bazı büım adamları ıse gozlernevının yıkılmasının yalnızca dını nedenlerı olma dıgına manıyor Ul Hak'a gore donemın TUrklye 'ye gelemeden Amerlka 'ya satılan Islam bılgınlerı, zamanın astronomlannı, kılınan beş vakıt namazm zamanlannı be Muslumanlatın Ay takvımı ıçın Ay m evıelrrlemek ıçın yureklendırırlerdı lprını belırlemek ve Guneş'e bagh olarak Ankara Unıversıtesı nde Büım T^rıh profesoru Aydin Sayılı run da duşuncesı bu yonde Konu üe ılgüı Ingüızce kıtaplar arasmda en onemlısı olan, Islamda Gozlemevı adb 1960 yılında yayımlanmış eserm yazarı olan Sayılı'ya gore gozlemevınm yıkılmasmda hem dmı hem sıyası faktorler sozkonusu Sayüı, kıtabında, yıkım nedenının Sultan 3 Muıat ın donemın dekı Şeyhulıslam Saduddin Hoca üe 1579 yüında olduıulen yuksek ıtıbarlı Sadrazam Muhammed Sokollu Paşa arasındakı guç mucadelesınm bır sonucu oldugunu belırtmektedır kuyrukluyüdıza üışkın verüprı kaydedecek şeküde tamamlanır Gozlemevı nın ana bunyesı dışında muhtemelen ıkarnet bolumlerı ve ku [ ruphane de ıçermekteydı Topkapı Sarayı'nda bulunan bır resımde gozlemevındekı, hesap astronomüc ve geometrüc aletierle gozlem güDi çeşıtlı etkırüüdeı go1 rulmektedır | Profesor Sayüı Imparatorluk Astro' nomunun gozlemevı ıçın Turk orduldn1 nın Persler c karşı başansının sımgesı ola I . İİ 'Â. gezegen slsteml Şeyhulıslam tarafından hıç sevılmemıştır Gozlemevı üe ılgılı eleştırüerın arkasında bu surtuşme ve huzursuzluklar yatmaktadır Şeyhulıslam, Sultan Murad'a, bu tur kunımlann kötü şans getırpcegını ve gozlemevlerının kuruldugu ulkelerde hızh çokuşler gozlendıgını soyledı Ilgınç olan, gozlemevırun asto rolojı bolumunun yüamına katkı da bulunduguna üışkın hıçbır açıklama olrnayışıdrr Astrolojı, Ortodoks Musluman bügınler tarafından onaylanmamaktadır Gozlemevı, bılım adamlıgının yanı sıra hakırnlık de yapan Surıye doğumlu Imparatorluk astronomu Takiyüddin Raşid ın fücrıdır Raşıd, eskı astronormk tablolan yenüemek ıçm yenı bır gozlemevı gerpktıgme üışkın bır rapor hazırlar Kurnaz bır polıtıkacı olan ımparatorluk astronomu gereklı fonları saglamak amacıyla 3 Murad'ı üaıa etmesı ıçın Sadrd/,am'ın des tegını saglar Sultan kabul eder ve gozlemevı Istanbul un Avıupa yakasında buqunku Fransız Konsoloslugunun yerıne mşa edüır Poıno 1577 yüında tam o yıl geçen cağını" soyledıgmı belırtmektedır ancak bu tahmın gerı tepmış ve ordu aynı yü gıt tıgı bolgede agır kayıplara ugramıştır Frankfuıtta Islam bılımı tarıhçısı olan Profesor David King bu olaym, gozlemevının yüom emrınm çüanası ıçın yeterh bır sebep oluşturdugunu belırtı yor Kınge gore eger bır astronom bır astrolojüc tahmınde bulunursa ve bu tumuyle yanlış çücarak Osmanlı Ordusu Persler tarafından yenılgıye ugıarsa o astronomun bırşeyler kaybedecegı kesındı lslamî Tknh, Sanat ve Kultur Araştırma Merkezı Muduru Ekmeleddin lhsanoğlu gozlemevının yıkılmasuıa ragmen astronommın padışanhkça hâlâ degerını korumuş oldugunu ve Tbkıyud dın Raşıd m ıdam edılmeyerek sarayda j tutuldugunu belırtıyor Turkıye Büım Tarıhı Kurumu'nun da başkanı olan Islamoglu'na gore hâlâ daha yüdız fallarına ıhtıyaç vardır j Sultan 3 Murad'ın saltanatı 1595 yı' lına kadar surmuş ve ekonomrk bozukj luklar sosyal dengesızlüder ve padışah otorıtesının Imparatorluk ıçınde zayülamasına yol açmıştı Feza Akça • Kaynak Nature News SadrazamŞeyhülislam çatışması mı? Taklyiiddin 1 gözlemevinde resmeden minyatür Gozemevım destekleyen Sad razam Sultan ın guçlennı plınden almaya çalıştıgına ınanan 562/^1