Katalog

Türkiye'nin Bilim erkezi Ankara Ankara, İstanbul ve Izmir'de fizik, kimya ve matematik araştırmalarına bır bakış... Serhat Çakır urkıye'nın uluslararası makale uretımmde, dunya sıralamasında son yülar ıçınde bır sıçrama yaptıgını büıyoruz makale sayısı baz alınarak yapılan sıralamada Turkıye dunya ulkelerı drasında 30 sıraya kadar yukseldı Bu başdrının altında yatan nedenlerden bırı ve en onemlısı Turkıye'dekı olanca olumsuz koşula ragmen, büım adamlarının mesleklerıne olan tutkulan ve ozverüı çalışmalarıdır TUBlTAK yonetırnının 199O'lı yıllarda başldttıgı ve ddha sonrakı yonetımlerm de gelıştırdıgı çeşıtlı destekleme pıogramlaıı ve unıversıte YOK TUBITAK ve TUBA ışbırlğının artması da dıger ne denler arasındadır T Bu yazıda ulkelenn bılımsel gelışmışhgının bırçok gostergesınden bırı olan uluslardrası kdbul qormus deıgıler de ydyınlanaıı makale sayısı ve yıne ozel olarak bılımsel araştırmalarda dıger bı lımlerm temelı olarak gosterüen fızık, kımya ve matematık konularında yapüan çalışmaların zaman senlerı ıncelendı ve Ankara istanbul ve Izmır baz almdı Aslında, Turkıye genelınde, bu uç buyuk şehıı bılımsel uretımın buyuk bır kısmını (% 80 85 arası) ıçerıyor Çalışmanın kaynagı ISI (Insütute of Scıentıfıc Informatıon) tarafindan hazırlanan SCI (Scıence Cıtatıon Index) CDROM ven tabarudır Verı tabanı uluslararası kabul gormuş ha kemlı dergılerde yayırüanan makalelen ıçerır Bu verı tabanına bırkaç çeşıt yolla ulaşüabılır kıtap, çevırımıçı, CDROM, manyetık band ve bunun gıbı Verı taban ANKARA Yıllar Fizik Kimya 1980 16 5 34 19 1981 37 21 1982 27 1983 33 1984 31 21 37 1985 27 33 44 1986 1987 43 33 1988 53 35 55 31 1989 1990 55 47 1991 63 47 70 1992 67 94 1993 76 1994 91 93 154 111 1995 143 1996 131 Top. 1042 835 Mat. 3 7 6 5 4 2 0 5 5 5 6 2 9 10 18 12 14 113 M A K A L E SAYISI İSTANBUL Fizik Kimya Mat. 3 2 3 1 12 5 1 7 0 11 19 5 11 13 0 8 4 8 7 14 4 10 17 3 14 21 5 14 17 4 25 30 7 31 34 8 35 9 50 37 35 6 49 54 5 54 47 5 67 101 7 405 453 81 İZMİR Fizik Kimya 2 3 4 0 5 2 8 0 7 2 1 5 5 1 3 0 4 0 4 0 6 1 0 1 0 4 3 4 3 7 5 4 7 71 32 CM Mat. Top. 37 0 0 82 79 0 0 108 89 0 92 0 0 108 0 114 0 137 0 130 0 178 0 186 0 241 0 265 0 317 1 396 0 474 1 3033 ları arasında, onemlı mıktarda olmamakla bırlıkte sayısal olarak farklar bulunuyor Bu çalışmada 1980 1996 yülan arası ıçın hazırlanmış CDROM ven Idbanı kullanüdı Ilk verüer Tablo l'de gosterıldı 1980 ıle 1996 yülan arasında Turkıye kaynaklı makale sayılan Ankara, İstanbul ve Izmır gruplan arasında toplandı Ayrıca bu uç ü ıçın fızık, kımya ve matematık konulanndd yayınlanan makale sayılan alt gruplarda gosterıldı En sagdakı sutunda, ügılı yılda yayınlanan fızık, kımya ve matematık makalelennm toplamı gosterıldı En alttakı satırda ıse ügılı sutunlann toplamlan verüdı Bu tabloya gore 1980 ıle 1996 yılları ara sında bu uç konuda SCI ven tabanında yer alan toplam, Turkıye kaynaklı 3033 makale bulunuyor Bu sayı şuphesız kesın rakam degıldır Sayım sırasında karşılaşüan çeşıtlı zorluklardan bazıları şunlardır Kımya üe kunya muhendıslık ve ma tematık ıle fizik bolumlerı arasında kesın ayınm yapmak bazı çalısmalar ıçın kolay degüdıı Ornegm bır matematık bolumunden fızık makalesı veya tersı çıkmaktadır Ancak bu rur hdtaldrın toplamda % 10'dan fazla olmadıgını varsayabüırız Bu tabloya gore uç üımızde de ma kale sayısı açısından fizik ve kımya başa baş gıdıyor Matematık dıger üa konuya gore sayıca daha azdır Bunun gerekçesını, matematık makdlesının hazırlanma zorlugunun yanmda, bu konuda çalışan büım adamı sayısının azlıgı olarak açıkla yabüırız Ornegın, Izmır'de genel olarak fızık, kımya ve matematık toplam makale sayısı dığer üa de gore çok daha azdır Matematikte yayınlanan makale sayısının ıse yok denecek kadar az olması oldukça şaşırtıcıdır Bu uç üımızde 1980 üe 1996 yülan arasında arastırma kurumlannda yapüan çalısmalar sonucu toplam 3033 makalenın 1518'ı fızık (% 50), 1320'sı (%44) kımyd ve yalnızca 195'ı (% 6) ma tematü< makdlesıdır Buyuk şehırler kar şddştırdınca, dıger konularda olduğu gı bı, Ankara Turkıye nın bdım merkezı olma ozellığını, fızık, kımya ve matematıkte de surduruyor 19801990 yüları drnsındd fizık ve kımya makale sayüdn 100 un altında olmasına kdrşm son altı yüda bu sa yı 250'ye yaklaştı Fızık ve kımya makale lerınde artış oranı son dort yüda % 100 cıvanndadır Yapüan çalışmalann tamamı unıversıtelerden veya unıversıte ıçınde kuruldn merke?lerden kdynakldnıyor Dıger sektoılenn bu konulaıda her hdngı bır çalışmasına SCI ven tabanında rastlanmadı Sağlüc büımlennde ozel has tanelerm çalışmalan bır mıktar kural dışı gorunse de ozel hastanelerde çalışanlann çogunun unıversıte çalışdnı oldugunu unutmdmdk gerebr Bu noktada vurgulanması gereken onemlı sonuç şudur, ul kelerm büımsel ulkelerde özel sektör araşürma gelıştırme çalışmalaraıdakı payı Turkıye ıçın yok denecek kadar azdır Gelışmış ulkelerde ozel sektor, ardştırmagelıştırrne çdlışrnalannda sektorler arasında ük sırayı alır Bu çarpıklık ulke mız ıçın uzerınde duşunulmesı gereken en onemlı sorunlardan bın olarak ortadadır Üç büyük kentin kıyaslanması Buyuk şehırlerı kendı arasında karşüasürdıgımızdd ügınç başka bır tablo ortaya çıkıyor Nufus olarak Istanbul'dan çok daha kuçuk olan Ankara, Turkıye'nm bılım merkezı durumundadır Şekıl ? de uç buyuk şehırde uretılen makale sayüannın yülara gore ddgüımı gosterüdı Yıne dıkey eksende makale sayısı okunuyor Bu yuk bır msan potansıyelıne sahıp ve tek nolojının ulkemızdekı merkezı konumundakı tstanbnl, bu ozellığını araştırmagelıstırme çdlışrndlarında gosterıyor Bu durum tzmir ıçın daha da problemlıdıı 1980 üe 1996 yülan arasında herhangı bır gelışme gostermeyen ızmır Turkıye genelınde son yülardakı artıştan da pek etkılenmemış gıbı bır tablo çızmektedır bunun açıklamasmı yapmdk oldukça zor gorunuyor istanbul ve Izmır ıçın genel ola rak tum büım dallanndd ve ozel olarak fizik, kımya ve matematıktekı durum aynıdır 1980 üe 1996 yılları arasında SCI ventabanına gıren toplam 3033 makalenın 199O'ı (% 66) Ankara, 939'u (% 31) istanbul ve yalnız 104'u (°/o 3) Izmıı 'de bulunan draştııma merkezlermde uretüdı Uç şehırde uç temel büım konusunda yapdan araştırmalann SCI verıtabanı Tablo I : Üç lllmizin toplam flı/fc ve matematik makale tayılannm yıllara gore dağılımı. 2M 277 Flzlk kimya ve matematik makale sayılannm genel makale sayısı Içlndekl ytizdesl '6 I i I I I I î I ! I ! I I I I I i YLUR Şekll 1 de üç büyük sehlrde ürttllen makale sayılannm yıllara göre dağılımı görülüyor. Şekll 2te Uç bUyük fehrimlzde tek veya ortak üretllen fizik, kimya ve matematik makale sayılannm genel sayıya oranlan gösterildl. Bu graflkte çarpıcı blr nokta, 1980 1990 yılla n arasında oranın % 20'nln üzerlndey ken, 1991 1996 yıl lan arasında % ITye düşmesldlr. Buradan fizik, kimya ve matematik arastırmalan nın Uç büyük II dısına tastığım ve (veya) dlğer bilim dallannda Üretllen makale sayılanndaki artiflann daha fazla oldugunu söyleyebillriz. 562/16