Katalog

Konuşma yeteneğimizi nasıl kazandık? Nature dergisinin eski editörü John Maddox, insanın lisan yeteneğini nasıl ve ne zaman kazandığma ilişkin soruları, genetiğin yakında açıklayacağı umudunda... I nsan neslının nasıl ortaya çıktıgı üe ügılı yapüan farklı yorumlar, uzun yıllardır buyuk tartışmalara neden oluyor Ancak konuya yonelık tartışmalar, 1998 yılında buyuk olçude sona erecek gıbı gozukuyor Artık, insanın evrım sıralamasını yaparken, yalnızca Afrıka savdnlannda gun ışıgına çıkarılacak yenı bır ınsan fosılı beklemek zorunda kalmayacagız Genetık alanmda kı gelışmeler, ınsan evrımıyle ügılı bırçok ügınç soruyu da berabermde getırıyor Sonuçta bu sorulann bazüannı yanıtlayacak olan yıne genetik bıhmının kendısı Aynca psikoloji ve dil alarundakı çalışmalaı, Homo sapıens'ın konuşabüme ve yazı yazabılme yeteneklerıru nasıl kazan dıklarmı açıklamaya yardımcı oluyor Insanoglunun evrım srralaması genel hatlanyla yapılmış dunımda M msan oncesı yaratıklara, başka bır dek yışle "homonıd" lere genel olarak Australopıthecene adı verılıyor, bunlan sırasıyla Homo erectusve son olarak Ho mo sapıens turlerı takıp edıyor Bu sıralama, daha onceden bulunmuş ve yaşları belırlenmış fosüler sayesınde yapüabılıyor 4 5 rnılyon yaşında bılınen en yaşlı Australopıthecene, şempanzelerden zı yade buyuk maymunlarla benzerlık gosterıyor Homo erectus ayakta dık durabüen ve yaklaşık 2 müyon yıl on ce ortaya çıkan bır ınsan turu Modern insan rurunun ıse çok daha yakm bır zaman dılımınde, yaklaşık 120 000 yıl once ortaya çıktıgına ınanıhyor Modern insanın yaşıyla ılgılı bu duşunce, geleneksel evrım kavramını yansıtıyor Işte bu noktadan sonra tartışmalar başlıyor Evrim ve ilerleme Insan evrımı daıma üerıyı hedeflemıyor Bu duşunceyı, Munıh Unıversıtesı Laboraruvan'nda yapüan bır çalışma onemlı olçude desteklıyor Laboratuvann 1997 yılm da, bır erkek "Neanderthal" fosüınden aldıkları bozul mamış DNA orneklerı uzerınde yaptüdan ıncelemeler, NPdncletthal'lerm modern msana hiçbir genetık katkıda bulunamadıgmı gosterdı Onlar, yalnızca ınsan evrımırun başansız bır denemesıydı Neanderthal'ler, 30 000 yü oncesıne kadar modern ınsarüarla beraber yaşarken ansızın ortadan kayboldu Insanlarla maymunlar arasında genetık farklüıklar bulunuyor ancak bu o kadar da goze batan bır farklüık degıl Ornegın butun turler, oksıjenı vucutlannm çeşıtlı yerlerıne taşırken, hemoglobm molekullerını kullanıyor Insan geneügı alarundakı ıncelemeler maymunlar ve ınsanlann aynı ışlevlere sahıp genlere sahıp oldugunu gosterıyor Bunlar yapısal olarak da bırbırlerıne benzıyor 9 O halde turler arasındakj genetık farklüıklar neler Ornegın genlerın duzenı bırbırlermden farklı Buyuk maymurılarda kromozom sayısı 48 ücen, Homo sapıens'de bu sayı yalnızca 46 Dıger organızmalardan elde edüen çok sayıda kanıta gore, genlerın duzenı fizyolojıyı de etküıyor Ancak tum hıkâye bu kadar da kısa degü Çunku ınsanlar maymunlardan farklı olarak, konufabilme (lısan gekşürebılme) yetenegıne sahıp Bu da, ınsan beynının gelışımını docjumdan once ve sonra duzenleyen ekstra genlerın varlıgını ışaret edıyor Genetık büımı artık, bu tur genlen tanım layabılecek noktaya ulasmış dunımda Embnyonun gelışımınden sorumlu olan genetık mekanızmalann hızla açıklanmaya başlaması, son yıllarda " elde edılen en buyuk başarüarından bır tanesı Tek bır hucrenın (dollenmış hucrenın) bırbırlermden tamamen farklı ozellıklere sahıp hucrelen (ornegm beyın veya den hucrelen) meydana getırebümesı adeta sıhırlı bır ışlem Bu hıyerarşı, onjınal dollenmış hucrenın art arda bolunmesı sonucunda gıderek daha ozel ışlevlere sahıp olan hucrelerm oluşmasma neden oluyor Doğa çok az şeyı şansa bırakıyor Embnyonun gelışımı sırasmda, hucre farklılaşma aşamalannı duzenleyen bazı genleı bulunuyor Bu genler organızmanın doguştan sahıp olduğu orıjınal DNA lann ıçerısınde yer alıyor Homo sapıens'm, gorecelı olarak yakın bu tarıhte Afrıka'dan gerçekleşen bır goç sonucu turedüderı duşunuluyor Bu duşunce ıse hucre ıçmdekı bır organel olan mitokondrinm (hucrenın enenı deposu) DNA'sı uzerınde yapüan ıncelemelere dayanıyor Bu DNA turu (mtDNA) veya çeşıtlılığı çok kullanışlı bır evrimsel saat gorevı yapıyor Afrüca dışında yaşayan ınsanlann mıtokondrı DNA'lannın bu kadar çeşıtlı olabümesı ve bu ınsanlann bır araya gelebümesı ıçın en az 120 000 yıllık bır sureye ıhtıyaç var Aynca mıtokondrı DNA'sı uzermde yapüan analızler, Neanderthal'lerın modern ınsanlarm (Homo sa pıens'm) genetık mırasma hıçbır katkıda bulunmadığını gostermekte Elde edüen en son verüer yalnızca gorecelı zamanlan ıçerıyor 120 000 yılı alt lımıt deger olarak kabul edersek, gerçek değer 200 000 yıl büe olabüır Eger bu rakamlar dogruysa, modern insanın evnmleşme aralığı yalnızca 10 000 neslı kapsıyor Pekı, ınsanlar bu kadar kısa surede konuşabüme 9 yetenegını nasü kazandı Acaba modern ınsan neslının ılk temsücüen, konuşabüme yetenegme sahıp en az 1000 ayn çıftten mı oluşuyordu? Bunlar hâlâ açıklıga kavuşrurulmamış olan sorular Ancak belh de bu sorular yakında yanıtlanabüecek Lısan yetenegıne sahıp olabümek ıçın, beynm asimetrik olarak gelışmış olması gerekıyor Sag elını kullanan ınsanlann buyuk çogunlugunda, lısan yetenegını beynm sol yanm kuresınde yer alan ozel bır yapı saglıyor Beyındeh asımet rık gelışımden sorumlu olan genlerm ortaya çıkarüabılmesı, yalnızca bır zaman meselesı Burüarm keşfmden sonra, yaşayan msanlarda bu genlerın çeşıtlılıgıne bakılarak, dıl yetenegının ne zaman ortaya çıkhgını anlayabümek mumkun olabüır Şuphesız, gerçekler bu hıkâyeden çok daha karmaşık Çunku dıl yetenegı, yalnızca tek bır genle açıklanamayacak kadar komplıke bır kavram Üetışımle seslenn de baglantısı olmak zorunda Noam Chomsky, ınsanlann doguştan sahıp olduklan, sozcuklen belırlı bır sırayla soyleme yetenegınm (sense of syntax) bazı genlere baglı oldugunu duşunuyor Bu yuzden antropologlann ve psıkologlann artık genetüc konusuyla da ügüenmeye başlamalan oldukça dogal Bu tur çalışmalar sayesınde ınsanoglu, kültürel geçmifini ortaya çücarma hayalmı çok yakında gerçekleştırebüecek gıbı gozukuyor Turgut Cürer Kaynak Scıence, The World m 1998 uyurular IRMAK OKULUNA KALİTE BELGESİ lnnak llkoğıctım Okıılu, Bureau Ventas Quahty'nm yapüğı mcelemc vc değer lendırme sonucu, ISO 9002 kahte belge sı aldı Okul yonetımı, kurulduğundan ıtıbarcn "fızıksel ortamda, yonetım sıstemuıdc, eğıtım ve oğrctım sıstemmde okul akadcmık ıklımmde, vehnm ıdıışuncesmde ve yetıştııden oğrencınm duşuncesmde kahte" büeşenlerımn ger çeklcşmesme onem verdı Irmak Yone üm Kurulu Uyesı Ülkü Arıoğlu şunlan soyledı "Kahte, gelışmış dunyada en yukselen değer oldu Kahtclı toplum S62/2 olabumenm en hızlı vc sağhklı yolu eğı tımde kahteden geçer lımak, nıtelıklı eğıtım kurumlan oluşturmak amacm dan doğdu Kahte, bızde vızyon değıl somut bır eylemdtr " Anoğlu, kurulduklan gunden berı eğıtım ve yonetımde yuksek standartlan oluşturmaya, bu standartlan akddemık kurul ve olçme değerlendırme sıstemı ıçmde sureklı gelışhrmeye onem verdıklennı belırttı GENÇ İKTİSATÇILARA ÖDÜL Turkıye F.konomı Kurumunun bu yılkı odulunu kazanan genç ıktısatçılar belh oldu Juıı uyelıklermı Prof Dr Ahznet Şahinöz, Prof Dr Tuba Ongun Prof Dr Özdemir Akmut'un ydpuklan ya nşmada, Yuksek Lısans Tezı Bırmcüık Odulu'nu Çukurova Unıversıtesı Ekonometrı Bolumu'nden Mehznet Özmen '"lhırbye ıçın tuketım fonksıyonunun eko nometnk tahmını" ısımh tezı üe kazandı Doktora Tezı Bırmcüık Odulu'nu ıse, "A fınancıal Computable General Equü±>rıum Model for Turkey Pohcy Anahysıs wıth 1990 data", başlıkla tezı üe ODTU Ekonomı Bolumu'nden Gül Ipek Tunç kazandı Turkıye Ekonomı Kurumu, 12 Aralık 1929 yılında Atatürkun telkuüenyle ku ruldu Amaç, 1929 Dunya ekonomık buhranının yüacı etküerım asgarıye ındırmek, ısraüa mucadele ederek tasarruflan ve yerh mallan kullanımıru ozendırmeku Gunumuzde Kurum, ulkemızdc ckono mı bıhncının yerleşınesı ve ekonomı sorunlannm tarüşılmaya açüması ıçın yayın yapıyor, semmer, konferans sempozyum duzenlıyor, ıkîısat oğrenımı yapan başanh gençlere karşılıksız burs venyor ve Turkıye ekonomısı uzeune tez çahşması yapan genç ıktısatçılar arasında odullu yanşma açıyor Kurumun sekreterhğını Prof Dr Ahmet Şahmoz yapıyor