Katalog

Solakların gizli dünyası Niçin hepimiz sağ elimizi kullanıyoruz? Solakların diğerlerine göre farkı ne? Dünya üzerindeki nüfusun yüzde 1013'ünün solak olması bu insanlann gizli bir üstünlüğe sahip olduklarına işaret ediyor. S olaklar her zaman ozel bır konuma sahıptüer Onlar çocukluk çağının erken donemlennden ıtıbaren dı ğerlerı gıbı olmayı reddeden bu yonle rıyle de ısyankâr bır kışılık orneğı sergı leyen msanlaı olarak algüandüar Ancak gunumuzde eğıtımcüer ve aıleler solaklara daha hoşgorulu yaklaşarak onlann do ğal eğüımlerıne gore davranmalanna ses çıkarmıyorlar Sayı bakunından her za man azınlıkta kalan solaklar bugun dunya nufusunun yaklaşık % 10 13 unu oluşturuyorlar Fareler, kedıler ve ınsan soyuna daha yakın olan şempazeler uzerınde yapı lan pek çok araştırma bu hayvanlann an cak yansının bır pençeyı dağerıne gore bıraz daha fazld kullandığını ve bunlar arasında da solakların ve sağ pençeyı yeğleyenlenn sayısının hemen hemen eşıt oldu ğunu ortaya koydu Bu durumda, ınsanlar da sağ elle çalısanldrın çoğunluk oluştur masının nedenı nasü açıklanabılır? Bu soru nun yanıtı üerı derecede afıtropolo]ik norolojıkve genetık bılgılen gereklı kılıyor B dengesızlığm tarıhı çok esküere dayanıyor Arkeologlar gunumuzden 30 bm yıl once yaşdmış olan ılk ınsanların kul ldndıklan eşyalar uzenn deh ızlerden yola çıkarak onlann da sağ ellerınden yararlandıkldrmı belırledüer Hatta paleontolog lar 1 9 müyon yü once yaşamış olan ınsanımsüarda da sağ elın egemen olduğunu ortaya koydular Insanoğlunun sağ ele olan eğılımının fızyolojık kokenı bılınmıyor Bunu çozumlemek amacıyla beynın sağ ve sol tarafma bolunmuş olan sınırsel ışlevlerle bır bağıntı kurmaya çalışüdı Sağ elm motor koKedi yavrulan ikl ayaklanyla da oynayablllyortar. 560/18 mutlan ve aynı zamanda konuşmayla ılgı lı sınır merkezlen beyrun sol yanmkure sınde yer abyor Oysa solaklarda bazen, konuşma ışlevı ıçın sag yanmkurenın egemen oldugu goruluyor Ancakbuduruma çok sık rastlanmıyor Dıger yandan bey nm gelışımıyle ılgüı bılgılerımız henuz ye terlı duzeyde değıl Solakların sağ ellerı nı kullandnlara gore daha yarancı oldukları teorısıne gehnce ColumbıeBrıtannıque Unıversıtesı'nden (Kanada) Stanley Coren e gore bu bılımsel bır gerçek ol maktan çok halk arasında yaygın olan bır ınanış şeklınde değerlendınlebüır Ancak nufusun kuçuk ama sayı ba kımından ıstıkrarh bır azınlığın solak olmasının nedenı açıklanamıyor Sol, sağ, balık ve kuş Tanganika gölünde yaşayan balıkların bazı turlerl (aşağıda) yandan yakaladıkları dlğer balıkların pullanyla beslenlyorlar. Bunlardan yansının ağzı sola, dlğer yarısınınki ise sağa doğru yönelmiştlr; böylece her balık dlğerlni daha sola, dlğer yarısınınki İse sağa doğru yonelmlştir; böylece her balık diğerlni daha kolay bir sekllde ancak her zaman aynı taraftan yakalamaktadır. Solak balıkların sayısı arttığında avlanma tehllkeslyle karşı karsıya olanlar sağ taraflarına dikkat edlyorlar. Bu durumda ağzı sağ tarafa yönelmis olan balıklar daha avantajlı bir konumda oluyorlar. Bu mekanizma sağ ve sol terdhi olan topluluk oranının her zaman %50'lerde bulunmasını sağlıyor. Kbknar ağacında yaşayan çaproz gagalı bir tür kuş ise (ustte) çam kozalaklarını didik didik ederek besleniyor; bu kuşların yansının gagasının sağa doğru çapraz, diğer yansınınkinln İse sola doğru çapraz olması sonucu her biri çam kozalağının yarısmı ylyebiliyor Bunlar hayvanlarda belirgin bir biçimde sağ ya da sol taraf ustünlüğü olan ender rastlanan ornekler olarak karşımıza çıkıyorlar. Genlerin rolü var mı? Bu konuda genlerm rolunden soz edılebüır mı? Genlerm ışlevını belrrlemek ıçın kalıtım yoluyla geçış ükesı oldukça net bır şekılde karşımıza çıkıyor (bkz tablo) Insan soyunun %901 solakken may mun turlerınm ıb ellermı de kullanabıl melen gerçeğı sağ el ustunluğu nun yalnızca bıze ozgu olduğu nu ortaya koyuyor Buneden le de genlerin etkısı ınkâr edılemez Nıtekım yapılan araştırmalara gore sağ el lenru kullanan annebaba lann çocuklarının %10'undan daha azı solak olurken bu oran solak ebeveynlerın ço cuklannda %35 ı dşıyor Bazı araştırmacılar solakların nufus ıçındekı oranını ıncelerken, yaş faktorunun sağ ya da sol tercıhı uzerındekı etkısını de belırlemek ıstedıler ve bu konuda bırsurprızlekarşılaştılar Solakların ora nı yaşla beraber çarpıcı bır bıçımde azalıyordu bazı araştırmalan sonuç larına gore bu oran 10 yaşındakı çocuklardd %16 ıken 80 yaında %0 a kadar ınebılıyordu Bu bulgular yaşlandıkça ınsan lann ellerıyle ılgüı tercıhlerının de değıştiğme mı işaret edıyor? Bu alanda sosyal yaşamın zorunlu kıldığı bazı kısıtlamalar goz ardı edılemez Tum aletier sağ ellennı kullananlara gore tasarlanıyor ve so laklar da bu duruma uyum sağlamak ıçın' değışebıleceklennı' gosterıyorlar Ancak bu değışım çok erken yaşta başlayan yoğun bır uretım surecının meyvesı Oysa sağ ya da sol el tercıhı yaşamın ılk yıllannda belırlendığı ıçın 9 ya 10 yaşındakı bır çouğu bu konuda değışıklık yapmaya zorlamak hemen hemen ımkânsız hale gelıyor Sosyal yaşamdakı basküar yaşlılar arasında solakların oranının sıfıra yakın olmasının nedenını açıklayamadığı Şfc'Ş's JT+ y* Ibranlce (üstte) ve Arapça sağdan sola doğru yazıhyoriar. Ancak bu alfabelerin öğretlmlnde sağ ele öncellk tanınıyor, bu uygulama hlç de pratlk değll.