Katalog

UZAY ARAŞTIRMALARI Hubble güneş sistemimizden haberler vermeye devam ediyor.. Uçan teleskop ve gezegenlerden yenilikler Hubble Teleskopu gezegenler ve evren hakkında yepyeni bilgiler gönderdi. Bu bilgilerle bir dizi bilinmezi aydınlatıyor. üneş sistemimizin Hubble Uzay Teleskobu ile çekilen yeni resimleri gözler önüne seriliyor. Teleskobun Kuiper kuşağı adıyla bılınen ve Neptün gezegeninin yörüngesi dışına uzanan bölgesındekı daha önce bilınmeyen bırçok kuyruklu yıldızı da saptadığı sanılıyor. Son resimler gün yüzüne çıkmadan önce bile, Hubble Uzay Teleskobu'nun Güneş sistemimizle ilgili birçok görüşe yeni bir boyut kazandırdığı kuşku götürmez bir gerçek. Yeryüzündeki gozlemevlerınin tersine, Hubble gezegenlerin bir serapmış gibi titreşmesıne neden olan hava akımlarından etkilenmıyor. Optıklerde meydana gelen aksaklıkların da bir dizi uzay çalışmaları sonucu giderilmesiyle Hubble artık eksiksiz bir biçimde işlevini sürdürüyor. Güneş sisteminın en ucunda Pluto ve uydusu Charon yer alıyor. Uzay teleskobu, bilgisayar görüntü güçlendirici olmaksızın yüzey özelliklerinı seçememekle birlikte, bu uzak dünyalarla ilgili en açık görüntüleri bize ulaştırmayı başardı. Bu resimlere göre, Charon'un Pluto'dan daha mavi olması iki kütlenin birbirlerinden çok farklı bir yapıya sahip olduğunu gösteriyor. Resimdeki parlak ışık ise buzlu yüzeyin tıpkı bir ayna gibi yansıdığını ortaya koyuyor. Hubble'ın gözlemleri: Neptün'ün bulutlu görünümü günden güne değişiklik gösteriyor. (Yukarıda solda). Hubble Satürn'de iki buyük fırtına saptadı. (sağda); morötesi ışınlarta yapılan gözlemlerde Venüs'teki bulutlartn silik izleri görülüyor. G Şimdilik Neptün Güneş'ten 2,8 milyar mil uzaklıkla en uzak gezegen olma konu Büyük karanlık nokta ve Neptün munu Pluto'nun elinden almış durumda. 1989 yılında Voyager uzay araştırma aracının buradan geçmesıne dek bu gazlı dev ile ilgili çok az şey bilinmekteydi. Sıfırın yüzlerce derece altında bir ısının yanı sıra, gökbilimciler bu gezegende korkunç atmosferik fırtınalar karşısında hayrete düşmüşlerdi. Bunlardan Büyük Karanlık Nokta adıyla bilineni dünyamızı bile yutacak güçteydi. Hubble ile yeniden bir göz atıldığında ise, Neptün gezegeninin görüntüsü baştan aşağı farklıydı. Güney yarıküredeki Büyük Karanlık Nokta yok olmuş, yerine kuzey yarıkürede yepyeni bir karanlık nokta oluşmuştu. Metan buzundan oluşan yüksek basınçlı parlak bulutlarla çevrili bu nokta sanki Voyager'den elde edilen görüntünün bir aynadan yansımasıydı. Daha da şaşırtıcı olan, Neptün'ün bulut özelliğinin birkaç gün ıçınde köklü bir değişime uğrayabilmesıydi. Bu da, gezegenin içindekı bir ısı kaynağının atmosferdeki değişime yön verdiği konsunda bir gösterge sayılabılirdi. Aynı şeyi, bir başka mavi dev olan Uranüs için söylemek olası değıl. 1986 yılında çekilen Voyager fotoğrafları insanı düş kırıklığına uğratacak bir donukluk sergılemekteydi. O gün bugündür bu uzak gezegenle ilgili başka hıçbir şey elde edılemezdi. Şimdı ise Hubble gezegenin güney kutbunda yüksek basınçlı bir sis bulutunun ve yörünge dışında dönen küçük kayalıkların varlığını ortaya koydu. Hubble Teleskobu'nun keskin algılama gücü sayesınde Satürn ve Jüpiter gibi daha yakınımızdaki iki dev gezegenin at mosferinde meydana gelen değışıklikleri gözlemek hıç de güç olmuyor. Geçen yıl Jüpiter'in ShoemakerLevy 9 kuyruklu yıldızının parçalarıyla çarpışması gökbilimcileri şaşkına çevirdi. Son beş yıl ıçinde Hubble Satürn'ün soluk sarı bulutları içinde patlayan iki büyük fırtınanın da görüntülerını bıze ulaştırdı. Bu fırtınalardan en son meydana gelenı neredeyse dünyamızın boyutuna ulaşmıştı. Güneş sistemindeki en karmaşık yerlerden biri de, Satürn'ün uydusu Titan'dır. Voyager resimleri bize bu gezegen boyutundaki uydunun kalın ve turuncu bir hidrokarbon katmanıyla örtülü olduğunu göstermişti. Hubble ise uydu yüzeyinin daha ayrıntılı görüntülerini bize ulaştırdı. Görüntülerdeki ışık ve karaltıların yapısı henüz bilinmemekle birlikte, gökbilimciler Titan'da etan ve metan gazlarından oluşan bir okyanusun ayırdığı anakaralar bulunduğuna inanıyor. Kendisini çepeçevre saran bulut ve yogun sera etkisi nedeniyle güneş sısteminin en sıcak gezegeni olan Venüs de en az Satürn denli ilginç bir gezegen. Hubble bulutun yapısı konusunda henüz kesin bir bilgı vermemekle birlikte, morötesi ışınlar bize belli belirsiz lekelerın varlığını kanıtlıyor. Ayrıca, atmosferdeki kükürtdioksit miktarının da hızla düşmekte olduğunu gösteren bulgular da var. Bilim adamları giderek geiişen teknolojiyle, önümüzdeki on yıl içinde Güneş sistemiyle ilgili birçok gizin çözüleceğine inanıyor. (ru) HAFTANIN GÜNDEMİ Yıllık izin nedeniyle gündem yazılanna ara veriyorum. Cumhuriyet BİLİMTEKNİK • No: 434 15 Temmuz 1995» Basan ve Yayan: Yeni Gün Haber Ajansı A.Ş. • Genel Yayın Yönetmeni: Orhan Erinç • Genel Yayın Koordinatörü: Hikmet Çetinkaya • Yazı Işleri Müdürü: IbrahMn Yıidız (sorumlu), Oinç Tayanç • Yayın Yönetmeni: Orhan Bursalı • Grafık Yönetmeni: Tüles Hasdemir • Reklam: Medya C. 4343