Katalog

D ALIŞ PALEONTOLOJİ ıcesi Bu nedenle göğüs ölçümleri daha sonra Boğaziçi Üniversitesi ElektrikElektronik Mühendisliği'nde bilgisayar yardımıyla işlenmek üzere bir kasete kaydedildi. Ayrıca yine Boğaziçi Üniversitesi Biyomedikal Mühendisliği Enstitüsünde "». „ . geliştirilen özel mikro•"<y ' fon ve ses dinleme sistemiyle akciğer toplardamarındaki kabar. cıklann seslerı bilgisayara aktarılarak kabarcık sesleri ayırdedilmeye çalışıldı. Kabarcıklara rastlanması durumunda miktarlarına bağlı olarak tedaviye geçildi. Böylece vurgunun habercisi olan kabarcıklar herhangi bir tahribata neden olmadan dalış tabloları sınandı. Planlama aşaması 1 yıldan fazla süren gezinin bütçesi de beklenmeyen ekonomik darboğazdan etkilendi. Katılımcıların büyük bir özlyle kendi ceplerinden harcamalara kıda bulunmasıyla ekonomik sorunlar men aşılmıştı. Ancak kısıtlı bütçe t nedeniyle alınamayan donmayan tipte dalış regülatörlerı nedeniyle birçok dalış iptal edıldi. Hedeflenen 160 dalışa ulaşılamayarak ancak 90 dalış tamamlandı. Bu dalışlann hiçbirinde basınç odası tedavısi gerektirecek dekompresyon hastalığına rastlanmadı. Gezi, Norveç'te biri sualtı biri haftalık aktüalite olmak üzere iki dergıde yayınlandı (2,3). Ayrıca yine Norveç'te ulusal nitelikte bir sualtı toplantısında sunuldu. Elde edilen fizyolojik bulgular ve dalış tabloları Florida Dünya Sualtı Hıperbarik Tıp Kongresi'ne sunuldu (4). Dalış tablolarının teorik temellerini oluşturan olgular yine Avrupa Sualtı ve Biyomedikal Kongresi'nde yayınlandı (5,6). Ayrıca gezi boyunca yapılan diğer bilimsel çalışmaların da çeşitli makalelerde derlenmesi sürüyor. Yurdumuzda ise beklendiği üzere yeterli ilgiyi çekmeyen çalışmanın •(996 yılında yinelenebilmesi için Boğaziçi Üniversitesi Sualtı Sporları mali kaynak aramaya devam ediyor. 'Boğaziçi Üniversitesi Sualtı Sporları (BÜSAS) 1990 yılında bir ırtifa dalış programı başlattı. llk kez 2200 metrede Uludağ Karagöl ve Buzlugöl'de yapılan daiışlan (1990), Kaçkar Büyük Deniz Gölü (3412 m, 1991) ve Süphan Krater Gölu (3980 m, 1992) dalışlan izledi. 1991 yılında yapılan dalışlar sonucunda elde edilen fizyolojik veriler I. Ü. Sualtı Hekimliği Anabilim Dalı ile ortaklaşa hazırlanan bir bildiri ile Avrupa Sualtı ve Biyomedikal Topluluğu'nun 1992 toplantısında sunuldu(1). 1993 yılına kadar yapılan BÜSAS dalışlarda kullanılan dalış tabloları Amerikan Donanma tablolannın deneysel verilerinin bilgisayar yardımıyla irtifaya uyaıianmasıyla elde edılmişti. Bu tablolann geliştırilmesi amacıyla Boğaziçi Üniversitesi Biyomedikal Mühendisliği tnstitüsü öğrencilerinden birinin de katılımıyla Norveç Trondheim Üniversitesi, Dalışlar kıstnen buzla kaplı gölde 07°C sıcaklıkta yapıldı. Bazı dalışlar ise çok uzun sürdüğünden dalgıçlar sualtında dergl okuyarak vakit geçirdiler > •tifa dalışı nedir? Derin denizlerdeki petrol araştırmalarında yapılan dalışlar ekonomik açıdan büyük önem taşımaktadır. Bu çalışmalarda kullanılan dalış tabloları daha çok deneme yanılma yoluyla bulunmuş olup, günümüzde özel dalış şırketlerinin bilgi ve denetimindedir. 100 ila 300 metre derinliklere yapılan bu dalışlarda doygunluk (satürasyon) tekniği kullanılır. Bu tekniğe göre, dalgıçlar dalış öncesinde uzun süre basınç odalarının kuru ortamında kalırlar. Çalışma derinliğine personel transfer kabini ile taşınıp, dalışlarını yaptıktan sonra tekrar basınç odasına dönerler. Sürekli basınçlı ortamda kaldıklarından vurgun görülmez. Ancak iş tamamen bittiğınde kabarcık oluşmaksızm deniz seviyesi basıncına dönmek için günlerce süren yavaş ve kademelı bir çıkış gerekir. Bu açıdan basınç altında çok uzun süre geçırmekle, dağda ozun süre kalmak ortak özellikler taşımaktadır. Irtifa dalışları bu konudaki bilinmeyenleri incelemek açısından ucuz ve göreceli olarak risksiz bir yöntemdir. öte yandan yüksek irtifadakı barajlarda yapılan bakım ve onarım çalışmaları ile dağ göllerindeki limnoloji araştırmaları da dalış yapmayı gerektirebilir. eniz seviyesinden yüksekte bulunan içsularda yapılan dalışlara irtifa dalışı deniz. Yüksek göllerde kaılmaz olan aşırı soğuk, ısı kaybına ve va regülatörlerinde donmalara yol ır. Bu zorluk, kullanımı özel eğitim getiren kuru dalış giysisi ve özel regülaler kullanılarak aşılır. Kuru elbiseler, >rtif dalışlarda kullanılan elbiselerden clı olarak, dalgıcın basınçlı hava içeren üne bağlıdır. Böylelikle dalgıç gerektide elbisesini şişirerek içine su girmeönler ve artan basınç nedeniyle vüluna yapışan elbisenin yarattığı sıkışıa etkisinden kurtulur. Ancak yüzeye ıüş sırasında elbisenin içindeki havagenleşmesi nedeniyle yüzerlik kontı güçleşir. Kuru elbiseler gerekli eğialınmadan kullanıldığında kazalara len olabilir. tifa dalışlarında asıl önemli zorluk, ;seklik 3000 metrelere gelindiğinde ilar. Bu yükseklıklerde yapılan dalış ısı azdır. öte yandan artan yükseklik>irlikte azalan oksijen miktarına uyum llamak amacıyla vücutta meydana in değişimler ve bunların dalış üzerin.1 etkileri çok az bilinmektedır. Böyles 3000 metrenin üzerinde yapılan daırda her şey tahminler üzerine kuruljtur. Neden irtifa dalışı? Deri üzerinden yapılan oksijen ve karbondiokstt ölçümleri ile dalgıçlann oksijen taşıma etkinliklerindekl artış gözlemlendi. SINTEF UNIMED Bctreme Work Environment laboratuvarlannda domuzlar üzerinde bir dizi deney gerçekleştırildi. Bu deney sonuçlanndan yola çıkarak öncekilere oranla çok daha kapsamlı bir araştırma gezisi olan Kaçkar '94 planlandı. (1) Altitude divıng performed at 3412 meters S. Aydın, Ş. Aktaş, S.M. Egı, M. Çimşit. Proc. XVIIIth annual mesting of EUBS, pp 135137, 1992, Basel, Isviçre. (2) Under ısbre ı Tyrkıa. I. Lundereng. VI Menn, Nr32, 1994, Norveç. (3) Kaçkar '94, en dykkeopplevelse ı hoyden. O. Eftedal. Nr5/94, 1994, Norveç. tables based on an alternative method of hypo (4) Kaçkar '94: Field tests of altitude dive barıc extrapolation of decompressıon sıckness boundary. S.M. Egi, Ş. Aktaş, Y. Bahadırlar, F Yeşilleten, O. Eftedal, Undersea and Hyperbaric Medical Society Annual Scıentıfıc Meeting. 1995, Florida. (5) Development of a softvvare library for comparativo studıos of DCS. S.M. Egı. Proc.XXth annual meeting of EUBS, pp 484489, 1994, Istanbul, Turkiye. (6) Estımation of owygen wındow durıng and after altitude exposures. S. M. Egı. Proc. XXth annual meeting of EUBS pp 135139, 1994, Istanbul, Türkiye. 4149