Katalog

ARKEOLOJİ Taş devri insanlarının en çarpıcı 20 bin yıl öncesine ait mağara resimleri bugüne kadar bulunan diğer benzerlerinden çok üstün.... ut Gölü yazıtlarından bu yana bulunan mağara bulgulannın hiçbiri bu denli coşku yaratmamıştı. Üçyüzü aşkın resim, oyma ve yonutlann tümü biraraya geldiğinde, bizonlar, mamutlar, tüylü gergedanlar, panterler, baykuşlar ve dahası bir de sırtlanın oluşturduğu görünüm insanda bir "buzul çağı Nuh'un gemisi"ni çağrıştınyor. Kırmızı, siyah ve san renkli katıksız topraktan elde edilen boyalaria kaya duvaıiarına yapılan resimler önem ve güçleri açısından ortak bir özellik taşımakta. Çağdaş göze gizemli gelmenın yanı sıra, KroMagnon yaşam ve kültürü ile ilgili bilgilerimize ışık tutmaktadır. Fransız hükümeti, ocak ayında JeanMarie Chauvet adılı bir yöre yetkilisinin Avignon yakınlanndaki Paleolitik döneme ait mağarayı bulduğu haberini verdiğinde, uzmanlar 20.000 yıllık resimlerin Lascaux ve Altamira'dakilere rakip, dahası onlardan üstün olduğunu hemen dile getırdi. Fransa Kültür Bakanlığı danışmanı ve tarihöncesi sanat konusunda uzman olan Jean Clottes ise, "Burası el değmemiş bir yertümüyle dokunulmamış. Muhteşem bir sanat yapıtı" demekten kendini alamadı. Mağara tam bir taş devri sanat galerisi gibı. Tam bir prehistorik bir müze. Mağaranın bulunmasıyla, bilinen ilk sanat yapıtları ile Lascaux ve Altamira'daki mağara resimleri arasındakı 1520 bin yıllık arayı değerlendırmek daha kolaylaştı. Artık, belli kitlelere ait olmayan ortak bir uzamda, kendine özgü bir yaj şamı olan nesnel imgeyi görebıliyor ve { bu noktadan yola çıkarak insanlık tarihin L de görsel iletişimin geçirdiği evreleri tüm açıklığıyla algılayabiliyoruz. Çoğumuz KroMagnon mağara sanatının ender ve sıradışı olduğu yolunda bir görüşe sahip. Ancak, New York Üniversitesi antropologlanndan Randall VVhite'ın da belirttiği gibi, bu görüşte yanılıyoruz; zira, yalnızca Avrupa'nın güneybatısında bu tür resim, kabartma ve yonutlann bulunduğu Geç Taş Devri dönemine ait ikıyüzü aşkın mağara bulunuyor. 1940 yılında Lascaux'nun bulunuşundan bu yana, Fransız kazıbilimciler her yıl yaklaşık bir mağara buluyor. Kuşkusuz daha nice nice mağaralar var. Bunlann tümü bir Lascaux'nun bulunuşundan bu yana, Fransız kazıbilimciler her yıl yaklaşık bir mağara buluyor. Kuşkusuz daha nice nice mağaralar var. Bunlann tümü bir Lascaux gibı görkemli olmasa da, aralarında mutlaka en az Lascaux denli büyüleyici olanları da vardır. Bu mağaraların çoğu ıse asla bulunamayacak. örneğin, Fransa'nın güneyındekı Cosquet'de bulunan mağaraya ancak özel donanımlı dalgıçlaıia ulaşılabildi. Bir zamanlar buzullarla kaplı olan ve girişı şımdı Akdeniz'in derinliklerinde yer alan mağara günümüzden 70.000 yıl önce yaklaşık 90 m. daha yüksekteydi. Pekı, KroMagnon sanatının bu denli verimli olması neden? Kendileriyle ilgili çok az şey bildiğimız bu dönem insanları neden ımgelere bel bağlamışlardı? Neden hayvan imgesi karşısında insan yalnızca bir gölge gibiydi. Kazıbilim uzmanlannın bu sorulara yanıt bulmaktakı güçlükleri Lascaux'nun bulunduğu ellı yıldan Fransız kazıbilimciler her yıl yaklaşık bir mağara buluyor. Kuşkusuz daha nice nice mağaralar var. Bunlann tümü bir Lascaux gibi görkemli olmasa da, aralannda mutlaka en az Lascaux denli büyüleyici olanlan da vardır. beri sürüyordu. Soruyu yanıtlamadaki güçlüğün bir bölümü sanat tanımının ıçinde yatıyor. •Kaliforniya Ünıversitesi antropologlanndan Margaret Conkey'nin de belirttiği gibı, "Birçok uygarlık gerçekte sanat üretmiyor, dahası sanat kavramından bir Prehistorik ressamlar genellikle insanlara saldırmayan hayvanlan resmedirdi. Yırtıcı hayvanlan çizmekten hoşlanmazlardı. Yukarıda ise ressamın kırmızı boyayla elinin üstünden boyayıp attığı imzayı görüyorsunuz. 4146 şey anlamıyor. Ruh, kan bağı, topluluk kimliğı gibi kavramlara sahıpler. Yeni Gine yaylalanndan birileri KroMagnon mağara sanatını görecek olsa hiçbir anlam veremez." Anlam verememelerinin orada tüylü gergedan olmaması ile hiçbir bağlantısı yoktur. Günümüzde hemen hemen her şeyi estetik bir görünüm olarak algılayabilir ve müzelerden aldığımız eğitimle bu görünümü son dönem Batı "sanat deneyimi"nin seçıcı yörüngesine yerleştirebılıriz. Lascaux ya da Chauvet'deki resımler, çizgilerin yalın ama güçlü olmasından kaynaklanan, yonutla grafiğin birlikteliğinden doğan estetiğiyle bizi büyüler. Hayvanlann kann ve butlarını yansıtmak için kaya duvarlarının doğal girinti ve çıkıntılanndan yararianan Buzul Çağı sanatçılan belkı de, bızim algıladığımız anlamda bir estetik doyumdan haberdar bile değillerdi. Resimler işlevselliği olan imgelerdi; bir sonuca ulaşmak amacıyla üretilmişlerdi. Acaba ne tür bir sonuç beklenmekteydı? Bir şeyi temsıl etmek, bunu renkli toprak ya da hayvansal yağlarla duvarlara resmetmek bir bakıma onu ele geçırmek, ona egemen olmak anlamına gelır. Yabanıl hayvan sürülerı, bizon ve at gibi ürkütücü olmayan hayvan resimleriyle dolu Lascaux'ya karşılık Chauvet, Claude Levi Strauss'un deyişiyle, "düşlenebilir, ama yemesi kötü" tehlikeli hayvan resimleriyle donatılmış. Bu resimler, bir olasılıkla, sanatçılan için simgesel hatta din