Katalog

IENDİSLİĞI kaynağı yeryüzü dışında olan parametreler ile dünya üzerinde sadece birkaç noktada ölçülen hidrometeorolojik parametre arasında görülen ilişkinin rastiantısal olduğu kanısı yaygındır. Şekil 2'den de görüleceği gibi, 19831989 yıllan arasında güneş lekelerinin sayısı ile su seviyesi değişimleri arasında güzel bir uyum vardır. Bununla birlikte 19801982 yıllan arasında ve 1990 yılında bu beraber değlşim mevcut değildir. V Van Gölü su seviyesinde geçmişte olduğu gibi günümüzde de 2 metre civanndaki aşırı yükselmelerin nedenleri hakkında ortaya konan hipotezlerden biri ve en önemlisi gölün "su bütçesl" ile ilgili olanıdır. Bu hipotezin tam anlamıyla doğrulanması veya çürütülebilmesi için, yerbilimlerinin diğer dallarındaki uzmanlann da katılımıyla yapılacak ayrıntılı bir bilimsel çalışmaya ihtiyaç vardır. Bununla birlikte yaptığımız ilk meteorolojik analizlere göre Van Gölü'ndekl su seviye yükselmesine blrinci derecede, 1986 yılından beri normalinden yüksek olan yağışların bölgede görülmesinin neden olduğu açıktır. Bunun yanında buharlaşmanın azalmasına neden olan sıcaklık düşüşü ise ikinci derecede su yükselmesinde etkili olmaktadır. Van Gölü'nün geçmişte ve günümüzde görülen seviye yükselmeleri, gelecekte de beklenmelidir. Bu nedenlerden dolayı, sayısı ve kalitesinin arttırılması, dağlann yüksek kısımlan ve göl üzerinde de hidrometeorolojik ölçümlerin yapılması; 2. Çeşitli devlet kurumları tarafından yapılan hidrometeorolojik ölçümlerin, kısa ve uzun vadeli hava tahminleri ile jeolojik analizlerin bir merkezde toplanarak çeşitli uzmanlarca sürekli analize tabi tutulup göl seviyesi için tahminler yapılabilmesi için gerekli ekip ve birimin oluşturulması gerekir. Dogu Anadolu'yu da içine alan bölgenin iklim parametrelerindeki küçük bir değişimin sonucu Van Gölü'nde ortaya çıkan seviye yükselmeleri, göl kıyısında yaşayanlar için bir doğal afet teşkil etmektedir. Van Gölü örneği Türkiye'de kıyılarda yoğunlasan şehirleşme ve sosyoekonomik etkinliiderin iklim değişikliklerine karşı ne kadar duyarlı olduğunu açıkça göstermektedir. 2000 yıllarının başlannda Türkiye genelinde daha çok hissedilmeye başlanacak olan küresel iklim değışikliği ye deniz suyu seviye yükselmelerinin, şimdiden gerekenler yapılmazsa, ulusal bir afete yolaçacağı açıktır. Van Gölü'ndeki yüksek su seviyesinin 1986 yılı ve önceki seviyesine inmesi çok kısa zaman içinde mümkün değildir. Bölgede bundan sonra normalin üzerinde yağış görülmez, bulutluluk azalır, sıcaklıklar, rüzgâr ve buharlaşma artarsa gölün su seviyesinde alçalmalar görülebillr. Bunun için de Van ve civannda birkaç yıllık bir kuraklığın hüküm sürmesı gerekir. Van Gölü civarından geçirilen kara ve tren yolları, inşa edilen havaalanı, okul, silo, lojman gibi tesislerin zarar görmesi Türkiye'de meteorolojik gerçek ve biliminden habersiz uygulamalara çok küçük bir ömek teşkil etmektedir. . Meteoroloji sadece hava tahmini demek değildir. Gerekli meteorolojik etüt ve analizlerden yoksun proje ve yatınmlann çok ekonomik ve başarılı olma şansı her zaman düşüktür. Sonuç ve Öneriler Uyanlar gösterdigi betirienmiştlr. 601990 yıllan ıe kadar son 60 yıla bir bütün olaığımızda yağış miktannda önemli fim görülemezse de, son 10 yıllık ktannda önemli artışlar vardır. 861990 yıllan 1'de Van Gölü'nün su seviyesi, ıteoroloji istasyonunda gözlenen /ağış, bağıl nem, yüksek sıcaklık basıncının 19861990 yıllartna ait Jerieri gösterilmiştir. Bütün bu paeri tek bir grafik üzerinde göstereçin, aylık değerlerin ortanca delen olan farkları standartlaştınlardışık olarak toplanmıştır. kle 1987 yıltnın aralık ayında jörülen rekor denecek miktardaki sonra gölün su seviyesi hızla eye başlamıştır. 1988 yılının, şu;, tüm aylarında görülen ortalamaüzerindeki yağışlar ile Van Göj seviyesindeki yükselme hızlana»m etmiştir. 19871988 yıllan boörülen yüksek yağışlar nedeniyle sıcaklıkları da düşmüştür. Her ne 989 yılının llk yansında azalma ı yağışlar, yükselen sıcaklık ve bui nedeniyle göl seviyesinde bir üşmeye neden olmuşsa da 1989 Ijustos ayından itibaren gözlenen 'ağışlar ile birlikte düşük buharlaşi su seviyesindeki yükselmeyi dermiştir. 1989 yılının başından beri ağışlar ile gölün su kazancını, düarlaşma miktarlan dengeleyemesu seviyesi yükselmeye devam göllerindeki su seviyeleri hakkında da aynntılı bilgi edinilmesi, * Türkiye'nin orman bakımından fakir illerden biri olan Van ili ve çevresinde, daha doğrusu Van Gölü'nün su toplama havzasındaki bitki örtüsünde, önemli bir değlşimin olup olmadığının da belirlenmesi, * Göl su yüzey sıcaklıklarının ve gölün kimyasal bileşiminde farklılaşmanın ortaya çıkıp çıkmadıgının da araştırılması gerekir. Kısa vadede: III) Dünya dışı nedenler Güneş lekeleri ve meteor sağanakları gibi atmosfer dışı etkenlerin dünya atmosferi ile birlikte hava şartlarını da etkiledlği çok eskiden beri iddia edilip gelmektedir. Hatta bazı çalışmalar da hidrometeorolojik gözlemler ile 11 yıllık salınımlar gösteren güneş lekelerinin sayısı arasında ilişkiler ortaya konulmuştur. Uzun vadeli hava tahminleri yapmak, su kaynaklarının akılcı yönetimi ve kullanılması için bu parametrelerin de göz önünde bulundurulması sürekli teklif edlle gelmiştir. Yapılan çalışmaların bazılarında, yağış ve nehir akışlarındaki artış ile birlikte güneş lekelerinin sayısı arasında pozitif korelasyonlar bulunmuşsa da bazı çalışmalar bunun tersini veya karışık bir ilişkiyi ortaya koymuştur. Güneş lekelerinin sayısı ve meteor sağanakları (meteortozgün veya meteortozay sayıları) ile yağış arasındaki ilişkiyi fiziksel esaslara göre açıklamada zorluk çeken bu tür çalışmalar, örneğin Int. Journal of Climatology gibi bilimsel dergiler de artık yayına kabul edilmemektedir. 19891991 yıllarında her ay gözlenen güneş lekelerinin 1989 yılından itibaren kalkması gerekir ki. Halbuki Istanbul başta olmak üzere tüm Ege bölgesi bu yıllarda çok büyük kuraklık yaşamıştır. Kısacası, tüm dünyayı etkilemesi beklenen bu tür 1 Taban hareketleri ve yeraltı suyu girdi ve çıktılarının da kontrol edilerek, Van Gölü'nün hidroklimatolojik su denge analizinin yapılabilmesi, 2 Göldeki fazla suyun tahliye edilebilmesl İçin havzadan su taşıyan nehirierin H Y. Doç. Dr., İTÛ Meteomloji islah edilmesi, mümkünse yeni tahliye kaMühendisliği Bölümü nallarının açılması, İçin meteoroloji, su, jeoloji ve jeofizik bölümlerinden oluşVan, 198090 aylık yağış ve Güneş lekeleri Anom. turulan bir ekip ile bilimsel çalışmalar bir an önce yapılmalıdır. Uzun vadede: 1. DMİ, DSİ, EİEİ ve diğer devlet kurumlarına ait hidrometeorolojik gözlem şebekelerinin geliştirilerek havzadakl kar yükseklikleri, yağış, akış, buharlaşma gözlemlerinin ın bunlara ilave olarak: Gölü'nün çevresinde bulunan Er:ik, Küçük Turna, Akgöl ve Sodalı 3849