Katalog

DİL BİLİM TARTIŞMALARI Dil yeteneği doğuştan geliyor ve Yeni kuşak dilbilimci Steven Pinkerle dilbilgisi ve sözdiziminin biyolojik kökenleri üzerine Zeka derecesi düşük olup ta ayakkapılarını bile bağlayamayan ancak çok akıcı konuşabilen insanlar var. Insan sadece sözcükler, cümlelerle düşünmez; sesler, resimler, sesli resimler, grafikler ve daha bir yığın araçla düşünebilir... D ört yaşındaki bir çocuk binlerce kelime bilir; son derece güçlü bir dilbilgisi ve sözdizimi becerisine sahiptir. Peki çocuklar bu karmaşık dil yetisini anne ve babalarının kendileriyle konuşurlarken kullandıklan "bebek dilinden" nasıl kapıyortar ? Bundan yaklaşık otuz yıl önce, Amerika'nın şimdiye kadar yetiştirdiği en yetenekli dilbilimci olan Noam Chomsky bu soruya şöyle bir yanıt önermişti: Dünyadaki bütün diller evrensel bir dilbilgisiyle şekillendirilmişlerdir; her bebek bu değişmez dilbilgisine sahip olarak doğar... Bu yanıt, o zamanlar pek revaçta olan ve hayvan davranışlarını yorumlayan bir öğrenme kuramıyla da uyuşuyordu. Ne var ki Chomsky'nin yorumu problemi çözmek yerine ortalığı daha da karıştırmıştı; şimdi herkes bu evrensel dilbilgisinin nasıl ortaya çıktığını merak ediyordu. Değlşmez olduğu söylenen bu dilbilgisi beyindeki genlere ve sinir yapılarına nasıl kodlanmıştı? Eğer dil, biyoloji kökenliyse beyin ve düşünceyle olan ilişkilerinin mekanizması neydi ? Aradan onca yıl geçmiş olmasına rağmen bu sorular hala tam olarak cevaplandınlmış değil. Aynntılı çözümlemeler yapabilmek için dilbilimciler, moleküler genetikçiler ve nöropsikologlar ortak çalışma yolunu seçtiler. Yenl bir dilbilimci Son zamanlarda bu konuyla ilgili olarak en çok adı duyulan araştırmacı Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nde bilgi psikolojisi üzerine çalışan Steven Pinker. Chomsky ünlü kuramını ortaya attığı sıralar küçücük bir çocuk olan Pinker şu sıralar yoğun bir sekilde çocuklann dil öğrenmeleriyle ilgili çalışmalar yapıyor. Dilbilimin Chomsky'den sonraki harika çocuğu gözüyle bakılan Pinker'in "Dil Içgüdüsü" adlı kitabı bilim çevrelerinde büyük ilgiyle karşılantı. Bu sayımızda, New Scientist dergisinin Pinker'le yaptığı bir röportajını aktanyoruz. Chomsky'nin fikirieri bu kadar uzun zanrıan boyunca neden popüler olarak ItaUh? ,Dil genleriyle ilgili modem araştıımalar, biyolojinin davranış ve hastalık genleriyle ilgili çalışmalannın bir parçası değil mi? PİNKER: İnsanlar dille ilgili genlerin variığı fıkrine yakınlık duyuyoriar. Ama bulduğunuz bir gen size dilin mantığı ve gelişimi hakkında hiçbir şey söylemez. Gen avcılığı furyası hikayenin sadece küçük bir parçası; araştırmalann gelişimini daha iyi anlamak için daha geriîere bir göz atmak gerek. Dilin doğumdan gelen bir yeti olduğunu savunan fıkrin bir patlama yaratması 1960'larda Chomsky'nm kuramının ortaya çıkmasına ve Eric Lanneberg'm "Dilin Biyolojik Temelleri" adlı kitabı yazmasına rastlıyor. Chomsky daha çok cümlelerle ilgilenen bir kağıtkalem kuramcısı. Bence asıl önemli ilerlemeyi aslında bir nörolog olan Lenneberg gerçekleştirdi. Dil yetenekleri ve beyindeki biyolojik kodlanmalar arasındaki bağı araştıran Lenneberg'den sonra 1970'lerde çalışmalar apayn bir yöne saptı ve dil kavramı, tamamen kültürel etkileşimlerle öğrenilen bir kavram olarak değerlendirilmeye başladı. Araştırmalardaki bu keskin dönüşün nedeni neydi ? PİNKER: 1960'larda Chomsky'nin kuramının göklere çıkanlmasının nede sel kurallan uygulamaksızın yapamayacakl annı da biliyoruzl Araştıımalar sonucunda tıpkı çocuklar gibi dil öğrenen bir bilgisayar programı yazmak mümkün. Yanlışlıkla geri zekalı teşhisi konan fakat durumu aslında sağırlıktan kaynaklanan bir kadın, 30 yaşında tamamen duyması sağlandığı halde bir tüıiü dilbilgisini ilerletememişti; bu da çocukluğun bu konuda ne kadar hassas bir dönem olduğunu gösteren ilginç bir örnek. 10'ları sadece 50 olup ayakkabılarının bağcıklarını bile bağlayamayan faSteven Pinker'in "Dil Içgüdüaü" kitabı ilgiyle karplandı kat dilbilimsel yönden problemsiz olan ve gayet akıcı şekilde koni, bu kuramın "davranışçılık* ile mücanuşabilen insanlar da var. VVİIIİams dele etmek için çok uygun bir araç olhastalığı denen ender rastlanan bir masıydı. Bunun bir sonucu olarak herhastalıklan olan bu insanların problekes davranışçılığın öldüğüne ikna oldu mi, 11. kromozomlanndaki bir gen sove dille ilgili fikirier yeniden psikologlarunundan kaynaklanıyor. Bu örnek aynn yıllardan beri ileri sürdükleh "insan nı zamanda dilin bir zeka göstericisi zekasının tabanındaki yavaş öğrenolmadığını da gösteriyor. me mekanizmalan" döngüsüne girdi. Fakat psikologlann inanılmaz bir çabayla ayakta tutmaya çalıştıklan bu Kitabınızda dil yeteneklerinin modele karşıt olarak son beş on yıl iatalarımızda biyolojik bir içgüdü çinde olan önemli ilerlemeler sonucunşeklinde doğal seçim sonucunda dil yeteneğinin doğumdan geldiğini da ortaya çıktığını belirtiyorsusavunan güçlü tezler ortaya çıktı. nuz, Bu, çelişkili bir yorum, açıkBir kere çocuklarla yürütülen deneylar mısınız ? ler Chomsky'nin kuramını destekliyor. PİNKER: Chomsky, Stephen J. GoArtık çocuklann, anne ve babalarının uld gibi bir takım biyologlaıia uyum ikonuşmalarındaki kelime dizilişlerini çinde olarak, her özelligin, doğal seçinasıl çözümlediklerini ve bu konuşmamin duruma adapte olmuş bir ürünü ların dilbilimsel bir taslağını nasıl elde olmadığını, bunun dil için de geçerli olettiklerini eskisine göre çok daha iyi biduğunu söylüyor. Bu aslında oldukça liyoruz. Bunun ötesinde, çocuklann bu karmaşık bir konu; dilbilimsel özellikler çözümlemeleri doğuştan gelen dilbilimbeynin kendi gelişimi sırasında "yan ü OOA./t