Katalog

ZEKA ARAŞTIRMALARI sındır Irksal farklılıklar gerçekten genlere bağlı ıse yukarıda değındığım ırksal zekâ farklılıkları IQ'nun kalıtsal ozellığını desteklıyor Kalıtım araştırmalan ıçın en uygun denekler, tek yumurta ıkızlerıdır Tek yumurta ıkızlerı ayrı ortamlarda yetışseler bıle IQ'ları çıft yumurta ıkızlerıne gore bırbırierıne daha çok benzemektedır Sadece bu tur bulgular, zekânın en azından kalıtsal komponentı olduğunu açık olarak gostermektedır Ancak bu ılışkının derecesı, araştırıcılara gore farklılıklar gostenyor Tek yumurta ıkızlenndekı IQ benzerlığı yuzde 60 ıle 80 arasında değışıyor Bunlar oldukça yüksek korelasyonlardır ve zekânın kalıtsallığı teorısını destekleyen en guzel delıllerdır Çocukluk yaşlannda bıle genetık kaynaklı zekâ farklılıkları vardır O halde, Murray ve Herrnsteın'ın zekânın kalıtım ıle ılgılı olduğu savı doğrudur Bu yazarlar, zekânın en az yüzde 60 oranında kalıtıma bağlı olduğunu savunuyorlar Bu oran araştırıcılara göre değışıyor Ancak Murray ve Hernsteın zekâyı ağırlıklı olarak kalıtıma bağlıyorlar Aslında buna da katılmamak olanaksızdır Gunümuzde genellıkle kabul edılen goruş, zekânın kısmen kalıtsal, kısmen de çevresel olduğu şeklındedır Zekâ, genotıpçevre etkıleşımı ıle onemlı bağıntı gostenyor O halde kalıtsal zekâyı etkıleyen çevresel faktorler neler olabllır? Bu etkenlerı şoyle ozetleyebılırız (1) Doğum stresi. Erkek bebeklerde doğum stresi, uzaysa zekânın azalmasına neden oluyor Dışı bebeklerde ıse doğum stresi verbal zekânın azalmasına neden oluyor (2) Beslenme. Ekonomık olarak lyı gelışmış olan ulkelerın çocuklarının beyın ağırlığı, son 50 yıl ıçınde, onemlı derece arttı Bırleşık Devletler de, Zencı çocukları beyazlara gore eksık beslenme ıçındedırler Bırleşık Devletler de, Zencılerın gelırı beyazlara gore yuzde 70 oranında daha azdır Bu nedenle, Zencıler beslenme ıçın beyazlara gore daha az harcama yapıyorlar Ancak bu durum Zencılerın daha kuçuk beyınlı ve daha duşuk IQ'lu olduğunu açıklamaktan uzaktır Gerçekte çevre genetık yapıya göre etkılı olmaktadır Kalıtsal olarak yüksek zekâlılar, çoZekâ testlerı guvenılır mı? dığı deneyımlerle saptanmış bulunuyor 4 yaşındakı zekâ ıle 18 yaşındakı zekâ arasında buyuk bır fark gorulmüyor Ozellıkle 8 yaşından sonra zekâ katsayısında buyuk dalgalanmalar meydana geltnıyor Nedenı bılınmeyen bır dığer gerçek de her kuşakla bırlıkte zeka kapasıtesının artması Gelışmış ulkelerde son yüzyılda her 10 yılda bır, ortalama IQ derecesının 3 puan yukseldığı ızlenıyor Genetlk etmenler: Zekânın bıyolojık bır olgu olduğu bılınıyor Araştırmacılar değışen fızyolojık koşullara bağlı olarak IQ nun değıştığını belıriıyor Aynca kalıtımsal etmenlerın kışısel IQ farklılıklarını açıklayan onemlı bır unsur olduğu da artık herkesın kabul ettığı bır gerçek IQ'nun oluşumunda genetlk ve çevresel etmenlerın rolünü ayrı ayrı saptamanın en kolay ve bılımsel yolunu araştıran bılım adamları, çozümu ortak genetlk yapıya sahıp kışılerı ızlemekte bulmuşlar 4 yıl once Mın Beynı uyancı ortamlarda yetıştırılen yavru hayvanlann beynının dığerlerıne gore daha lyı gelışmış olduğu, bırçok deneyle gosterıldı örneğın, farklı renklerle boyanmış olan çeşıtlı şekıller ıçınde büyüyen kedı yavrulannın beyınlenndekı sınır hücrelennın bomboş ortamda yetışenlere göre sayı ve bağlantılar yönunden daha lyı gelışmış olduğu bulundu Karmaşık odevler oyuncaklar dolu kafeslerde yetışen sıçanlann beyın kabuğunun daha kalın olduğu ve nöronlar arası bağlantıların daha zengın olduğu ve bazı beyın bolgelennın daha genış olduğu da gosterıldı Zıhınsel ozürlü çocuklarda da beynı uyancı bır ortamın zekâyı lyı yonde etkıledığı bılınıyor Bu çocuklann okul başanları artıyor, daha az antısosyal davranışlar gosterıyorlar ve IQ puanlan artıyor Gençlerde bıle uyaran yonunden zengın (4) Zihinsel uyanm. cuklan ıçın lyı besenme uygun ortamlar yaratabılmektedırier Başka bır deyışle, kalıtsal olarak daha zekı olanlar hem kalıtsal hem de çevresel avantajları çocuklarına taşıyabılmektedırler Bu prensıp, ırklar ıçın de geçerlıdır (3) Toksinler. Cıva ve cıvalı bıleşıkler gıbı beyın gelışımıne zararlı olan toksinler zekânın da zayıflamasına neden oluyorlar Aynı zamanda bu çocuklarda dıkkat bozuklukları da goruluyor Bugun artık bu sorun yoktur Ancak fakır aıleler gunümuzde bıle cıvalı boyaları kullanmaktadırlar ortamlar, mental performansı arttınyor Enşkınlenn pek çoğu, zıhınsel uyaranlardan yoksun olarak yaşamlannı sürdürüyorlar Bırçok yaşlı kışının, kısa surelı de olsa, beyın egzersızlerı sonucu, IQ'larında yukselme gorülüyor IQ su yüksek olan çocuklann, ebeveynlerı tarafından gelışımlerının desteklenmış olduğu gozlendı Bu ebeveynler, çocuklanna zaman ayırıyorlar, oyuncaklan, kıtapları ıle ılgılenıyorlar ve onların başanlı olmalan ıçın çaba harcıyorlar Onlarla ınsanlar ve cısımler hakkında konuşuyorlar ve her şeyı açık seçık ve doğru olarak açıklıyorlar Bazı anne babalar çocuğuna dıkkat edıyor, sozüm ona Bu aşın tıtızlıkten ılen gıtmıyor çoğu zaman ve çocuklann başarısı ve çabaları ıle ılgılı olmuyor Bu tur çocuklann uzenne fazla düşmeler, çocuğun entelektuel olarak lyı gelışmesıne ya da yanşma duygusunun gelışmesıne asla yardımcı olamıyor (5) Aile buyukluğu. Bır aıledekı ortalama IQ değerı çocuk sayısı arttıkça düşuyor önce doğanlar daha zekı, sonra doğanlar daha az zekı oluyorlar Bu durum, anne babanın çocuk sayısı arttıkça çocuğuna ayıracak vaktının azalması ıle açıklanıyor (6) Seks hormonları. Genelde sanıldığı gıbı, seks hormonları sadece cın (4) Ebeveynçocuk etkileşimi. sel organlann Işlevleri ıle ilgilı değildir Yıllardan ben bu hormonlann beyın gelışımıne etkısını araşınyorum Daha anne karnında ıken testosteron (erkeklık hormonu) beyın gelışımını arttınyor Ergenlıkten sonrakı donemde, yaptığımız araştırmalarda, testosteronun erkeklerde ve estrojenın dışılerde (dışılık hormonu) zekâyı arttırıcı etkılen olduğunu saptadık Çevresel etkenlenn zekâ gelışımınde onemlı olduğu, Japon çocuklannda açıka gorulmektedir Ikıncı Dünya Savaşı'ndan sonra Japon çocuklarının zekâsının çok yukseldığı gorüldü Ve şımdı Japonlann ortalama IQ'su dünya devletlen arasında en yüksek düzeydedır Burada kalıtımın bu kadar kısa zamanda değışmış olması olası değildir Burada çevresel etkenler değışmıştır Japon eğıtım sıstemı düzeltılmıştır, şehırleşme artmıştır, sağlık düzeltılmıştır ve Batı kultürü ıle daha fazla yakınlaşmıştır bu ınsanlar Özet. Zekâyı sadece kalıtıma bağlamak olanaksızdır Elbette zekâ büyük ölçude kalıtsaldır Ancak çevresel etkenler zıhınsel gelışmeyı tyl ya da kötü yönde etkıleyebılırler Esas olan gene kalıtımdır Çevresel koşullar çok lyı de olsa gen zekâlı bırısı dış etkenlerle ılen zekâlı asla olamaz Çevresel faktorler,ancak genetık temel uzerınde ve bu nedenle kalıtsal olarak belııienmış olan bellı sınıtiar ıçınde etkılı olabılırler Dığer taraftan, Murray ve Herrnsteın'ın ılen sürdüklerı, zekânın tamamen kalıtıma bağlı olduğu ve bır geri zekâlı topluma devletın buyuk harcamalar yapmasının yanlış olacağı fikrıne katılmak tamamen olanaksızdır Şu lyı bılınmelıdlr Başanlı olabılmek ıçın orta zekâ yeterlıdır, ılen zekâ gerekmez Eınsteın'a sormuşlar Her şeyı kesın formüllerle ıfade edıyorsunuz Başannın formülunu de yazabılır mısınız? "A = B + C + D" dıye yanıtlamış Burada A = başan, B = zekâ, C = çalışmak ve D = şans demış Ben de dıyorum kı Başarı = orta zeka + yüksek motıvasyon Prof. Dr., New York Bilımler Akademıst. Amenkan Psıkofızyolojı Akademısi ve Türkıye Bilımler Akademısı asıl uyesı Ataturk Unıversıtesı Fızyolojı Anabılım Dalı Başkanı, Erzurum nesota Unıversıtesı psıkologları, bugüne dek yapılan en guvenılır araştırmayı gerçekleştırmışler Psıkolog Thomas Bouchard yonetımınde gerçekleştırılen araştırma kapsamında, farklı ortamlarda buyuyen 100, orta yaşlı ıkız ıncelenmış Bu ıkızler arasında zekâ korelasyonu 7 olarak saptanmış Bu da genetlk etmenlerın yuzde 70 dolaylarında etkılı olduğunu ortaya koyuyor Bu sonuç dığer etmenlere de yeterlı oranda şans tanıyor Örneğın, yasakların ve cezaların egemen olduğu bır çevrede büyuyen çocuklann, hoşgorünun huküm sürduğu çevrelerde büyuyen çocuklara oranla daha gen kaldığı bılımsel olarak kanıtlanmış bulunuyor Başan şansı. Başarıya ulaşmak Içın yüksek IQ'nun yanı sıra, hırs ve gayretın de gereklı olduğu kaydedılıyor Ne var kı düşuk IQ'lu bazı kışılerın çok onemlı ışler yaptığı da zaman zaman goruluyor Örneğın, IQ derecesı 78 dolaylarında olan Muhammed All'nın başanlarına tum dunya tanık oldu Ancak ıstısnalar kaıdeyı bozmuyor Gerçek şu kı başarıya ulaşmak içın belırli bır zekâ kapasıtesı gerekıyor ABD'de 1979 yılında. 14 ıle 22 yaşları arasında 12 bın gencın katılımı ıle gerçekleştırılen Ulusal Gençllk Araştırması (Natıonal Longıtudınal Survey of YouthNLSY) yıllarca sürdü Araştırmaya katılan ınsanların çeşıtlılık gostermesıne onem verıldı Çeşıtlı ırk ve etnık gruplardan gelen bu 12 bın kışının gosterdığı başarı ve başarısızlıklar teker teker kaydedıldı Murray ve Herrnsteın bu araştırmanın ortaya çıkarttığı aonuçlardan buyuk oranda yararlandı Yoksul bır çevreden gelen ınsanların yukselme şansının çok duşuk olduğunu gosteren araştırma, düşük zekânın da başarısızlık ve suç ışleme olgusuna buyük oranda yol açtığını one suruyor Irksal farklılıklar Murray ve Herrnsteın ırk farklılığının başansızlığına yol açtığını ılen surunce kıyamet koptu Kıtapta değındıklerı fıkırter yenı olmamakla bırlıkte, toplumun çok duyarlı olduğu bır konunun uzerıne çok acımasızca gıttıklert ıçm sert bır şekılde suçlandılar Murray ve Herrnsteın'dan 14 yıl once Berkley'de öğretım gorevlısı olan Arthur Jensen da aynı konunun üzerıne gıderek lO'nun ırklara göre buyuk farklılıklar gosterdığını one surmuştu Öyle kı bır muddet sonra Jensen adı ırkçılarla bırlıkte anılmaya başladı Oysa Murray ve Jensen'dan başka bılım adamları da ırklar arasında IQ farkı olduğunu saptayınca, gerçeklerı gozardı etmenın bır yararı olmayacağını sezen bılım adamları, ırklar arasındakı IQ farkının nedenlerını aramaya başladılar Yoksulluk geçerlı bır gerekçe sayılmadı, çunku yoksullarla varsıllar arasındakı IQ farkı, sıyahlarla beyazlar arasındakı farka eşrttı Mıchıgan Unıversıtesı psıkologlarından Rıchard Nısbett ırklar arasındakı eşıtsızlığı, çocuklann topluma uyum sağlamaları doğrultusunda aılelerın farklı yontemlere başvurmasına bağlıyor. 39910