Katalog

İNSAH VE D A V R A N I Ş I İki tiir insanın birbirine zıt düsünme • Düşünmenin özellikleri nedir, düşünceyi nasıl tanımlarız? • Belirli amaçları nasıl gerçekleştiririz? • Karşılaştığımız kişileri daha iyi nasıl tanırız? Doğım C 'ik cloğlıı K alıplanmış ve Gelışmış ınsanı gırışımcı ve tepkısel tutumları merkeze koydukları paradıgmalarınm turlerı yonunden karşılaştırdıktan sonra onumuzdekı ıkı yazı dızısınde duşunme sureçlerı yonunden ınceleyeceğız Uyanık olduğumuz her an sureklı algılama yorumlama ve duşunme ıçınde oluruz Gerek Kalıplanmış gerek Gelışmış insanın her ıkısı de duşunur Ne var kı Gelışmış ınsan eleştırel duşunceye geçebıldığı halde Kalıplanmış ınsan alışılagelmış olagan duşuncenın otesıne geçemez Once gunluk yaşamda herkes tarafından kullanılan doğal, olağarı ınsan duşuncesının ozellıklennı ınceleyelım Duşunme, ıçınde bulunduğumuz durumu anlayabılmek amacıyla yaptığımız aktıf amaca yonelık organıze zıhınsel surece verılen addır Duşunceyı yaşamımızın her yonunde kullanırız Ne var kı bazı alanlarda bılınçlı olarak duşunmeyı kullanma gereksınımı duyarız Insanların duşunme surecını bılınçlı olarak en sık kullandıkları dort alan şunlardır I Bır sorunu çozme II Belırlı amaçları gerçekleştırme III Bılgı ve olayları anlamlandırma ve IV Karşılaştığımız kışılerı daha iyi tanıma Bu dort alanda duşunceyı nasıl kullandığımızı kısaca gozden geçırmekte yarar var I. Belirli bir sorunu çözerken kullandığımız düşünce şu adımları ızlerse en etkılı çozume ulaşılır 1) Sorunun tanımı, 2) Değışık çozum yollarının dokumu 3) her çozum yolunun avantaj ve dezavatajlarının karşılaştırılması 4) değışık çozum yollarından bırıne karar verme 5) Seçılen çozumun ışleyıp ışlemedığını gozleme 1) Sorunun tanımı. Bır sorunun tanımı, o kışının dunya goruşunden, kullandığı paradıgmadan ayrı olarak ele alınamaz Sorunlar bızım kışısel dunyamız ıçınde tanımlarını bulurlar Kalıplanmış ve Gelışmış insanın sorunları her bırının kendı paradıgmaları ıçınde bıçımlenır ve yorumlanır Örneğın, oğlunun yeterlı duzeyde derse çalışmadığından şıkayet eden baba bu "sorunu kendı paradıgmaları ıçınde oluşturmaktadır "Yeterlı duzeyde derse çalışmak sınavlarda "orta yerıne "iyi almayı mı ıçerıyor yoksa "iyi yerıne "pekıyı almayı mu Baba cocuğunun dersı anlayıp anlamadığıyla ılgılenme yerıne, nıçın sadece aldığı notlarla çocuğun yeterlı derse çalışıp çalışmadığına karar verıyor? Her bır sorun bırçok duzeylerden oluşur ve her duzey değışık boyutları ıçerır Ya şamımızda çogu kez tek bır sorunla değıl bırbırı ustune oturmuş, bırbırıyle ılışkılı du/eylerden oluşan bır sorun yumağıyla karşılaşırız Örneğın yukarıda verılen ornekte genel sorun, 'çocuğun yeterlı duzeyde derse çalışmaması olarak verıldığı halde, gerçek sorunun babanın dığer ınsanlarla konuşurken "Benım oğlum sınıfının bırıncısı demek gereksınmesınden kaynaklandığını gorebılırız Oğlunun "sınıfının bırıncısı olma beklentısı"nın altında da babanın kendı Iç Çocuğuyla ılgılı nedenler yatıyor olabılır Babanın Kalıplanmış ya da Gelışmış bırı olması sorunun doğasını, kapsamını ve çozum tarzını temelden etkıleyecektır Bunun gıbı her sorunun değışık duzeylerı ve her duzeyın değışık psıkolojık boyutları vardır 2) Değışık çözum yollarının dökümu. Sorunun çozum yollan, kışının çevresınde algıladığı ' olanakların çerçevesınde bıçımlenır Para olanakları elverışlı ıse çocuğa yardım edecek bır yardım cı oğretmen bulunabılır, çocuk belirli bır sure derse çalıştıktan sonra arkadaşlarıyla oy namasına ızın verılme yoluna gıdılebılır psıkoloğa goturulerek çocuğun ders çalışmaktan nıçın hoşlanmadığı araştırılabılır ve benzerı yollar duşunulebılır Kalıplanmış ve Gelışmlş ınsanların soruna önerdıklerı çozum yollan bırbırinden farklı olur Kalıplanmış ınsan kendı kalıplarının otesınde seçenekler onermekte çok zorluk çeker 3^ Her çözum yolunun avantaj ve dezavatajlannın karşılaştırılması. Yardımcı oğretmen sayesınde çocuk daha iyi notlar alabılır ne var kı bır yandan da sureklı yardım almaya alışarak çalışma alışkanlığına da yonelebılır Ayrıca yardımcı oğretmene verılecek para aılenın butçesını gereksız yere sarsacak bır mıktar da ola bılır Belırlı bır sure derse çalıştıktan sonra arkadaşlarıyla oynamasına ızın verılme yoluna gıdıldığınde çocuğun notları artabılır ama bunun sonucu çocuk ders çalışmayı bır ceza olarak gormeye yonelerek yaşamı boyunca zıhınsel faalıyetlere karşı olumsuz bır tutum gelıştırebılır Psıkoloğa goturulerek çocuğun ders çalışmaktan nıçın hoşlanmadığı araştırıldığında daha temelden olumlu bır adım atılmış olur, ama bu arada çoruk bır sure kotu notlar almaya devam edebılır psıkoloğa verılen para da aıle butçesını zayıflatabılır 4) Değiflk çözüm yollarından blrine karar verme. Aılenın parasal gucu, ne kadar zaman ıçınde çocuğun notlarının değışmesı gerektığı konusundakı anlayış ve "derse çalısmama davranısı' nın altında yatan gerçek nedenlerı anlama ısteğının derecesı gıbı değışkenler bırbırlerıyle etkıleşerek sonuçta, çozum yollarından bırı uzerınde karar verılır 5) Seçilen çözümün işleyip işlemediğinl gözleme. Yukarıda belırtılen çozum yollarından bırıne karar verıldıkten sonra bu yol uygulanır ve uygulanan seçene Herkesın yaşamında gerçekleştırmek ıstedığı kuçuk ya da buyuk, kısa ya da uzun surelı amaçları vardır Amaçlarımızı gerçekleştırmek ıçın duşunceyı kullanmaya karar verınce şu sorulara cevap bulmamız gerekır 1) Amacımız ne, açık seçık bır tanımını yapabılır mıyız? Amacımızı amaç olmayan duşuncelerden nasıl ayırt edebılırız? 2) Amacımız hangı adımları, ya da basamakları ıçerıyor' 3) Bu amaç benım amacım mı (otentık amaç) yoksa bılmeyerek başkasının bana verdığı bır amac ımı gerçekleştırmeye çalışıyorum? 1) Amacımız ne? Yaşamı mızda gerçekleştırmeye çalıştığımız olay ve sureçlere amaç denır Bu amaçlar kuçuk ve kısa surelı olabılır ya da buyuk ve uzun surelı olabılır Kuçuk amaçların kapsamı dardır, belırlı bır davranış ya da davranış grubunu ıçerır Buyuk amaçların kapsamı genıştır ve çok genış bır davranışlar yelpazesını ıçıne alır Sabah 8 45 otobusune yetışebılmek ıçın evden 8 30'da çıkan kışıyı duşunun Sabah kalkış zamanını ve kalktıktan ğın nasıl bır sonuç verdığı gozlenır Eğer elde edılen sonuçlar tatmın edıcı bır duzeyde ıse bu seçeneğın uygulanmasına devam edılır, aksı halde başka bır seçenek aranmaya başlanır Yukarıda da belırttığımız gıbı kişınln Kalıplanmış ya da Gelışmış bırı olması sorunun doğasını, kapsamını ve çozum tarzını temelden etkıleyecektır Soruna bakış tarzımn kendısının temel sorun olduğu unutulmamalıdır II. Belirli amaçları gerçekleştlrme Karşılaştığımız sorunları çozmede yardımcı olan duşunce, amaçlarımızı gerçekleştırmede de bıze yardımcı olabılır sonra butun davranışlarını 8 45 otobusunu kaçırmama amacına uygun olarak koordıne eder Bu kuçuk ve kısa surelı bir amaca ornektır öte yandan, "Buyuyunce doktor olacağım," dlyen ılkokul 1 sınıf öğrencısını duşunun "Doktor olma" amacının kapsamı genıştır ve bu amaca uluşmak çok genış bır davranışlar yelpazesını ıçıne alır Gunluk yaşantımız bırçok ufak amaçlar dızısını ıçerır Amaçları bulabılmek ıçın "Nıçın'" sorusunu sormak yeterlıdır örneğın 'Nıçın erken kalktın1?" sorusuna, cevabımız, ' Çunku 8 45 otobusune bınmek ıstıyorum," ıse, amacımız 3244