Katalog

BİLGİSAYARİLETİŞİM Eğitim ve arastırmada bilgisayar I Bilgisayar ağları yerküreyi küçük bir köye dönüştürmüştür. Bilimsel araştırmalar sonucu oluşan bilgi veri okyanusuna ulaşmak için elektronik yollar "döşenmiştir" Mustaja Akgül, Bllkent Unlversitesl Internet kısaca 'Network of Netvvorks' dıye tanımlanabılır Internet, unıversıteler, araştırma kurumları, hukumetlerın bazı kesımlerı, buyuk tıcarı kuruluşların araştırma bolumlerı (ATT Bell Labs, IBM Yorktown, Almaden gıbı), DEC'in Decnet'ı, tıcarı kuruluşlar (MCImaıl, Compuserv, ATTmaıl) oluşan bırağ Bu ağların çalışmasında geçerlı bazı temel kurallar Tıcari olmamak genel ahlak yasalarına uymak, polıtıka yapmamak Ama ağlar uzerınde her turlu bılgıyı ıletmek veya bılgıye erişmek murnkuo Teknık açıdan Internet'ı belırleyen ozellık, kullandığı protokol ve hatların esas olarak devamlı açık olmasıdır Şayet elinızde TCP/IP ıle konuşabılen bır makıne var ıse, sızın Internet servıslerınden yararlanmanız mumkun Elınızdekı makıne DOS, OS/2, VMS, Amıga, Atari, VM/CMS ve tum varyasyonlarıyla Unıx olabılır Çeşitlı şekıllerde ağa bağlanmış olabılırsınız Elınızde grafık yeteneklerı ustun olan bır ış ıstasyonu olması, kullanıcı ara yuzunun daha kolay olmasını sağlayacaktır ve bazı goruntu ve seslerı daha lyı değerlendırmenıze olanak sağlayacaktır Tum Internet bolgelere (domaın) bolunmuş ve her bolge kendı alt bolgelerıne aıt bılgılere sahıp her bolgenın bır sorumlu makınası, o bolgeye aıt yonlendırme (routıng) bılgılerını saklıyor ve ısteyen başka makınelere verıyor Guvenılırlık açısından, bunların yedeklerı de var tabıı Bu ıse dınamık bır yapı sağlamaktadır Yönlendirme dınamık olarak değışebılmektedır urneğın .tr, .edu.tr ve metu.edu.tr bırer bölge ve sırasıyla, Turkıye ve Turkıye'dekı Eğitim Kuruluşlarını ve ODTU alt bolgelerını belırtır Bunların uçu ıçın de OOTUdekı knidos.cc.inetu.edu.tr makınesı gereklı yönlendirme bılgısinı taşır Internet'ın çalışmasının uç ana aracı var SMTP, FTP ve TELNET Tabiı bunlar IP (Internet Protocol) uzerine kurulu TCP'nın yanında UDP, Z39 50, Prospero gıbı protokoller de geçerlıdır SMTP esas olarak elektronik mesafe (emaıl) ıletışımınde kullanılmaktadır Gerı kalan Internet ışlevlerı ftp ve telnet servıslerı ve onların uzantıları yoluyla sağlanmaktadır FTP (Fıle Transfer Protocol) ınternet uzerindekı herhangı bır makıne arasında kutuk transferi yapmaya olanak sağlamaktadır A makınesınden B makınesıne bağlanılmakta, B'de server ya da deamon programıyla, A'dakı uygulama (client) programı FTP protokolune göre konuşmakta, A ıle B arasında kutuk değişımı ol3516 • Ancak bu yollar labirent gibidir. Bu yazı, eğitim ve araştırmaya yönellk bilgiye erişmek için, size bu labientlerde kılavuzluk yapmayı amaçlıyor. 'polıcy statemenf olabılir, duyurular olabılır Unıversıte ortamında, gelıştırılen tezler, yazılan teknık raporlar, programlar, ses kutuklerı, resım kutuklerı olabılır Bugun Turkıye'de, Bılkent Unıversıtesı'nde (ftp bılkent edu tr) ve ODTU'de (karakoy srdc metu edu tr) ve TUBİTAK (ftp tbtak metu edu tr) herkese açık arşivler bulunmaktadır Devlet Istatıstık Enstıtusu'nun verılerıne, Planlamanın Dokumanlarına, Parlamentonun Tutanaklarına elektronik olarak erişmek o kadar zor olmamalı örneğln Arşıvlerde neler bulunabılır • Tezler, teknık raporlar, • Oers notları, derslerde kullanılan programlar, • rfc (Request for Comment), FYI'lar (For Your Informatıon), letf (Internet Engıneerıng Task Force) dokumanları gıbı (yarı standartlar), • Elektronik Ortamda Sekspır gıbı klasıkler, Kuran, Incıl gıbı kutsal kitaplar, tablo ve benzerı sanat eserlerının gıf, jpeg gıbı formatlarda göruntulerı urneğin, Gutenberg projesı 2001 yılına kadar 10 trılyon elektronik kıtabı kullanıcılara dağıtmayı hedeflemektedır • NASA'nın gozlemledığı Astrofizik verilerı • Tüm bilgisayar çeşitlen ve ışletim sistemlerı ıçın Freeware, Sharevvare, Publıc Domaın, CopyLeft'lı (GNU) mılyonlarca yazılım • DEC'in Decus koleksıyonu, • Netvvork News'ün arşıvleri ve tartışma lıstelerının tutanakları, • Bilgisayar fırmalarının 'bugfıx', whıte paper', product ınfo', ve ceşitli destek yazılım ve dokumanları, • Test problemlerı, çeşitlı ıstatıstık veriler Internet Nedir? maktadır Dosya paylaşımının başka onemlı yontemlerı Netvvork Fıle System (NFS), Andrew Fıle System (AFS) ve Alex sayılabılır urneğın, St Louıs'dekı VVashıngton State Unıversıty arşıvı (vvuarchive wustl edu) kendısı önemlı arşıvlerı NFS ya da AFS yukluyor ("mount" edıyor) ve bu tıp yuklemelerı teşfık edıyor Isteyen önemli dısklerı kendıne yukluyor TELNET (ya da Remote Logın), gene Internet uzerındekı ıkı makınenın, marka ve ışletım sıstemınden bağımsız olarak bırındekı bır kullanıcıya ıkıncıde çalışma olanağı sağlamıştır Gene clıent/server ya da deamon/clıent turu bır bağlantı söz konusudur Internet'ın temelde sağladığı, hızlı haberleşme ve buyuk hacımdekı kutuklerın hızlıel değışımıdır tum bu mekanızmalar sonunda, nasıl ki dunyanın obur ucunda olanları TV'de ızleyıp, basında okuyabılıyorsak, benzer şekılde de bılım, araştırma, gelıştırme vb konularda gelışmelerı çok hızlı bır şekılde ızleyıp, ılgılı dokumanlara, programlara, multımedya ortamında erışebilıyoruz urneğın Sılıcon Vadısınde yapıIan bir basın toplantısında soylenenlerın, tum metnıne bırkaç saatte erişmek mumkun Tabıı, sıze hemen gonderılırse, bırkaç dakıka ıçınde elınızde Ya da MIT'dekı arşıve konan bır programı ılanından önce alıp çalıştırmak da olanaklı Notasyon Bu metınde bırçok dokumana referans vereceğız Bunların buyuk çoğunluğu elektronık dokuman ve Bılkent Arşıvlnden emesaj ya da ftp ıle alınabılecektır Bazen de arşıvde bır dosya ya (dırectory) referans vereceğız Bilkent: dokuman Bılkent arşıvındekı btr dokumanı ve Bllkent: dlr/ ıse bır dosyayı belırtecektır Metnın sonunda Bılkent arşıvıne nasıl erışılebıleceğı anlatılmaktadır Tum Internet'te node:Path/flle ya da Path/flle@node, node ısımlı makınede Path/fıle şeklınde erışılebilen bır kutuğu belırtır Elektronik Ağlarda kullanım açısından en çok kışının yararlandığı servıs emesaj servisıdır Hemen hemen butun ağlardan otesıne emesaj ıle ulaşmak mumkundur Ulaşmak ıstedığınız kışının emesaj adresı esas olarak yeterlı olmaktadır UUCP ve BITNET de bır mıktar yönlendirme bılglsi gerekmektedır, UUCP'de bazı onemlı ara duğumler, BITNET'de ıse hedef duğumun duğumtablosunda olması gerekmektedır Bolge ısımlerını temel olan Internet'te bu daha dınamık bır yapıya sahıptır, en ust duzey bolgeden başlayarak yolunu bulabılır mesaj Ağlar arası geçış 'gateway' makınelerı sayesınde olmaktadır, Esas olarak sadece emaıl mesajı kullanan servisler açısından BITNET ve tum diğer ağ'ları Internet ın parçası saymak gerekır Belırlı bır konuda uğraşan ınsanların haberleşmesıne yonelık lıste, bulletınboard gıbı mekanızmalar var Ana ışlevı, belırlı bır adrese gonderılen mesajın bır grup ınsana dağıtılmasıdır Insanlar, bu mekanızmaya ya kendı ısteklerıyle abone olurlar, ya da bulletın board ya da news yoluyla okurlar Bunları çalıştıran yazılımlar, lıstaerv, lıstmanager, robotmailler gıbı isımlerle bılınırler, ayrıca bır miktarını 'sendmaıl' halleder BITNET uzerındekılerde fıleserver özellığı de vardır, eskı tartışma tutanaklarını ve başka kutuklerı de istek uzerine ya da otomatık olarak gönderebılır BHkant IMe.tr, IMM«rv. yardımcı Emesai Temeili Servisler Llsteler Unıversıtelerın, bilgisayar (ırmalarının, hukumet kuruluşlarının vb , elındekı belge ve programları tum dunyada ısteyen herkese (kamuya) açma yollarının en temel yolu Kamuya Açık Arşivler'dır (Herkese Açık Arşivler) Dıskte belırlı bır yer ayrılır, oraya ınsanlar paylaşmak ıstedıklerı nesnelerı koyarlar Bunlar, 'Whıte paper' olabilir, ticarı yazılım için 'bugfıx' olabılır, Kamuya Açık Arşivler Mailserver, Netserv, Llstserv,ftpvia mail Bunlar belırlı adrese gonderılen mesajları okuyup, degerlendırıp, sonuçlarına göre bazı ışler yapıp sonucunu ıstenen adrese gönderen programlardır Her bırı