Katalog

HAYVAN ARAŞTIRMALARI Ayılar: Sezgilepi kuvvetli, öğrenmeye açık Ayıların insanla karşılaştıkları zaman gösterecekleri tepki, insanın ona nasıl davranacağına bağlı. Serdar Uğurlu*, Vehbi Altunçul** Ikemizde yaşayan ayılar genellikle dağlık ve ormanlık bölgelerde bulunan Avrupa Kahverengl Ayıları türündendir (Ursus arctos L) Bu türün dışında Kuzey Amerikada yaşayan Korkunç Ayı (Ursus horribilis), Kara ayı (Ursus americanus), Kutup ayısı (Thalarctus maritizmus) ve Hindistan, Çin hindi gibi yerlerde yaşayan Malaraya ayısı (Helarctus Malayanus) gibi ayı türleri biliniyor. Yavru iken yakalanıp, evcilleştirilen bu hayvanlara, şartlı refleks yoluyla birkaç figür öğretilerek "oynamaları" sağlanır Hayvanların bu davranışları farklı iç ve dış şartlara uyum sağlamaları için gösterdikleri bir gayretin ifadesidir. Sopa, burundaki halka acısı ve ritm, hayvanlarda bir enerji değişimi meydana getirir. Bu etkitepki ilişkisi organizmada nörohormonal sistemle düzenlenir ve kontrol edilir. Hayvanların şartlı refleks ile ilgili bu davranışlarında öğrenme kapasitesi ve davranış karakteri önemli rol oynar. Davranış karakterleri, morfolojik karakterler kadar kahtsaldır. Hatta özel davranışlar için hayvanlara seleksiyon uygulanabilir. Ayılar ve davranışları öteki çağlardan günümüze dek insanların dikkatini çekmlş, şarkılara konu olmuş, küfür denilince akla gelen ilk isim olmuştur. Bunun bir nedeni belki de, ayıların arka ayakları üzerine dikildikleri zaman (sıkça görülen durum) ayıların insana benzerlik göstermesidir diye düşünebilir insan! Bir başka neden de kuşkusuz bu hayvanların gücü, cesareti ve dayanıklı oluşudur. Bu özellikler insanları oldukça cezbetmiş, masal ve efsanelerde ayılara kahramanhk layık görülmüştür. Ayıların fizyolojik özellikleri ve davranışları diğer hayvanlardan hayli farklıdır. Ayıların çoğu ancak iki yılda bir çiftleştiklerinden ve genellikle 1 veya 2 çok ender olarak 4 yavru doğurduklarından günümüzde yok olmak tehlikesiyle karşı karşıyadırlar. Günümüzde ayıların davranışlarını yakından incelemek için birçok araştırmalar yapılıyor. Bu amaçla birçok ayı uyuşturucu iğnelerle uyutulmakta ve boyunlarına küçük vericiler yerleştirilerek haftalar boyu gece ve gündüz izlenebilmektedir. Korkunç ayılar (grizzly) ile ilgili veriler oldukça ilginçtır. Bu ayılar gezici bir karakter göstermezler Hayatlarını üç kilo metre genişlıkte bir alan içinde geçirir ve bu sınırların dışına çıkmazlar Bu ayıların alışkanlıklarına bağlı oldukları da bir başka bulgudur. Bir dişi ayı izlendiği üç yıl boyunca gündüzleri hep aynı yerde dinlenmiştir. Bu tür ayıların beslenmeleri bulabildiklerine bağlı olarak büyük ölçüde değişmektedir. Bazı yıllar olağanüstü çoğalan tarla fareleri ve diğer kemirgenleri yaygın şekilde avlarlar. Dişi ayıların yavrularına bir tür çam ağacının kabuğunu soyup alttaki yumuşak tabakayı ve çamsakızı özünü yemesini öğrettiği gözlenmiştir Ayılar, beslenirken yapılan müdahalelere içgüdüsel bir davranışla saldıracaktir. Sezgilerlyle kançısındakinin davranışını anlayan ayı hiçbir zaman aç ve yaralı değilse ormandan çıkarak insana saldırmaz. çirir İnsanların çok yakında olması bile onu saldırıya zorlamaz, saldırılmadıkça yerinden kıpırdamazlar Arıştırmacılar ayıları gözlerken çevrelerinin kuşatıldığına tanık olmuşlardır. Bu arada yavrusu olan dişiler yavrularını sesle uyararak uzaklaştırmakla yetinmiş insanlara bir şey yapmamışlardır. Bütün bu yeni bulgular ayıların (korkunç ayılar bile) yaradılışları gereği sal Çevre koşulları ayılanda kısırlık yapıyor Kısırlaştırılmak üzere sahipleri tarafından IÜ Veteriner Fakültesine getirilen 46 yaşları arasındaki erkek ayılardan alınan 12 testis üzerinde yapılan araştırmalar ilginç sonuçlar verdi. Sperm üretiminin gerçekleştiği testislerin normal yapıda olmadığı ve dejenere bir yapıda olduğu görüldü. Bu durum ayıların doğurganlığını, üremelerini etkilemekte ve kısırlığa yolaçmakta.. Doğal koşullardan uzaklaştırılan ve kötü koşullarda bakılan ayılar, kış uykusuna yatamamakta ve iyi beslenememekte. Bu durumun yolaçtığı stresin ise ayılarda görülen testis dejenerasyonunun ve kısırlığın nedeni olarak düşünülmektedir. dırgan olmadıkları izlemini uyandırıyor. Ancak insanlarla dostça ilişkiler kurmuş olan kara ayılar bile bir vahşi hayvanın tüm fizyolojik özelliklerine, tepkilerine sahiptir ve özelllkle yiyecek konusunda zaAna ayı en hareketli rarlı olabilir. Bütün ayılar içinde en hareketlisi ana Yavruları olan ana ayılar son derece ayılardır Bunlar küçük ayılarını doyurmak duyarlıdır yavrularına karşı herhangi bir için çırpınırlar. Ne var ki yiyecek aramak itehlike sezinleyecek olursa, yanlarına hiç çin dolaşması dışında ayı zamanının bükimseyi yaklaştırmazlar. Öz babaları da yük bir bölümünü uyuşuk bir durumda geolsa aç erkeklere karşı yavrularını savunma iç güduleri kuvvetlidir. Bütün vahşı hayvanlarda olduğu gibi ayıların da sezgisl çok kuvvetlidir İnsanla karşılaştıkları zaman gösterecekleri tepki, büyük ölçüde insanın nasıl davranacağına bağlıdır. Ona zarar vermek niyetinde olduğunuzu sezdiklerinde, elinizde bir silah ya da bir sopa görürlerse kuşkusuz kendilerini savunma yoluna gideceklerdir. Beslenirken rahatsız edilirlerse, gemlenmemiş bir güçle saldırabilirler Oysa bir tehlike sezmezlerse büyük bir olasılıkla insan karşısında hiçbir tepki göstermeyebilirler. Bir ayı çok aç ya da yaralı olmadıkça ormandan çıkarak insana saldırmaz. Ayrıca öğrenmede çevrenin önemi kadar yaş da etkili bir faktördür. Genç hayvanların daha çabuk öğrendiği görülmektedir. Bütün dünyada buna benzer şekilde eğitilmiş çeşitli hayvanlar sirk çatısı altında daha iyi şartlarda gösteriler yapar * Yard. Doç. IÜ Veterlner Fakültesi Mor«e«/m 1 'de tetUslerln normal mlkroskopik yapısı içe Reslm 2'de, testltlerde taptanan dejeneratyon göfoloilAnabllimDalı rltinda spermlerln ünUldlğl kanallarda aporm ünU rulüyor. ml (tpermatogenezl$) olayı ve ara bağ doku Içlnde "Yard. Doç. Dr. IÜ Veterlner Fakültesi leydlg hücrelerl görulüyor. BlyoklmyaFlzyoloJI Anablllm Dalı Avcılarlst 34851 3512