Katalog

SORUN YANITLAYALIM Beton binalar Tırnaktaki ve radyasyon beyaz lekeler tehlikesi Bursa'dan yazan Turhan Gürel, "Beton yapıların en fazla, tuğla ve taş yapılann orta derecede, ahşap yapıların en az radyasyon yaydığım duydum, doğru mu?" dıye soruyor. Okurumuzun sorusunu Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dah'ndan Doç. Dr. Osman Hayran yanıtlıyor: "Eğer binalarda kullanılan yapı malzemesi, malzemenin alındığı yer nedeniyle doğal ülarak bazı radyoaktıf maddelerle bulaşmış ıse binalarda lyonlzan radyasyon bulunması mümkündür. Bu radyasyonun kayanağı da gelnellıkle radon elemenll ve bundan bozulma yoluyla çıkan tiirevleridir Radon ve türevleri doğal olarak jeolojik yapılarda, toprakta, yer üstü sularında bulunabildiğinden yapı malzemelerinde de bulunabilmektedir. Havalandırma yonünden ve ısı izolasyonu açısından çok lyi yalıtılmış modern yapılarda geleneksel yapılara göre (ahşap vb.) radon ve lürevlerini yaraMığı radyasyon daha fazla bulunmaktadır. Bu fazlalık, bazı araştırmalara gore enerji tasarrufu, ısı izolasyonu dikkate alınarak yapılan binalarda geleneksel bınalara göre 20, 30 kat daha fazla olabilmektedir. Bir yaklaşıma göre bu anlamdaki bına içi radyasyonun tüm akciğer kanserlerinin %510'undan sorumlu olduğu sanılıyor. lyonlzan radyosyon Içln 'şu sınınn altı tehlikeslzdir" diye bir şeyden, yani mutlak tehllkesizlik' sınırından söz etmek mümkün değlldlr." Uzayda kesişen paralel ışınlar Kaysen, Yeşılhısar'dan yazan okurumuz Alinza Akansu'nun sorusu şoyle "Uzayda blrblrlne paralel glden Ikl ı»ın son•uzda keslşir ml, bunda projekttf düziem ve gravltasyon etkisi olur mu; projektff düzlemln ne glbi özelllkleri vardır?" Okurumuzun sorusunu İTU Fızık Mühendıslıgi Ogretim Uyesi Doç. Dr. Jan Kalaycı yanıtlıyor "Bu soruda geometrı ve fızığın bırbirıne karıştığını sanıyorum. önce geometri kısmına cevap erlp. sonra fizlğe başlamaya çalışacağım ProjekUf düzlem, iki boyuDu (reel) bir düzleme, sonsuzda olduğu kabul edilen pro|ektil b4r dogrunun katalması ile elde edlllr Geometrlde, keslm noktalan bu tonsuzdakl doğru üzerlnde bulunan dogrulara paralel'dlr denir. Bu şekilde tanımlanan parallelhk gunluk yaşamımızdakı paralellığın bir genellemesı olup gunluk yaşamdaki kavramlarla bağdaşması gerekmez Fakat, paralellik kavramının fizikte onemlı bir yerı vardır. Genel relatıvıte teorisı, ıçınde yaşadığımız uzayzamanın eğrısel olduğunu ıleri sürer Eğri uzayda paralellik düz uzaydakıne göre (arklılıklar gosterır. Bir küre yuzeyının doğruları olan merıdyenler hiçbır zaman bırbirıne paralel olmazlar, hep kesişirler Bunun terisınin de mümkün olduğu bilinmetedır Negatif eğrilikli uzaylarda bırbirıne paralel sonsuz doğru vardır. Bir sınıflama yaparsak uç çeşıt paralellik ve uç çeşıt geometrı vardır. 1) Bir doğruya dışındakı bir noktadan tek bir paralel dogrunun çizilebildiğı düz ökfld uzaylan, 2) Bir doğruya dışındaki bir noktadan hiçbır paralelın çızılmedığı Rlemann uzayları, 3) Bir doğruya dışındakı bir noktadan sonsuz paralelin çızfleblldiği Lobaichevtky uzaylan. Burada doğru diye nrtelendlrllen geometıik neıneler blrblrlnden larVlıdır. Bu yüzden onlara genel Mr l«lm vererek "Jeodezik" dıyoruz Joodezıkler, ıkı nokta arasındakı uzaklığın on kısa olduğu yoldur. Fızıksel, dort boyutlu evrenimızin geometrisı. duz değıl eğrıseldır ve ışık ışınları |eodeziklerı takıp ederler Pozıtıf eğrilikli bir geometrıye sahıp olduğu sanılan uzay zamanımızın ışık ışınlarını, jeodeziklerin ışıkh" görüntüsü gibi düşünürsek, yukarıdaki açıklamalara gpre, kesışeceklerını anlarız. Ayrıca, eğer evrenın uzaysal olarak sonlu ve kapalı olduğu varsayımı geçerlı ise, bir ışık ışını tum evreni dolanıp tekrar ılk çıktığı noktaya donebıhr. Uzayzamanın geometrisı niçin bir eğrı geometrıdır sorusunun cevabı ıse uzayı dolduran maddedır Bu maddenın kutlo si uzayı bukerek düz |eodezıklerı eğrılere dönüştürür. Bunun görünur bir örneğı guneşin çevresınde dolanan gezegenlerdır Gezegen hareketlerının klasık açıklaması olan guneşin gezegenlere uyguladığı çekıın kuvvetı. yerını genel relativıtede. hiçbir kuvvet etkisinde kalmayarak jeodeziklerı ızleyen gezegenler açıklamasına bırakmıştır özetiersek, uzayda paralel giden iki ışın sonsuz degll sonlu bir uzaklıkta bile keslşeblllr takat bunu buyuk olasılıkla goremezsınız. Çunku, saldığınız ışıklar yolları uzerındekı madde taradndan yutulabıhr veya başka nedenlerle enerji kaybedip yok olabılırler Kütle çekim, uzayı bukerek ışık ışınalarını izleyecekleri yoldan saptırır" Ankara'dan yazan Gül Deniz, "tırnaklarda oluşan beyaz lekelerin nedenl nedlr?" diye soruyor Okurumuzun sorusunu Istanbul Üniversitesi Istanbul Tıp Fakültesi Dermatoloji Anabilim Dalı'ndan Prof. Dr. Orhan Baransü yanıtlıyor "Tırnaklardaki beyaz lekelerin farklı nedenleri olabilir Beyaz lekelerin bir bölümü mantarlara bağlı olarak oluşmaktadır Geri kalan bölümü de tırnak yapımındaki kusurlara bağlı olarak oluşmaktadır Hastanın, lekelere bakarak kendi başına bu ayrımı yapması kolay olmayabilir. Tırnağın, deri içinde kalan bölümu tırnak yapım yeridir. Tırnak yapım yerindeki sistemik ya da yerel bir kusur sonucu ya da yapım yerinde hasara neden olabilecek bir başka hastalık sonucu oluşabilir bu lekeler Genellikle bu tür lekelerin sebebi anlaşılamamaktadır, çoğu zararsız belirtilerdir Mantar hastalığına bağlı olarak ortaya çıkan beyaz lekeler ise, mantar tanısı konduğu halde tedavı edilebılırler Lekelerin türünün anlaşılabilmesi için hastanın bir dermatoloji u7manına gitmesi uygundur" Toplum Ve Çevre Sağlığı Açısından Soru/Cevaplarla ASBEST Atom enerjisini kullanabiliyor muyuz? Ankara'dan yazan Hakan Sağlam'ın sorusu şöyle: "Atom çekirdeği parçalandığında ya da birleştlğinde nlçin büyük bir enerji açıga çıkar ? Bu enerjiyi kullanabiliyor muyuz, kullanabilyorsak nerelerde?" Kahramanmaraş, Pazarcık'tan yazan Mustafa Karayapı "reaksiyon ısısı" konusunda bilgi istediğini söylüyor. Okurlarımızın sorularını İTÜ Fizik Bölümü öğretim Üyesı Prof. Dr. Hüseyin Güven yanıtlıyor. "Uran glbi ağır atom çekirdeklerinin haflf kütleli iki çekirdege parçalanması olayına Fizyon denir. Olayda parçalanma ürünleri yanında nötron, elektron, nötrino ve gamma ışınları da meydana gelir. Bir çekirdeğin parçalanmasmda yaklaşık 200 MeV lik (1MeV = 3. 827X l u ' 1 4 cal.) bir enerji açığa çıkar. Bu enerji sözü edilen parçacıklar arasında paylaşılır. Ağır 26022 bir çekirdeğin kendılığınden parçalanma olasılığı çok kuçüktür Bu nedenle ağır çekırdekler notronlarla fizyona uğratılır Kontrolsüz fizyona en iyi örnek atom bombasıdır Kontrollü fizyonla, atom reaktörlerinde elektirık enerjısi üretılır Haftt çeklrdeklerin belli şartlar attında daha ağır çeklrdeklerl oluşturacak şekllde birlesmeslne füzyon denir. Bu olayda da buyuk mıktarda enerjı açığa çıkar. Guneş, enerjisını bu yolla uretır Kontrolüz füzyona hidrojen bombası örnek verilebilir Teknik nedenlerle, kontrollü füzyon yöntemiyle enerjl üretimi bu güne kadar mümkün olamamışbr. Bu amaç içın bütün dünyada buyük çaba harcanmaktadır. Herhangi bir reaksiyonda meydana gelen enrjinin ısı eşdeğerine reaksiyon ısısı denir. Nükleer reaksiyonlarda bu enerji, reaksiyona giren çekirdeklerin kütlelerinden giderek hasaplanabilir." Bugüne Kadar Yaymlanan En Ciddi Bilimsel Araştırma Türk Sağlık Ajansı Yayînları tstemc Adresi: Türk Sağlık Ajansı P.K. < Sirkeci 34436 S İstanbul