Katalog

KOKUAI Duyguların ve cinselliğin ko Hayatın çeşitli etkinliklerinde çok önemli rol oynayan kokular üzerlne merak ettiğimlz bir çok şey... Herkesin, herşeyin kendine özgü bir kokusu var. Koku bu anlamda canlıların molekülsel bir işareti. Muraî Birkik* "Kokular Alemi" deylşlnin "Ruhlar Ale tırmalarının "altın devrl" olacak. mi"ni çağrıştırması rastlantı değil! Koku Duygulara giden özel hat Algılayabildiğimiz 3000 kadar koku içinruh ilişkisi çağlar boyunca var oldu. Parfüm sözcüğünün kaynağı, Lâtince per fu de yüz tanesinin bile doğru dürüst adını men (:duman ile). "Duman (koku) ile" Tan koyamayışımız, kokuların çeşitliliği karşırıları insata getirmeye çalışan insanoğlu, sında nasıl da "dillmlzin tufulduğunu" göskokuları, o "ilahr' dünyadan esintiler geti teriyor. Böyle durumlarda, "haşlanmış yuren araçlar saydı. Kutsal öd agacından tüt murta kokusuna benziyor" örneğinde süler hâlâ yakılmakta, cami kapılarında olduğu gibi, dolaylı yollara başvururuz. OHaktorik (koku alma duyusuna ilışkln) hâlâ "hacıyağlan" sablmakta... uyarılar, "beylnde oynayan sinema filmlerine glriş bllstl" gibi iş görür "Aşk filBir şey, ancak "elle hıtulup, gözle göriiml"nden tutun "korku fllml"ne dek, belleklüyorsa" somut olarak kabul edilir. Onun te kayıtlı her ne varsa, küçücük bir kokuyla "kokması" ise, yalnızca burnumuala beybir anda gözler önüne geliverir. Küçük bir nimlzin bir oyunuymuş gibi, pek dikkate bacadan çıkan odun sobasının incecik dualınmaz. manı, o güzelim kış gecelerini anımsatmaOte yandan, bir şeyi koklamak, neredeyya yeter. Birçoğumuz için hafif bir tezek kose "ayıp" sayılır! Koku alma duyumuza rekusu, köyde geçen çocukluğumuzdan va gördüğümüz bu haksızlık neden? Bur"nostaljik" duygular getirir Buna karşılık, numuza güvenmediğimizden mi? Yoksa kapağı açılan tentürdiyot şişesi, belki de yine o, kendimizi hayvanlardan apayrı dühastanedeki endişeli gunlerimizin yeniden şünme alışkanlığından mı kaynaklanıyor canlanmasına neden olur. Benzer biçimde, bu tutumumuz? öyle ya, kim ister ter kokan çamaşırlar kimimize güpegünsözgelımi oraya buraya burnunu sokadüz erotik düşler gördürür! rak birşeyler aranan köpeklerle arasında Ama ne yazık ki bunun tersi pek olmaz. benzerlik kurulmasını? Koku alma duygusu, kokunun kendisi gibi Oysa biz de canlıların çoğu gibi koku çabucak uçup gider: Yani, söz gelimi, kenalma duyusuna iyiden iyiye bağlıyız Hatta disi ortada olmadığında, eşinizin kullandığı araştırmalardan çıkan son bulgulara bakıparfümün kokusunu kolay kolay gözünülırsa, genellikle farkında olmasak da, kozün (ya da "burnunuzun"!) önüne getirekular yaşamımızı sandığımızdan çok daha mezsiniz. Taze çekilmiş kahvenin kokusufazla etkıliyor. Reklam hilelerinden tutun, nu herkes bilir de, durduk yerde, her suçluların bulunmasına dek çok değişik istediğimiz zaman o koku "burnumuzda alanlarda, değişik yaklaşım tarzlarıyla yatütmez " Demek ki, koku alma duyumuz tek pılan araştırmalar gittikçe yoğunlaşıyor yönlü bir yol gibi çalışıyor. Uzmanlara göre, doksanlı yıllar koku araş Bir kendimizi koklayamayız Koku sinirleri gerçekten çok ilginç bir araştırma materyali. Çünkü, bir: Bu sinir hücreleri kendini sürekli yenileyebiliyor; Hcl: Beyinle çevre arasındaki biricik doğrudan baglantyı bunlar oluşturuyor. Diğer duyusal algılamaların tümünde gdrme olsun, işitme olsun, dokunma olsun karmaşık ara ışlem basamakları yer almakta. Ancak, nasıl ve nlçln kokualdığımızı, işin uzmanları da tam olarak bilmiyor henüz. Belkl de aslında, yalnızca az sayıda meyve, balık, ter ve sidik kokuları gibi temel birtakım kokuları alabiliyoruz! Araştırıcılar yüz yıldan fazladır bu tür indirgemelerle kokuların izini sürüyorlar. Ama başarıları çok sınırlı kaldı. Dört temel tat gibi, temel kokuları belirlemek amacıyla birçok deney yapıldı 1963 yılında Amoore'un yaptığı sınıflama, bunlar arasında en çok kabul göreni oldu. Araştırmacı, kokuları biribirine çok benzeyen maddelerin kimyasal yapıları arasında büyük farklılıkların bulunabileceğini gösterdi. Kokuları tam olarak tanımlanabilen 600'den fazla organik bileşiği araştırarak, 1952'de kokular dunyasına ilişkin stereokimyasal kuramını yayımladı. Buna göre tüm kokular yedi temel prlmer kokudan oluşmaktaydı (bkz Tablo). Tüm kimyasalların moleküler yapı ve büyüklüklerine göre sınıflandırıldığı söz konusu kuram, yedi temel reseptör tipi bulunduğunu ve bunlardan her birinin, belli biçimdeki moleküllerin uyabilecekleri karakteristik bağlanma yerlerine sahip olduğunu varsaymaktaydı. örneğin, kâfur gibi kokan molekuller az çok küremsi, mis kokulular ise yassıdırlar. Daha sonraki araştırma sonuçları bu kuramı desteklediyse de, tartışma hâlâ sürüyor. Şimdi koku bilimciler yeni yöntemlerle; Yandainsan burnunun birbihnden ayırt ettiği 10 temel kokugörülüyor. olfaklogramlar. oltaktometraler ve kol< testleri ile burnun gizlerıni bir bir çözme çalışıyorlar. 1984te Philadelphia Klinik Koku Araşt maları Merkezi nden Richard Doty, ılkko testini geliştirdi. Klraz, muz, nane, dc plzza gibi 40 türlü kokunun bulunduğu t çük kartlar binlerce kişiye koklatıldı. Şaş tıcı sonuçlar çıktı ortaya: Kadınlar erkeklerden daha iyl koku ı yorlardı! Yalnızca karpuz, soğan, fındıl fıstık ve çukulatanın kokusunu erkekler c ha çabuk tanımışlardı. Buna karşılık b demotes ve elmanın kokusunu tanıma kadınlar da erkekler kadar zorlanmışlarc Elde edilen sürpriz bulgular arasında t başkası da, slgara Içenlerln, içmeyenl kadar iyi koku alabilmeleri oldu. Ayrıca k ku alma duyusu, yaşlanmayla gücündt yitiriyor. 80 yaşındakilerin yarısı "ano mik" yani artık hiç koku alamıyor Aç kafatası yaralanmalarında sık rastlan; koku alma duyusunun yitirilmesi, koku ! nirlerinin son derece duyarlı olup çabuc; tahrip olmasına bağlanıyor. Nezleden ba ka, tümörler ve çeşitli alerjiler de koku a mını sekteye uğratabiliyor. nayvansai saigııar yaxıcı 26012 aroma