Katalog

tMALARI KISA KISA hıc bır zaman bulamayabılırız Işte bu aşamada yenı gelıştırılen araçların onemı anlaşılabılır Mauna Kea ve Guney Amerıka'dakı 10 metrelık teleskoplar ve kızıl otesı okuyuculu SIRTF, ılk galaksılerın gelışme donemını saptayacak ınceleyecek" Galaksllerın oluşmasındakı bır anahtar ıse hıç bır radyasyon yaymadığı ıçın hıç bır araç tarafı ndan saptanamıyor 80'lerdekı araştırmalar galaksılerın yuzde 90 ıla 99 unun kara madde olduğunu ortaya çıkarmıştı Astronomlar bu maddenın orada olduğunu sadece galaksı ve yıldızların hareketlerınden bılıyorlar Bu ne olabılır'' Adaylar Guneş ın etrafındakı, altındakı ve gerisındekı herşeyı kapsıyor Jupıter buyukluğundekı gezegenler, olu yıldızlar, karadelıkler, ve keşfedilmeyı bekleyen kara madde AT A Bell Laboratuvarlarından J. Anthony Tyson bu kara maddenın ne olduğunu bılmıyor fakat onu görmuş Şıli'dekı bır optık teleskop sayesınde, ışınların kitlenın etrafında toplandıkları zaman oluştuğuna benzer ışık arkları saptamış Gorunurde hıç bır kıtle olmadığı ıçın Tyson bunun kara madde olduğuna ınanıyor Astronomı bılımler ıçınde deneyin mevcut olmadığı tek bılım Oluşumları sadece gözleyebılıyor fakat buna manıpule edemıyorlar Bu yuzden bılgısayarları kullanıyorlar Bu bılım adamlarından bırı olan Havaı Unıversıtesı nden Joshua Barnes a gore bılınen galaksılerın %801 dısk (sarmal) bıçımınde Dığerlerı ıse daha şışman elıpsler Bunların bır çoğunda yıldızlar bızım Samanyolu galaksımız gıbı dısk biçimlı galaksıler de olduğu gıbi, duzenlı olmaktan çok dağınık konumlarda yorungede bulunuyorlar Sımulasyonlar, (benzetımler) dısk galaksılerın çarpışmalarının aynen elıptık galaksılerdekı gıbı yıl*7 yörungesı duzenı yarattığını gosterıyor Çarpışmalar, Samanyolu nda oluşandan 100 kere daha hızlı yıldız oluştuoluşturabılıyorlar Bunların hıç bır elıptık* lerın çarpışan dısk galaksılerın kalıntılan olduğunu kanıtlamıyor Astrofızıkçıler çalışmalarını bu konu uzerınde yoğunlaştırı yorlar Bılgısayarlar sayesınde evrenın tarıhı de ıncelenebılıyor Geçen yıl Prınceton Unıversıtesı'nden araştırmacılar şımdıye kadar yapılan en buyuk kozmık sımulasyonu gerçekleştırdıler Işe soğuk kara maddeden 4 mılyon parçacık, çekım ve dığer fizik kanunları ıle başlayan araştırmacılar bundan bır evren elde etmeyi başardılar Astronomların, galaksılerın Samanyolu ndakı beyaz bulutlar değıl, kozmosa dağılmış durumdakı uzak dünyalar olduğunu bulmalarının uzerınden 70 yıldan az zaman geçtl Bu göksel gızemının açığa çıkmasından sonra doğa bılım adamlarının dığer sırlannı da keşfetmelerıne pek olanak vermedı 1990'larda bu sırlardan bır kaçı daha çozulebılır Yıne de her ne kadar gelecek nesıl teleskoplar kosmos un mımarisını açığa çıkartacak olsa da, astronomların önunde daha da d.erln sırlar açılacak Insanlar ve de ozellıkle astronomlar doğanın hayal gucunun kendılerınden çok daha buyuk olduğunu bır kere daha anlayacaklar ran "yıldız pattamalı galaksller" Göktaşında yeni mineral Ç ınlı mıneralog KuıRen Wang ve ekıbı ayrıntılı bır ınceleme sonucunda 20 Ekim 1977 de Çın'in Anhuın eyaletınde Boksıan yakınlarına duşen bır göktaşında 28 farklı mineral çeşıdı saptadılar Çınlı bılım adamları yaptıkları fıziksel ve kımyasal analızlerde buf mınerallerden bırıne ılk defa rastlandığını gösterdıler Zangengıt adı verılen yenı goktaşı mıneralının keşfı, Uluslararası Mıneralojı Bırlığı tarafından da onaylandı Zangengıt mıneralı kubıkuzaysal merkezlı bır yapıya sahıp Zangengıt ın ıçınde bakır, çınko ve eser mıktarda dığer elemanlar bulunuyor Radyoaktıf ızotoplar yardımıyla yapılan yaşy belırlemesınde Zangengıt mıneralının yaklaşık 4 5 mılyar yıl yaşında olduğu saptanmış Deneyin olmadığı tek bilim ıther, COBE uydusunun bir modeliyle birlikt» ronom kuasarların galaksının çekırdeıde bır karadelık olduğu zaman meyna gelen bır panltı olduğuna ınanıyor radelık gaz ve yıldızları yuttukça çekım srjısı radyasyon halınde patlıyor ve bukuasar olarak goruyoruz <uasar lar sayesınde kosmos un en yuk bılmecelerınden bırı olan nasıl ıp ta mılyarlarca yıldızdan oluşan gasılerın bır arada kalabıldıklerı sorusuda yanıt bulunabılecek Uzmanlar yenı jncaklar sayesınde evrenın belırsız gaz yığınından yıldız ve galaksılere nuştuğunu bulmayı umıt edıyorlar jalaksılerın oluşmasını anlatan kuram /le Buyuk patlamadan sonra kımı dallanmalar kuçuk gaz kumelerı oluşturlar Bu daha yoğun bolgeler maddeyı idılerıne çektıler boylece zengın daha zengınleşirken, fakır daha da fakırleş \le var kı bu teorının zayıf bır tarafı var et zengın bolgeler kendılerıne daha < şey çekebılır fakat son goz nlere gore evrende dengeyı zacak kadar buyuk yapılanılar bulunuyor 1986 da asslar Faber ve beş bılımamının raporlarına gore Saınyolu Vlrgo takımyıldızına ğru çekılıyor 1989 da Harrd'dan Huchra ve Margaret (ller'in hazırladıkları papyon ımındekı bır hantaya gore bu Igede daha önce hiç kımseı hayal bıle edemeyeceğı kar buyuk ve 500 mılyon ışık yılı aklıkta 1700 galaksıden olun bır "duvar" bulunuyor Daha da ılgınç bir buluş ıse Radyo dalgaları Zayıl (mavı) ve şırqhr^s Hopkıns Unıversıtesı'nden ddetlı (kırmızı) yayılımlar kuazarları pulS Szalay'ın Buna gore galak sarları ve radyo galaksılerını gosterıyor sıler her 400 mılyon ışıkyılında bır kumeleşıyorlar Bu sırları çozmek ıçın NASA kuçuk bır robot sayesınde galaksılerın tum doğal permutasyonları ıçınde buyumelerıne yol açan tohumların varlığına daır kanıt toplamaya çalıştı COBE nın buluşuna göre evrenın ısısı hemen her yerde mutlak sıfır noktasının 2735 derece uzerınde seyredıyor Bu aynılık genç evrenın olağanustu derecede homojen olduğunu gosterıyor Bu da galaksı teorılerını rahatsız edıyor Buyuk Duvar ya da Buyuk Çekıcıyı oluşturan ınış çıkışlar kaynak (tohum) nerede? 1990 larda astronomı ışte boyle bir donum noktasında Bır hıpoteze gore bır şey teleskopların aradıgı kaynakları tohumları sılmış olabılır COBE nın pro)e şefı Tohumlar olduğunu fakat bunların kanıtlarının çoktan sılınıp gıttığını duşunun" dıyor Bu dummda Samanyolu nun ve dığer galaksılerın nereden geldıklerını Sivrisinekler uzun menzilli ivrisinekler uçarak uzun mesafeler katedebılıyor Ingılız tropıkal hastalık uzmanı W Macdonald ve Malezyalı meslektaşları çeşıtlı sıvrısınek turlerının uçuş menzıllerını ıncelıyorlar Araştırmacılar 6 turden toplam 18 bın adet sıvrlsinek yakaladıktan sonra bunları floresan bır toz,la ışaretledıler Serbest burakılan sivrisinekler bırkaç gece sonra çevrede morötesı ışınlarla cezbedılerek yakalandı Işaretlı sıvrısıneklerden bazıları 11 gun ıçınde 2 4 km uzaklıktakı bolgelerde bulundular Şımdıye kadar sıvrısıneklerın omurlerı boyunca bırkaç yuz metre uçtu S Yulaf kolesterol düzeyini düsürüyor ulafta betaglukan adı verılen dallı yapıda bir şeker makromolekulu var Betaglukan ınsan kanında kolesterol duzeyıni duşuruyor ABD kaynaklı çeşitlı araştırmalar bu sonucu doğruluyor. Amerikalı bıtkı fızyologu Davıd M Peterson bol miktarda betaglokan ıçeren yulaf turlen bulmaya çalışıyor Peterson, betaglukan sentezınden sorumlu yulaf genınin kısa zamanda bulunacağını umuyor ABD nın 8 eyaletınde 12 değışık yulaf turu uzerinde yapılan araştırmalarda bunlardan bır bolumunde yuzde 35'e varan betaglukan oranları saptandı (Agrıcultural Research Vol 38, Nr 9/ Y 2229