Katalog

PSİKİYATRİ AMERİKA'DAN BAKIŞ butun bu genetık sosyal ya da psikolojik etkenler karmasasındakı yeri ne? Geçenlerde TV'de de gosterılen Oyun Evi'nde (House of Games) olanbıtene bakılırsa, hepımızde varolan suç ışleme potansıyelının ortak bır genetık temelı var, demek mumkun olabılir Genetık temelın kalıtesıne gore suç şıddetı de değışecektır denebılır1 Ancak h*rkesto ortak bir genetlk kod, sonuçta bellrleyici olanın yaşantılar olabıleceğlnı duşundurur Yanı, farklılığı doğuştan sonra olanbıten belirleyecektır Bu da, genetık belırleyıcılıkle ılışkın ıddıa olçusunde geçerlı bır başka önerme 'Suç'un altında bıyolojık/genetık bir zorunluluğun olupolmadığına ılışkın tartışmaları gözden geçırmeye kalkışamam neden olan olayın ustunden (bu yazı yayımlandığında) epey zaman geçmış olacak Turlst otobüsünu yakan Kadlr Çal'a ılışkın haberler, gazetelerden çekıldı bıle Çeşttlı uzmanlar Kadlr Çal hakkındakı goruşlerını soyledıler Aklımda kalan birkaç şey var Birkaç akıl hastanesınde yatmış oralarda psıkopat ve madde bağımlısı tanılar konmuş, karısı ölduğune sevınmış Görenlerin anlattığı dış görunuş ıse, ABD'dekı "evsız "lerın ya da Istanbul'dakı Koprualtı, Surdıbı ınsanlarının (her ne kadar başka mekanlara göçtulerse de) simasını çağrıştırıyor Suç ışlemesinin nedenlerı açıklanmaya çahşılırken de, ruh hastası, (daha doğrusu 'akıl hastanesınde yatmış') alkolik, uyuşturucu bağımlısı ve (bır yetkiliye gore) homoseksuel olması lıstunde durulmuş Babası da boyleydı, deyıp kalıtımı vurgulayan olmamış, ama zaten o da oğlunu baştan reddedıp ışın ıçınden sıynlmış Bu hıkâye boyle akıp gidlyor Ama, dıkkatle bakıldığında suç ışleme ıle bazı kavramlar arasında ılışkıler kurulduğu gorulebılır Ustelık, nesnellik kaygısı hıç taşımaksızın Pek çok kışınin defalarca belırttiği, ruh hastası olmakla suç ışleme arasında hıçbır ılışki gosterılmemış olduğu bılgısının unutulmasını anlasak bıle ( Psycho vs gıbı fılmlerın yuzu suyu hurmetıne), homoseksüle olmanın suç ışleme ya da katıl olma ıle ılişklsinin nasıl kurulabıldığını ınsanın hafsalası almıyor Kadir Çal'ı tanımıyorum, o yüzden problemının ne olduğunu ya da tobosu neden yaktığın soylemeyeceğim ("*) Ama bır olay (bır katliam) hakkında fıkır yurutulurken, fazla bır dayanak aranmaması urkutucu gozukuyor Şu suçluluk ve onun bıyolojık genetık ışaretlerıne illşkln araştırmaları tararken, ne gibi spekulatif çıkarımlar yapılabıleceğını duşunmek bıle, bu yüzden zor geldı Suç ışleme eğılımınin ns ölcüde ganaUk ve kalrtımttl, rw «çöete gallslmacl, I M ölçude tınıfsal olarak belırlendığinı arastıran çalışmaların sonucunu beklesek mı? Belkı de, değışık suçlar içın değışık eğılimlerin ve nedenlerın geçerlı olabıleceğıni göruruz Bu zararsız spekulasyon bır yana, açıklanması daha zor bır şey var Resmen suç sayılabılen kimselere bellı etmeden ışlediğimız kuçuk suçlar Buzdolabından yurutulen dolmalar, gerı vermeyı unuttuğumuz kalem ve sılgılerı, seviyorum' dıye çımdıkleyıverdığımız kardeş yanakları Suç suçtur Gelip geçici bir ruh hall olmayan depresyonu tedavi için, ilaç ve terapi yöntemleri tarbşılıyor. Doğan Cüceloğlu LoaAngatos angımizın hayatı her yönuyle mukemmeldır, çoğu kere gonlumuzun çektığı bırçok şeylerı elde edemeyiz örneğın, tertı etmemlz gereken yılda, şu veya bu nedenle ılerlememiz durdurulabilır, çok sevdığımız ve guvendığımız bir arkadaşkendısıne en çok gereksınım duyduğumuz bır zamanda bızı duş kırıklığına uğratabılır Bu tur durumlar birçok kışılerde gergınlık ve duygusal çökuntü yaratır Bazı çokuntuler geçıcıdlr birkaç saat ya da bır ıkı gunde geçer Bazı çokuntuler ıse haftalarca surer Duygusal çokuntu ıçınde olan kımse butun enerjısını kaybeder sureklı yatmak ıster kalkmak yurumek en basıt ışlerı yapmak bıle onun ıçın altından kalkılmaz bır ış halıne gelır Işte bu noktada doktorun mudahalesı gerekir Derın duygusal çokuntu kendı başına bırakılırsa kişiyı tehlıkelı durumlara sokar Derın duygusal çokuntu ıçınde olan hastanın ıntıhar etme olasılığı yuksektır Bu kışıler derın bır umutsuzluk ıçındedırler, kılo kaybederler, yıyeceklerine ve glyimlerıne dıkkat göstermezler uykuları kaçar ve ne kadar uykusuz kalırlarsa kalsınlar uykuya dalamazlar, yaşam o kadar çekilmaz bır yuk halıne gelır kı ıntıhar ederek buna son vermek en akla yatkın seçenek halıne gelır Duygusal çökkünlük ve yeni yaklasımlar vardır Hasta intlharı duşunmuyorsa ve iletişim kurabılme yeteneğını kaybetmemışse, hastahaneye yatırılmadan ayakta tedavısıne başlanır Bu tur tedavi genellıkle bazı ılaçlar verme ve haftalık psıkoterapı seanslarıyla başlar nin duşunuş tarzı ve tutumlarına ağırlık veren kognıtıf (zıhınsel/bılışsel) terapi dığerı de ılışkılerdekı sorunlara ağırlık veren kışılerarası tearıpıdır Geçenlerde yayınlaman araştırma sonuçlarına göre eğer depresyon hafıfse, hastalar hem psıkoterapıye hem de ılaca olumlu tepkıde bulunmaktadır Eğer ağır bır depresyon söz konusuysa, ılaçla tedavi en etkılı olmaktadır Hafıf depresyon hallerınde, ıkı tur psıkoterapıden her ıkısı de aynı derecede başarılı olmaktadır Bu çalışma degışık ilaç turlerını karşılaştırmamıştır Son yıllarda piyasaya çıkan Prozac adlı antıdepressan ilaç oldukça ılgı çekmış bulunuyor Ulusal Akıl Sağlığı Enstıtusu araştırmasında kullanılan antıdepressan (ımıpramıne) 1960lerden berı başarıyla kullanılmaktadır Ne var kı, son uç yıldır Prozac doktorların en sık tavsıye ettiği ilaç durumuna gelmiştir Bu tercıhın altında Prozac ın yan etkilerının daha az oluşu yatmaktadır, antıdepressan ılaçlarının çoğu ağız ve goz kuruluğuna kabızlığa yol açmakta ve uyku getırmektedır Bunun yanı sıra Prozac uzerınde de araştırmalar başladı Bazı araştırmaların ılk bulgularına göre Prozac alan hastaların bırçoğunda kuvveVI Intlhar eğıhmlerı gorulmuştur Bu uyarılara kulak veren doktorlar Prozac ılacını tavsıye ederken bıraz daha temkınlı olmaktadır Çok uyku depresyonu arttınyor... Nüfusun %6'sı ABD'deki Ulusal Akıl Sağlığı Enstıtusu (National Instıtıtute of Mental Health) verılen herhangı bır zaman kesımı ıçınde, nufusun yuzde 6'sının duygusal çokuntu ıçınde olduğunu saptamıştır Duygusal çokuntu sarılık, zaturre ya da şeker hastalığı gıbi dikkate alınması gereken bir hastalıktır, Beklersem nasıl olsa geçer" tutumu dıger hastalıklar ıçın nasıl zararlıysa, duygusal çokuntu ıçın de zararlıdır Bazı kışıler duygusal çökuntunun kaynağını bilebılirler, ne var ki, birçok kimselerde, hastalığın kaynağını bulmak oldukça zordur Kaynağı bılınsın ya da bilinmesln, duygusal çokuntu başlayınca, kişinın yaşamını tumuyle etkıler ve onu normal çalışma ortamından uzaklaştırır Los Angeles'taki Kalifornıya Unıversitesi (UCLA) Tıp Merkezı profesörlerınden Dr. Kennelh Well» son yaptığı bır araştırmada, duygusal çokuntu (depresyon) nedeniyle kaybolan iş gunlerıntn, ulser, sırt ağrıması, akcığer hastalıkları gıbı kronık hastalıklar nedenıyle kaybolan ış gunlerınden daha (azla olduğunu saptamıştır Araştırmaya gore, dığer hastalıklar arasında sadece kalp hastalıkları daha çok ış kaybına yol açmaktadır Duygusal çökuntunun, dığer hastalıklarda olduğu gıbı, birçok tedavi yöntemı Birçok kımse duygusal çokuntuyu bır mızaç ya da kışılık özellığı olarak algılar, bu nedenle kendı kendilerını suçlayarak herhangi bir tıbbi çare aramaz BazıIan ıse, ıçındekı bulundukları duygusal çokuntuyu, soğuk algınlığı, grıp gıbi başka bir bedensel hastalığın urunu olarak görür Maalesef, birçok doktor duyusal çökuntunun semptomldrını hemen teşhıs edemez, bu nedenle tedavıye başlamaları gecıkir Yakın zamanlara kadar bu durum ruh sağlığı profesyonellerı Içın bıle boyleydı 196070 lerde antıdepressan ılaçlarda ve depresyonlar ıçın önerılen psıkoterapı yontemlerınde bır çoğalma oldu Hangi ılacın ve hangı yontemın daha etkılı olduğu konusunda kımse kımseyle anlaşamıyordu 1980lerin başlarında ABD'deki Ulusal Akıl Sağlığı Enstitüsü 14 milyon dolarlık bir çahşmayı destekleyerek bu ilaç ve terapi yontemlerının hangısının daha etkın olduğunu keşfetmeye yoneldi Bu araştırmada ımıpramıne adlı standart bır antıdepressen ılacın etkısıyle ıki tur psıkoterapının etkınlığı karşılaştırıldı Karşılaştırılan terapi yöniemlerinden bırı kışı Hangl İlaç ve terapi yöntemi? Yukarda da soyledığımız gıbı her duygusal çokuntu halı ilaç kullanmayı gerektırmez Şıddetlı olmayan depresyon hallerındo psıkoterapının gayet etkın olduğu gozlenmıştır Ayrıca, duzenlı gunluk eksersızın de depresyonu onleyıcı bır etkisı olduğu saptanmış bulunuyor San Dıego'dakı Kallforniya Eyalet Unıversitesi profesörlerinden Dr. ChrMoptwr Glllln, çok uyumanın depresyonu arttıracagını hıpotezlemekte, bu konuda araştırmasını surdurmektedır O'na gore ılk bulgular hıpotezıni destekler yöndedir Uykuları azaltılan hastaların %50'sinde lyileşme yönunde bir gelişme gözlendiğinı söylemıştır Bazı hafıf depresyonlar gerçekten doktora gıtmeyı gerektırmez ve bir sure sonra geçerler Bu tur duygusal çokuntu zamanlarında yapılacak en iyi şey nedir? Aşağıda verdiğımiz tavsıyeler birçok kışılerce başarıyla kullanılmaktadır • Açık havada yuruyuşe çıkın ya da koşun Her turlu bedensel eksersız depresyonu onleyıcı bır etki yapmaktadır e Içınızde tutmayın, guvendığınız bir dostunuza ıçınızı dokun Bu kışı sızı anlayacak, yargılamayacak blrisi olmahdır • Alkollu ıçkı ıçmeyın Alkol esasında bır "depressan dır, ınsanı depresyona goturur Ihlamur, meyve auyu gıbı gergınleştırıcı olamayan ıçkıler ıçin e Eğer çokuntu fazlalaşır ve butun ağırlığını dayamlmaz biçımde hıssetmeye başlarsanız, vaktt geçırmeden bır hastaneye gıdın ya da doktorunuza başvurun 2227