Katalog

S ORUN YANITLAYALIM BİLİM YAYIN Gen mühendisliği hakkında bilgi Izmir den yazan okurumuz Bahadır Saatlı, biyolojı tle ilgılendiğinı belırterek, "Turkıye'de gen mühendisliği eğıtımı var mı, varsa hangi üniversitelere başvurabılirim?" diye soruyor Okurumuzun sorusunu Boğaziçı Unıversltesi Biyolojı Bölümu nden Doç. Dr. A. Nazlı Basak yanıtlıyor Gen mühendisliği veya gen teknolojısı basıt organızmaların (bakterıler bltkller gıbı) kalıtsal yapısını değıştırmeye yonelık laboratuvar teknıklerl uzerine kurulmuş, son senelerde gelişen molekuler biyoloji metodlarıyla kısa zamanda bır teknolojı (gen mühendisliği') halıne gelmiş bir disıplındır Fakat adı ustunde bir teknolojıdır bır bılim dalı değıldır Gen teknolojısı veya gen muhendıslıği, molekuler biyolojı bılım dalının uygulama alanlarından bıridır Gunumuzde başta A B D olmak uzere bırtun Batı Avrupa ulkelerinde de çok revaçta bır tahsıl olan molekuler biyoloji eğıtımı Boğaziçı Universitesi Biyoloji Bölumunde dort yıllık bır lisans programı çerçeveslnde verılmektedır llk sene fızık, kımya ve matematikle bırlıkte görulen genel biyolojı den sonra ıkıncı yıl tamamen molekuler biyolojı ye ağırlık veren program mıkrobıyolojı hucre fizyolojısi, genetık fızyolojı biyokımya bıyoflzlk, fızıksel bıyoklmya ekoloıı molekuler bıyolojı molekuler biyolojı teknıklerı gıbı teorık derslerı ve bu derslerın laboratuvar pratiklerınl ıçermektedır Aynı bölumde molekuler biyolojı yuksek lisans ve molekuler biyolojı doktora programları da mevcuttur yuksek lisans lısansdan sonra ıkı senelık bır eğıtim doktora ıse yuksek IIsans'dan sonra uç buçuk senelık bır eğıtım gerektlrmektedır ' Kaplumbağaya nasıl bakılır? İşletmelepde insan gücü verlmllliği Için Isçi Sağlığı ış gu• venliğı, kazalardan korunma acil yardım ve ılgili mevzuat konularının yer aldığı bu el kitabı çalışanların dunyasında önemli boyutlarda verımlılık kayıplarına neden olan, ışçı sağlığı ve ış guvenlığı sorunlarına teorik teknik ve pratık çozumlerı ıçeren bir derleme Dr Necmettin Erkan'ın hazırladığı Milll Prodüktivite merkezi yayını olan bu kıtabın giriş bölumunde işyerı koşullarının "insancıllaştırılması konusu ve Dunya Çalışma Orgutunun programları ışlenerek, ulkemızde ış kazaları ve meslek hastalıkları ıstatıstıklerinden esınlenerek bir değerlendırme yapılmış Kıtabın ılk yedi bölumunde işçi sağlığı konusu genış bır bakış acısı ıle ele alınarak, sağlık servıslerı sağlık sakıncalarının tıbbı kontrolu temızlık ve sağlık bakımı, beslenme ergonomık yaklaşım ve meslek hastalıkları konusunda kısa bllgiler derlenmış Izleyen yedı bölumde ise Dr Necmettin Erkan ış guvenliği konusunun pratık yönlerının ele alınması ve bu konuda yapılacak eğıtımler içın yol gosterıcı bır paket oluşturulmaya çalışıdığını belırtıyor Iş guvenlığı kazalara karşı önlemler güvenlı çalışma koşulları acil haller ve ılk yardım konularından oluşan bu kısım şekil ıle desteklenerek her düzeyde eğitim için onerılerde yer verılmlş (mpm, yayıntan) Bitkiler enerji yayar mı? Manısa, Gordes'ten yazan okurumuz Lattf Tozlu ' bıtkilerın solunumla çevreye yaydığı enerjının etkısı nedır ve dığer canlılar bu enerjıden nasıl faydalanır?" diye soruyor Okurumuzun sorusunu Boğaziçı Universitesi Biyolojı Bolumu'nden Doç. Dr. A. Nazlı Basak yanıtlıyor 'Butun hucrelerın yaşamlarını surdurebılmek ve ışlevlerıni yapabilmek içın enerjiye ıhtlyaçları vardır, enerji ış görebilmek içın gereklı kapasite' olarak tanımlanır Enerji nın değışık şekıllerı vardır, mekanık kımyasal ısı guneş elektrık ve atom enerjısı gıbı Butun bu enerji şekıllerı ayrıca potansiyel ve kinetık olarak ıkı buyuk grupta sınıflandırılabılır Enerji hucrenin çeşıtlı ışlevlerı içın gereklıdir Bu işlevler DNA replıkasyonu protein sentezı vs gıbı her hucreye özgu 22214 genel işlevler olacağı gıbı, daha özel işlevler de olabilir, örnegın sınır hucreleri sınır ımpuls larını aktarmak içın enerji harcarlar, kök hucrelerının ıse topraktaki gıda maddelerinı bitkınin vaskuler sistemıne aktarabılmek içın enerjiye ıhtiyaçları vardır Butun biyolojık ve biyokımyasal mekanızmalarda kullanılan enerjının temejı guneş enerjısıdır Her gun yaklaşık 10 kalorı enerji guneş enerjisı ojarak dunyaya yansır, ve bu enerjının 10 kalorisi bitkiler tarafından kımyasal enerjiye dönuşturulur Fotosentez dedığımlz bu proses esnasında guneş enerjlsini kullanan yeşıl bitkiler atmosferdekı karbondıoksıti su ıle bırleştirerek karbonhidrat ve oksıjen'e dönuştururler 6CO2 + 6HjO CHi2 0.+60! Bu suretle guneş ışını enerjısı karbonhıdrat (glukoz) molekullerının bağlarında kımyasal bır potansiyel olarak depolanır Yanı guneş ışını enerjısı kimyasal enerji'ye donuşturulmuş olur Reaksıyon sırasında oluşan karbonhldraflar enerji kaynağı olarak kullanılırlar fotosentez ın dığer urunu olan oksıjen ıse atmoSterık oksijen olarak butun organızmaların solunumunda kullanılır Bıtkıtarde depolanan enerjıden, bitki ıle beslenen organızmalar (vejetaryen) bu bıtkılerı yiyerek, bıtkı yemeyen organızmeler ıse (kornıvor) bu bltkılerı yemış olan organızmaları yiyerek faydalanırlar Bu canlılar karbonhıdrat molekullerınde depolanan enerji yı karbonhldrat ları özel mekanızmalarla yıkıma uğratarak metabolızma içın gereklı dığer enerji çeşıtlerıne ( örneğın ATP = Adenozıntrıfosfat) dönuşturulurler Okurumuz Farhan Kaçar'ın sorusu şöyle "Bundan dort ay önce kızım bır kara kaplumbağası bulup eve getırdı Sadece marul ve benzerı şeylerle beslemeye çalıştık ama hıçbır şey yemedı içmedı Sureklı kuytu koşelerde uyuyordu Yaptıgımız araştırmalar sonucunda kaplumbağaların kış uykusuna yattıklarını ögrendik, bu doğru mu? Kaplumbağa bır ay sonra öldu Şimdi yine ıkı kuçuk kaplumbağaya bakıyoruz Bu sefer aynı şeyın başımıza gelmemesı içın aşağıdakı sorularımızı yanıtlayabılır mısınız ? 1Neyle beslenırler? 72Dışı ve erkek olduklarını nasıl anlarız 3 Gorme, ışıtme ve dığer duyu organları hakkında bılgı verır mısınız? Okurumuzun sorusunu Hayvanları Koruma Oerneği nden Vetoıiner Ayla Polat yanıtlıyor 1 1Kaplumbağalar hemen hemen her turlu yeşıllığı, marul ot vb ve kara dutu severek yerler Sızın kaplumbağanızın beslenmeyle ılgılı bır sorunu olduğunu sanmıyorum Enfeksıyon veya benzerı bır hal soz konusu olabilir Kaplumbağalar hıçbır şey yemeden ıçmeden uzun sureler yaşayabılırler 2Kaplumbagaların dışı mı erkek mı olduklarını anal bolgeye bakarak anlayabılırız Ancak cınsıyetın anlaşılması çok kolay değıldır 3Kaplumbağaların görme refleksı, ışıtme refleksı ve tad alma reflekslerı vardır Kulaklarını gormek zordur Kulak ınce bır zar şeklındedır Tehlıkeyı hısseder hissetmez kabuklarına çekılmelerıe ışıtme reflekslerının olduğunu gosterır 4Kaplumbağaların eğıtılmelerı mumkun değıldır Ancak çok uysal hayvanlardır, kımseye zarar verdıklerı gorulmemıştır Kaplumbağalar en uzun omurlu hayvanlar arasındadır çok uzun yıllar yasayabılır, kabuktakı çızgılerın sayısı yardımıyla kaplumbaganın yaşını tespıt etmek mumkundur" Yaş Sebze Ve Meyvenln iç Ve Dı? pazarlaması Mılli Prodüktivite Merkezi yayınları ıçerısinde yer alan "Turkiyede yaş meyve ve sebzelerln iç ve dış pazarlaması ıle ılgili altyapının lyileştırılmesı" kitabı orijinalı Ingilızce olarak Bırleşmış Milletier Gıda ve Tarım örgutu (FAO)'ne sunulan araştırma raporunun türkçe çevırısi Mıllı Prodüktivite Merkezi yetkllilerıne göre altyapı yetersizlikleri üretim aşamasında kaynakların etken kullanımını engelliyor pazarlama aşamasında da ürün ve kalıte kayıplarına yol açıyor Kitap dort bolumden oluşuyor Birıncı bölumde sonuç ve onerılen ozetı var Ikincı bölumde ekonomının yapısı tarım sektoru, Turkıye'nın tarımsal gelışme stratejısı gozden geçıriliyor Uçuncu bölumde Turkıye de yaş meyve ve sebzelerin pazarlanması ıle ılgılı altyapının sınırlılıkları pazarlama organızasycnu kalite kontrolu ışleme paketleme, depolama, taşımacılık kredı enformasyon, tarımsal araştırma yayım ve gırdi dağıtımı açısından ıncelenıyor Dorduncu bölumde ıse pazarlama altayapısının lyileştirmesıne yönelik önlemlere yer veriliyor (Tellst143 08 97, Ank 127 14 16) Düzeltme: Bir ulusal gözlemevi Alı Alpar ın geçen sayımızdakı yazısında Istanbul Universitesi Astronomı Böl eskı başkanlarından Prof Nuzhet Gokdoğan bır dızgı hatası sonucu merhum olarak anılmıştır Nuzhet Hanımdan ozur dılıyoruz Ayrıca yazıda kaynaklar aşağıdakı gı bıdır Kaynaklar (1) Aslan Z Aydın C Tunca Z Demırcan O Oerman I E Gölbaşı 0 ve Marşofllu A Ulusal Gözlemevi Yer Seçımi Raporu 3cılt TUBİTAK Temel Bıhmler Arastırma Grubu Gudumlu Proıe No TBAG607/ D Ankara 1986 (2) Demırcan O TUBİTAK Bılim ve Teknık dergısı Mart 1967 s 36 (3) Demırcan O TUBİTAK Bılim ve Teknlk derglsi Mayıs 1987 s 45 (4) Aslan Z aydın C Tunca Z Demırcan O Derman I E Gölbaşı O ve Marşoğlu A Astronomy and Astrophysıcs 208 s 365 1989 (5) Aslan Z Aydın C Tunca Z Demırcan O . Derman I E Golbaşı O ve Marşoglu A Doga Dergisı (Fizik) 1988